Paul Burkhard
| Dialäkt: Schwäbisch |
Dr Paul Burkhard (* 21. Dezembr 1911 en Zürich, † 6. Septembr 1977 en Zell em Tösstal bei Winterthur) isch oiner vo de bekanndeschde ond erfolgreichschde Schweizer Kombonischda vom 20. Johrhondert gwäa.
Aus seim Leaba
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Dr Paul Burkhard kommt am 21. Dezembr 1911 en Zürich uf d Welt. Scho em Kendesaltr merket seine Lehrer, dass dr Bua hochmusikalisch ischt. Deshalb wondret’s au neamert, dass’r noch em Abi Musik studiira will. Er hot au koi Problem, am Konservadorium vo seira Hoimetstadt uffgnomma zo werra. 1932 goht’r ans Berner Stadttheatr, wo-nr zerscht als Korrepetitor ond spätr als Kapellmoischtr schafft.
1935, dr Paul Burkhard ischt grad emol 24 Johr alt, schreibt’r sei erschts Bühnawerk, d Operedde Hopsa. Dr Erfolg vo dr Urauffihrong im Ooperehaus Zirich ischt so grauß, dass’r jetzt woiß, zo was’r gebora worra ischt: zom Komboniira ond zom Dirigiira. Dr nächschd grauß Erfolg stellt sich 1939 ei mit dr Schweizer Dialekt-Operedde Der schwarze Hecht. En deam Stick kommt a Chanson dren vor, wo spätr emol an Welterfolg werra soll, abr zonächscht koi graußa Beachdong fendet: O mein Papa war eine wunderbare Mann, oh mein Papa, war eine große Kinstler. Em Herbscht 1939 fendet dr Paul Burkhard a Ostellong als Dirigent ond Kombonischt am Zircher Schauspiilhaus, fir des’r dia Operedda Tic-Tac (1944) ond Weh dem, der liebt (1948) schreibt.
1949 macht dr Schweizer Rundfunk a Ufnahm vom Liad O mein Papa mit dr Lys Assia. Des isch dr Durchbruch fir da Paul Burkhard. Des Liad wuud an Riesaerfolg, ond des et bloß en dr Schweiz. S wuud en älle meegliche Sprocha ibrsetzt ond vom-a Haufa Sängerinna en ihre Muedrsprocha gsonga. Dr Paul Burkhard landet an Welthit.
Dr Erik Charell schlägt em Paul Burkhard vor, vom Schwarza Hecht a hochdeitscha Fassong rauszobrenga. Er selbr ibrsetzt’s, odr bessr gsait, bearbeitet des Stick, schreibt a baar Sacha om ond fiagt neie Doil dren-nei. Dr Paul Burkhard komboniirt a baar neie Liadr drzua, ond rauskommt dui Musikalischa Komeede Feuerwerk. Am 16. Mai 1950 ischt d Urauffihrong am Minchner Gärtnerplatz-Theatr. Dr Erfolg ischt so grauß, dass sich an Haufa Theatr richtich om des Stick reißet. En ibr 40 Sprocha soll’s ibrsetzt worda sei.
Em Altr vo 46 Johr ko sich’s dr Paul Burkhard leischda, sei Tädichkeit als Dirigent ond Leitr vom Studio-Orkeschtr vom Radio Berominschtr, wo-nr 1945 ibrnomma hot, ufzogeaba ond vo jetzt o bloß no als freier Kombonischt zo schaffa.
1959 baut’r en Zell bei Zirich a oiges Häusle. Er ischt noh gar et lang Zeller Birgr, do kommet drei Leit vo dera Gmoid uf en zua: dr Pfarrer, a Lehrer ond a Fabrikandafrau. Se moinet, er als berihmtr Kombonischd kennt doch fir d Kendr vo dr Zeller Schual a musikalischs Kribbaschbiil schreiba. Dr Paul Burkhard fendet dui Idee ganz reizvoll ond sait zua. Am Dag vo dr Urauffihrong isch d Kirch grammlet voll. An Haufa Leit miaßet sogar dussa bleiba. Dr Erfolg vo dera Zäller Wiehnacht ischt so riisich, dass älle meegliche Kirchagmoinda uff da Paul Burkhard zuakommet ond d Noda ond Uffihrongsreacht vo-nem wellet. S dauret et lang, do wuud des Weihnachsschbiil en älle megliche Sprocha ibrsetzt ond uffgfihrt.
Spätr entstandet nomol zwoi kirchliche Werk: D’Zäller Oschtere ond D’Zäller Glichnis.
Em Paul Burkhard sei letztschts Werk entstoht 1977. S isch dui Musikalischa Komeede Regenbogen. Do hot’r beim Komboniira sei ganz Herzbluet hergeba. Leidr ischt’s-em et vorgennt, bei dr Urauffihrong selbr drbei zo sei. Am 6. Septembr 1977 schliaßt’r d Auga fir emmr. Am 30. Novembr 1977 sieht ond heert mr dui Musikalischa Komeede zom erschda Mol en Basl.
Seine Werk
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Opra
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- Casanova in der Schweiz (A Opr noch ma Libretto vom Richard Schweizer. D Uruffihrong ischt 1943 en Zirich gwäa.)
- Ein Stern geht auf aus Jaakob (A Weihnachtsopr, wo dr Kombonischt selbr da Tekschd drzua gschriiba hot. D Uruffihrong ischt 1970 en Hamburg gwäa.)
Operedda ond Musikalische Luschtschbiil (Auswahl)
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- Hopsa (A Operedde, wo 1935 en Zirich uraufgfihrt worra ischt. S geit au a Neifassong. Dui hot mr s erschde Mol 1957 en Wiisbada seha kenna.)
- Die Frauen von Coraya (A Operedde, wo 1938 en Stettin Premiere ghet hot. Schbätr isch dr Titl omgendret worra en Das Paradies der Frauen.)
- Der schwarze Hecht (A Musikalischa Komeede, wo 1939 en Zirich s erscht Mol ufgfihrt worra ischt. S Libreddo stammt vom Jürg Amstein noch em Dialekt-Luschtschbiil Der sächzigscht Giburtstag vom Emil Sautter.)
- Tic-Tac (A Operedde, wo 1944 en Zirich uraufgfihrt worra ischt.)
- Feuerwerk (Em Paul Burkhard sei graußr Welterfolg, vo deam weitr oba ausfihrlich vrzählt wuud. 1954 isch des Stick ondrem gleicha Titl vrfilmt wôrra.)
- Die kleine Niederndorf-Oper (Des isch koi Opr, sondern a Musikalischs Luschtschbiel, UA 1951 en Zirich.)
- Die Schneekönigin (A Märlesschbiel noch em Hans-Christian Andersen, UA 1962 en Zirich)
- Bunbury (A Musikalischa Komeede noch em Oscar Wilde, UA 1965 en Basl)
- Regenbogen (A Musikalischa Komeede, UA 1977 en Basl)
Oratoria
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- Zäller Wiehnacht
- D’Zäller Oschtere
- D’Zäller Glichnis
Schausbielmusik
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- Frank V., Oper einer Privatbank, a Komeede vom Friedrich Dürrenmatt (Au wenn des Werk em Ondrtitl dui Bezeichnong „Opr“ hot, gheerts et emol et zor Gattong „Musiktheatr“, sondern zom „Sprechtheatr“, weil viel meh gschwätzt als gsonga wuud.)