Zivilgmeind

Eidgenössisches Wappe Gmainde i de Schwiz
Politischi Gmaind (au Iiwohnergmaind, Munizipalgmeind, Ortsgmaind) Bürgergmaind (au Burgergmaind, Ortsgmaind, Ortsbürgergmaind, Tagwe, Rood, bourgeoisie, commune bourgeoise, vischnanca burgaisa) Einheitsgmaind oder Gmischti Gmaind Püürt (BE, früener au GR) Viertelsgmaind (BE) Frakzionsgmaind (GR) Korporazionsgmaind (Zentralschwiz und GL) Zivilgmaind (früener ZH) Chilegmaind Schuelgmaind

D Zivilgmeind isch e Form von ere Gmeind, wo s früener im Kanton Züri ggä het.

Es sind sälbständigi Körperschafte für Ortschafte und Dörfer gsi, wo im Gmeindbann von ere grössere politische Gmeind gläge sind. Si sind aber diräkt em Bezirksroot und em Regierigsroot Rächeschaft schuldig und also nid der lokale politische Gmeind understellt gsi. Entstande sinds i der Zyt vo der Helvetik, wo di alte Dorfgnosseschafte uufgspalte worde sind i privaträchtlechi Korporatione und öffentlechrächtlichi Zivilgmeinde.

Wichtigi örtlechi Uufgabe vo dene Ortsteil sind no im 20. Johrhundert öppe d Versorgig vo de Ligeschafte mit Wasser und Stroom gsi. Vor em Gmeindsgesetz vo 1875 sinds für alli materielle Uufgabe vonere Gmeind zueständig gsi.

Im 19. Joorhundert het s im Kanton Züri meh als vierhundert Zivilgmeinde ggä. Mit em Gmeindsgsetz vo 1929 het mer aber ekei nöii me dörfe gründe, und im 20. Johrhundert sind die meischte uufglöst worde. Die politische und administrative Uufgabe vonne sind a die beträffende politische Gmeinde und Schuelgmeinde – oder d Einheitsgmeinde ggange.

Mit der nöie Zürcher Kantonsverfassig, wo anne 2005 vo de Stimmende agnoo worden isch, sind die letschte Zivilgmeinde bis is Joor 2010 verschwunde; es sind zletscht nur no öppe zwänzg Gmeinde gsi, zum Bischpiil:

• Gräslike (politeschi Gmeind Berg am Irchel)
• Guntelinge (politeschi Gmeind Waltelinge – hüt vo Stamme)
• Ruedolfinge (politeschi Gmeind Trülike)
• Wildenbuech (politeschi Gmeind Trülike)
• Breite-Hakab (politeschi Gmeind Nüereschtoorf)
• Oberwil (politeschi Gmeind Nüereschtoorf)
• Adlike (politeschi Gmeind Rägeschdorf)
• Oberhasli (politeschi Gmeind Niderhasli)
• Stadel (politeschi Gmeind Stadel)
• Watt (politeschi Gmeind Rägeschdorf)
• Windlach (politeschi Gmeind Stadel)
• Gossau (politeschi Gmeind Goossau)
• Tann (politeschi Gmeind Dürnte)
• Bauma (politeschi Gmeind Bauma)
• Neschwil (politeschi Gmeind Wyslinge)
• Wisedange (politeschi Gmeind Wisedange)

Literatur

• Otto Sigg: Zivilgemeinde. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.

Weblink

• Zivilgemeinden wollen nicht weichen, NZZ, 12. Juli 2004