Belche (Schwarzwald)
|
Dä Artikel bhandlet de Schwarzwälder Belche, anderi Bärg mit dem Name findt me under Belche. |
De Belche im Schwarzwald isch 1414 m (über de NHN) hoch. Dodemit isch er de vierthögschdi Berg im Schwarzwald nochem Feldberg, em Seebuck un em Herzogehorn, wo grademol 1 Meter höcher isch.
Im Sommer cha mer am Belche guet wandere, un im Winter losst sichs gmietlich Schifahre, wenns denn ämol Schnee het. Bi nere guete Sicht im Friähjohr un im Spotjohr ka mer d Alpe sähne, d Vogese sowiso. Drno siiht mer au diä viär andere Berge, wo Belche heisse, in dr Schwizer un elsässische Nochberschaft.
Name
[ändere | Quälltäxt bearbeite]De Name Belche wird vilmol us em keltischè herglaitet, us em Name vom Sunnegott Belenus (vo bel «hell, glänzig»).[1] Die Theori wird aber in dr Sprochwisseschaft ender kritisch gsää. Statt dem wird de Name vo keltisch belakos «de Glänzig, de Wiss» oder au vom alemannische Vogelname Belche, herglaitet.[2].
Geographi
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Dr Gipfel lit uf 1414 m yber NHN uf 47°49'21" Nord un 7°49'59" Ost. Es het e breiti, relativ großi Gipfelchuppel, wo no Nordweste hi steil abfallt. Dr Gipfel lit im Schnittpunkt vum e Chamm, wo sich vu Südwest no Nordost ziegt und wo vum e Chamm troffe wird, wo us Südoste chunnt. De Buggel vom Berg selber isch kahl. Knapp unterhalb vom Gipfelchrütz stoot s Belche-Gaschdhuus. S erschte Schutzhuus ufem Belche isch ane 1868 mit Hilf vom Schwarzwaldverein und vo dr Basler Sekzion vom Schwizer Alpeklub bout worde. Friener hets no ne Stroß uffe geh, aber sit dass d Gondelbahn vo de Expo2000 gchauft un uffbaut worde isch, isch sälli gsperrt, un au de Schlepplift gits sither nümmi.[3]
Uf dr freie Flächene um dr Belche rum wird Viihzucht driibe, do gits aü no diä sälte alt Rinderrass 'Hinterwäldler', wu am üsstärbe isch.
Geologi
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Dr Belche bestot us kristallinem Grundgebirg, hauptsächlich Granit un Gneis. In dr ledschde Iszitt isch er wie de gsamt Hochschwarzwald vergletscheret gsi.
Schitzenswärti Natür
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Wäge sinene sältene Pflanze un Diärer stoht dr Belche scho sitter 1949 unter Natürschutz. Anne 1993 isch s Natürschutzbiät nommol erwitteret wore un isch jetze mit siner Flächi vu rund 1.600 Hektar eins vu dr greschte z Bade-Wirttebärg.
In dr Hochlage vum Belche hets e Hüffe sältini Summervogel-Arte, Käfer un Vegel. Typischi Vegel sin Grabbe, Singdrossle, Zitronegirlitz un Wasserpfiffer (Wasserpieper), aber mer drifft aü uf Wanderfalke, Aüerhiäner un Haselhiähner.
S hän sich am Belche üs dr Iiszit aü Pflanze erhalte, wu suscht numme no uf em Feldberg un in dr Alpe z finde sin. Do drzue ghere d Schwizer Glockeblueme (Campanula scheuchzeri Vill.), d Gebirgsrose (Rosa pendulina L.) un d Schwizer Bissangili/Saicherblueme (Leontodon helveticus Mérat). Zuedäm hets derte e Hüffe sältini Flächtearte.
Diä Natür isch allerdings in Gfohr: So gits an dr Nordwand vum Belche Erosionserschiinunge mit Mureabgäng. Großi Deil vum Forewald (= Fichtewald) sin wäg em Borkekäfer abgstorbe. Gamswild un Geise hän ebefalls dr Wald gschädigt.
Dr Wintersport het zimli zuegnumme; Toureschiifahrer un Schneeschuehgänger kumme bis in diä abglägenschte Stelle vum Belche, sosass s Wild küüm meh Ruckzugsmegligkeite het.
politischi Zueghörigkeit
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Iber dr Belchegipfel verlauft d Grenz zwisch em Landchreis Brisgau-Hochschwarzwald mit dr Gmei Minsterdal un em Landchreis Löörech mit dr Gmeie Nöiewäg un Schöneberg. Witteri Löörecher Gmeie am Belche sin Aitere un Bölle, un am Fuess Schönau.
Bärgboi am Belche
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Am Belche un in sinere Umgäbig het sitter dr Remerzit Bärgboi stattgfunde, d Remer hän bi Badewiiler un Sulzburg Blei un Silber abboije. Zwische 1200 und 1360 het dr Silberbärgboi bliähjt. Im Minschterdal, am Fueß vum Belche, isch d Stadt Minschter gläge, mit Schmelzefe un ere eigene Minzstett, wu Minze prägt wore sin. Däre isch aber vu Friiburg Konkurränz gmacht wore; die Stadt isch erscht 1120 grindet wore un het sich aber schnäll zum e wichtige Silberhandel- un Minzort entwicklet. 1346 isch Minschter vu Friiburg eroberet un zerstert wore. Schliäßlig isch Minschter zum e Dorf "abgsunke".
Mit Unterbrächunge un Krisene het sich dr Bärgboi am Belche bis 1986 wittergsetzt; zletscht (1919 - 1986) isch Fluss- un Schwerschtspat abboije wore.
S git am Belche zwei Bsuecherbärgwärk:
- Finschtergrund zwische Wiede un Utzefäld, wu bis 1972 Flussspat gferderet wore isch un
- Deifelsgrund im Minschterdal, e ehmaligi Silbergruebe, wu in einem Stolle vu nere e Aschtma-Theapiistation drin isch.
Dr Belche in dr alemannische Dichtung
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Dr Belche het scho uf dr Johann Peter Hebel e großi Faszination üsgiäbt. Am Belche, wu mer d Natür diäf, nooch un großartig het kenne erläbe, sin dr Hebel un sini ängschte Frejnd zu ibersinnlige Geischteskräft kumme, so hets ene dunkt. Des Läbensgfiähl un diä philosophische Spiilereie vum Hebel het mer Belchismus gnännt. Dä het nyt mit dr Belche-Theorie z due, wu d Belche ime keltische Kaländersystem erkläre.
Verschiidini neijeri alemannischi Dichter sin vum Belche rüsgforderet wore: Dr Johann Georg Tscherter schibt anne 1984:
- (...) Es git nütt z förche - unser Belche schloft:
- Was sinn für ihn scho Millione Johr? (...)
- Unn doch cha niemerds wüsse, obber nit
- emol verwacht, zmol, wännen öbbis weggt:
- S wer an dr Zytt dann für dr Jungschde Dag!
Dr Manfred Marquardt dänkt ebefalls an d Ändligkeit vu dr Wält bim Ablick vum Belche:
- (...) Wenn's Menschewerk wie nüt verfallt,
- no wiist dä Berg si Chraft un Gstalt.
- De sottsch in Belche n inecho,
- so chönntisch d'Welt verebble lo! (...)
Dr Rudolf Mathä vu Aitere luegt mit Sorge ufs tourischtisch Driibe am Belche - un nit numme uf säll:
- (...) Sie renne uffe, renne abe
- zue alle Johreszitte
- meischt sin sie z'ful, no wenn sie fahre
- un alli mien uff d'Sitte (...)
- Mir wo do wohne staune nur
- gmacht wird, was andri welle
- am Belche goht e andri Uhr
- so lang, bis mir si stelle
- no schlad sie endlich üseri Stund
- s'goht nimmi lang, bis selli chunnd.
Literatür
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- Der Belchen. Geschichtlich-naturkundliche Monographie des schönsten Schwarzwaldberges. Rüsgä vum Landesamt für Umweltschutz Baden-Württemberg, Institut für Ökologie und Umweltschutz. Karslruhe 1989 (Do drüs sin aü d Gedichter zitiärt.)
Weblink
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Commons: Belche – Sammlig vo Multimediadateie- www.belchen.de
- Bilderle un Usflugsziele
- D Alpe vum Belche üs gsähne - e grandioses Bild
- De Belche-Berglauf im Schwarzwald
- Käfer am Belche. Ä Biitrag vum Dr. Frank Baum
Fueßnote
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- ↑ lueg z. B. Rolf d'Aujourd'hui: Belchen. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.}
- ↑ Orts- und Flurnamenbuch Basel-Stadt: Echo vergangener Kulturen. Die Sprache als lebendiges Archiv (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)
- ↑ Gschicht vo dr Belche-Bahn
Koordinate: 47° 49′ 21″ N, 7° 49′ 59″ O