Brunnõdèrè

47.7936111111118.3816666666667

Brunnadern Stadt Bonndorf im Schwarzwald
Wappen von Brunnadern
Iiwooner:	71 (5. Jan. 2017)
Iigmäindig:	1. Januar 1975
Postleitzahl:	79848
Vorwahl:	07703
Brunnadern Brunnadern

Brunnõdèrè isch èn Stadtdeil vo dè baden-württembergischen Stadt Bõõdorf im nordöschtlichè Eggè vom Landchrais Waldshuèt.

Geography

ein vo dè chlynschtè Stadtdeil vo Bòòdorf vo unnè un vo obbè hèr aagluègèt

Brunnõdèrè lyt in èm quällèrychè Sitèdal nördlich vom Ehrèbachdal. Èn großè Deil vo dè Brunnōdèmer Gemarkung wörd von èrè Juraformation bedeggt. Im Berych vom Mèrrèbachdal chunnt s Urgeschtei in Form vom Wällèdinger Granit vor, wo sèlber von èrè sandschteihaltigè Übbergangszonè übberdeggt isch.

Gschichtè

Alemannischi Sidler dürftèd im 7. Johrhundert nõch Chrischtus s Brunnõdermer Dal erschlossè haa. Fünd vo Gräber mit Schmuckstüggle, Waffè un andre Grabbeigabè sin anno 1827/28 un 1938 in èm Steibruch un bi zwei Tuffbruchschtellè gfundè worrè. D Fundstüggle sin hüt im Museum für Ur- un Früègschichtè z Fryburg. Diè èrschte urkundlichi Erwäänung isch 400 Johr spôter bassyrt, wo dè Könnig Heinrich IV am 8. Juni 1065 im Kloschter St. Bläsy dè Bsitz von èm Hofguèt z Brunnõdèrè bschtätigt. Im früènèrè Mittelaalter isch Brunnõdèrè als Deil vom Albgau dè Gaugrõfè unterschtandè un hèt spôter dè Landgrõfè vo Stüèlingè ghört. Nõch è baar Hèrrschaftswèchsèl isch es 1589 a dè Freihèrrè vo Mörsbärg chò, wo widderum 1609 sini Hèrrschaft a s Kloschter St. Bläsy vokaufè hèt muèsè. Bis zuè dè Säkularisation un dè Ufflösung vom Kloschter 1806 hèt Brunnõdèrè zuè dè Bläsianischè Rychshèrrschaft Bõõdorf ghört un isch dènõch selbschtändigi Gmeind im Großherzogdum Baddè worrè. Am 1. Januar 1975 isch Brunnõdèrè wèg dè Gmeindereform èn Ortsdeil vo dè Stadt Bõõdorf worrè.

Religion un Kirchè

St. Nikolaus Kirchè z Brunnõdèrè

Brunnõdèrè isch niè è selbschtändigi Pfarrgmeind gsi, sondern ghört urschprünglich zämmè mit dè Gmeindè Unter-/Obberwangè, wo a dè rächtè, gègèübber ligendè Sitè vom Mèrrèbachdal ligèd, zuè dè Martinuskirchè z Schwaningè. Als im 13. Johrhundert beidi Wangè vo dè Pfarrei Schwaningen abdrènnt worrè sin un è selbschtändigi Pfarrei worrè sin, hèt mò Brunnõdèrè uffdeilt. Sélli, wo obberhalb vo dè Gass („ob de Gaß“) gwoont hèn, sin dè Obberwangemer Pfarrei zuègschlagè worrè, sèlli „unter dè Gaß“ sin bi dè Schwaninger blibbè. Au dè Rridhof isch entschprèchend dè Pfarreizuèghörigkeit z Wangè odder Schwaningè gsi. Als 1434 d Pfarrei Obberwangè wègè Entvölkerung durch d Pescht uffglöst worrè isch un dè Pfarrei Bettmèdingè zuègschlagè worrè isch, isch au dè Obberwangemer Deil vo Brunnõdèrè a d Pfarrei Bettmèdingè gangè. Erscht nõch èm Dryßigjöhrigè Chrièg 1659 sin d Bewooner „ob dè Gaß“ dè vill nôcher glègènè Pfarrei Dillèdorf zuèdeilt worrè. D Drènnung vom Dorf in zwei Pfarreiè hèt abber bis zum Aafang vom 20. Johrhundert Beschtand ghaa. Èrscht als sich z Schwaningè è großi Altkatholikègmeind i dè zweitè Hälfti vom 19. Johrhundert bildèt hèt, isch Brunnadern ganz als Filialgmeind zuè dè Pfarrei Dillèdorf chò. Im Johr 2000 isch d Pfarrei Dillèdorf mit dè Filialgmeind Brunnõdèrè i dè Seelsorgeeinheit Bõõdorf-Wuètè uffgangè.

Chorraum mit neugotischem Hochaltar

È èrschtes Kirchègebäude z Brunnõdèrè wörd um d Zit 1360/70 im Zämmèhang mit dè Pfarrei Schwaningè erwäänt. Sèlli Dorfkapèllè odder èn möglichè Nõchfolgebau isch im Dryßgjöhrigè Chrièg vowüèschtet un profanyrt worrè. Anno 1659 isch è neui Kirchè baut un vom Konschtanzer Weybischof Jerg Sigmund gweyt worrè, è baar Johr spôter hèt èn baroggè Neubau sèll Gotteshuus ersetzt. Diè baroggi Kirchè isch im Heiligè Nikolaus gweyt worrè. Bis dörthy isch dè Heiligi Laurentius dè Kirchèpatron gsi. Als am 1. Auguscht 1900 èn Großdeil vom Dorf abbrènnt isch, isch glychzitig au d Nikolauskirchè abbrènnt. Si isch in irer urschprünglichè Form widder uffbaut un um è Sakrischtei erwitterèt worrè. D Kirchè würd durch èn neugotischè Hochaltar gschmüggt, wèllè vom Joseph Dettlinger gschaffè worrè isch. È Chrützigungsgruppè wörd vo zwei Statuè, èm Kirchèpatron St. Nikolaus un èm früènèrè Patron St. Laurentius flankyrt. Im Dachritter vo dè Kirchè hängèd zwei Gloggè, wo bis hüt vo Hand glütèd wörrèd. Diè chlynère Laurentiusgloggè isch 1902 vo dè Gièßerei Johann Koch z Fryburg gossè worrè, diè größeri 1923 vo dè Gièßerei Benjamin Grüèninger z Villingè.

Landwǜrtschaft

Brunnõdèrè isch uusschlièßlich è Buèrèdorf gsi. Näbbè dè voblibbènè Voll- un Näbbèerwèrbsbuèrè läbbèd hüt au Beruèfspendler z Brunnõdèrè, meischtens schaffèd sèlli z Bòòdorf odder Stüèlingè. Um s Dorf ummè git s èn Huufè Quällè (nomen est omen), wa im Berych vom Dorf am Bach unnè schu früè zum Bau von èrè Mülli gfüürt hèt, wo èrschtmòls 1345 erwäänt worrè isch. Mit èm allgemeinè Müllèschtärbè Mitti vom 20. Johrhundert isch au d Mülli ygangè un isch 1966 abgrissè worrè. Dè Kalchtuff, wo s bi Brunnõdèrè git, isch bis 1959 in mèngè Steibrüch gwunnè worrè. Bis zum Zweitè Wältchrièg isch am Uusgang vom Dal Porphǜr abbaut worrè, wo mò mit Handarbèt zuè Schotter für dè Strõßè- un Baanbau voschafft hèt. D Stadt Bonndorf hèt in unmittelbarer Nôchi zuè Brunnõdèrè èn 8 Hektar großè Steibruch bedryybè wellè, um dè Wällèdinger Granit abzbauè. D Brunnõdermer un d Lüt i dè Region hèn abber massyv dõdègegè proteschtyrt. Im wittèrè Blaanungsvolauf hèt mò mit èm Guètachtè abber usègfundè, dass dè Granit a dè blaantè Abbauschtell von èrè bis zuè 25 m dickè Buntsandschteischicht zuèdeggt isch, wa-nèn Abbau unwǜrtschaftlich gmacht hèt.

Weblinggs

 Commons: Brunnadern (Bonndorf im Schwarzwald) – Sammlig vo Multimediadateie

Einzelnõchwys

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Brunnadern_(Bonndorf_im_Schwarzwald)“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.