Vallis Poenina

Vallis Poenina isch de latinisch Name vom obere Rhonetal gsi, also öppe die Landschaft, wo hüt de Kanton Wallis isch. Am Gämfersee unde isch die römischi Region aber wyter ggange als s Piet vom hütige Kanton. De Kantonsname chunt vo dem alte römische Landschaftsname.

Gschicht

d Charte vom Wallis i dr Römerziit

Das Piet isch vo vier keltische Völker biwont wore, de Nantuate, de Veragrer, de Seduner und de Uberer. D Uberer sind en Tailstamm vo de Lepontier gsii, wo ire Hauptort änet em Simplonpass gsi isch: Oscella, wo hüt Domodossola heisst. Vo de Seduner chunt de Name vo de Stadt Sitte.

De erst Versuech vo de Römer s Wallis z erobere, het de Julius Cäsar undernoo zum de wichtig Pass öber de Gross Sankt Bärnhard, wo bi de Römer Summus Poeninus gheisse het, kontroliere. S Land uf beide Siite vor em Bärg isch nämli scho römisch gsi. Er het im Herbst 57 vor Chrischtus sin Feldherr Servius Galba losgschickt. Im Afang het de Erfolg ghaa, isch aber denn doch vo de Veragrer und de Seduner vertribe wore.

S Tal isch denn im Joor 15 vor Chrischtus under em Chaiser Augustus i de Alpefeldzüg vom Drusus und Tiberius eroberet und is Römische Riich iglideret wore. D Näme vo de vier Walliser Völker sind uf em Siigesdänkmol Tropaeum Alpium ufgschribe. S obere Rhonetal het denn zerscht zu de römische Provinz Raetia et Vindelicum ghört. Die vier Völker hend sich zum ene Bund – quattuor civitates vallis Poeninae heiist s uf ere Inschrift vo 23 noch Chrischtus – zämetue, wo zu de Verwaltigsainhait Raeti Vindelici vallis Poeninae ghört het. De Bund het offesichtlich im Ort Acaunum (dasa isch hüt: St-Maurice) tagt, emene Grenzort vo de Nantuate zu de Veragrer.

De Chaiser Claudius (41–54) het im Joor 47 d Stroos öber de Gross Sankt Bernhard zur Riichsstroos uusbaue loo. Die vier Stämm het er zu ainere Gebietsgmäinschaft, de civitas Vallensis, und dere het er s latinische Recht (Ius Latii) vergee. As Vorort het er Octodurus (hüt: Martigny) bistimmt und em s Martrecht ggee, worum de Ort au Forum Claudii Vallensium gnennt woren isch. Zudem isch s Wallis zäme mit em Piet vo de Ceutrone, wo am Chliine Sankt Bernhard gwont hend, zu de noije Provinz Alpes Graiae et Poeninae zämegschlosse wore. Spöter hend d Vallenses gär s Römische Börgerrecht vo de tribus Sergia öberchoo, doch isch nöd öberliferet wenn.

D Vallenser sind früe romanisiert wore und ainigi hend s gär in Senat gschafft. Noch de Christianisierig isch Octodurus Bischofssitz wore. De erst bikannti Bischof isch de Theodorus (um 380) gsii, wo im Wallis as Hailige Theodul vereert werd. Nochem Undergang vom Römische Riich isch s Wallis zum Burgunderriich cho und de Bischofssitz isch vo Octodurus uf Sedunum (hüt: Sittu) verlait wore.

Wertschaft

S Tal het vor alem vom Handel und Vercheer öber de Gross Sankt Bernhard und de Simplonpass glebt. E Zollstation isch bi Acaunum glege. Aigni hendwerchlichi Produkt sind worschins nöd bsunders hochwertig gsii und hend nu wenig Verbraitig gfunde. Offesichtlich sind de Ackerbau und d Veehaltig zimli wichtig gsii, wered d Jagd im Hindergrund gstanden isch.

Kult

De wichtigst Kult isch de vom Poeninus gsii, wo uf em Pass vom Grosse Sankt Bernhard vereert woren isch. Im Ortsname Tarnaiae (hüt: Massongex) chönnt möglicherwiis de Name vom keltische Donnergott Taranis enthalte sii. Witteri bizügti keltischi Gotthaite sind de Sucellus, d Cantismerta und de Sedatus, un denebet het me die römische Götter Jupiter, Mars und Merkur vereert. Us Acaunum stammt e Bronzechopf vom ene Stier mit drai Hörner und in ere Quellgrotte bi Acaunum sind d Nymphe vereert wore. Im Rottedelta bi Pennelocus (hüt: Villeneuve) isch en Aichestatue gfunde wore, wo us em 1. Joorhundert vor Chrischtus stammt. Spöter sind orientalischi Kult au is Wallis idrunge, so de vo de Magna Mater und em Mithras. Ab em 4. Joorhundert het s Christetum Fuess gfasst.

Literatur

• Regula Frei-Stolba: Vallis Poenina. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Ernst Howald, Ernst Meyer: Die Römische Schweiz, Zürich 1940.
• Felix Müller, Geneviève Lüscher: Die Kelten in der Schweiz, Stuttgart 2004. ISBN 3-8062-1759-9