Zum Inhalt springen

Gmeind

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy

De Uusdruck Gmeind (vo althochdüütsch gimeinida) meint e gsellschaftlichs Gebild, wo anere Gmeinschaft äänlich isch und wo politische Funkzioone im ene Staat het. I früehere Zyte isch drunder au e Personalkörperschaft z’verschtaa gsii; s Wort «Gmeind» bruucht me hüt mundartlech immer no für d Gmeindversamlig.

Für d Gschicht vom Wort sid em Ändi vom Middelalter findt men im Schwyzerischen Idiotikon en huuffe Beleeg.[1]

Zun ere Gmeind hät jedi Person ghört, wo au immer si grad aasässig gsii isch – ussert de Heimetloose. Drum sind Chopfzahle vonere Gmeind vor öppe 1800 nöd mit de hütige Iiwohnerzahle vergliichbar.

Mit dr Zyt chunt e Gmeind en immer höchere Organisazioonsgrad über, wil d Uufgabe meh und grösser wärde und die höchere politische Ebenine das mit de Gmeindgsetz bewürke.

Der Begriff «Gmeind» wird hüt pruucht:

Gmeinde in dr Schwiiz

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

I der Schwiz wird s Wort Gmeind als allgemeini Bezeichnig für die underschti politischi Organisationsebeni im Gegesatz zu Eidgenosseschaft, Kanton und Bezirk pruucht. Mä redt vo der politische Gmeind (je nach Kanton au «Munizipalgmeind» oder «Iiwohnergmeind» oder eifach «Gmeind»), wämmer die Gmeind meint, wo für ali Iiwohner zueständig isch und nöd nu für en Teil devo.

Bürgergmeinde, Schuelgmeinde und Chilegmeinde erfülled degäge spezielli Zwäck und händ zwar en Iiflusschreis, nöd aber es Territorium. In früehere Zite sind au Armegmeinde vo de politische Gmeinde trennt gsii.

Denäbe sind im Kanton Züri bis vor churzem Zivilgmeinde als Träger vo en baar Dorfgrechtigkeite ufträtte. Anderschwo häts au Püürte, Ortsgmeinde, Rhode, Korporatione und so witer ggää oder gits hüt no.

Wemme alli öffentlechi komunalen Uufgabe einer Gmeind zuedeilt, so isch das en Einheitsgmeind.

Gmeinde z Öschtrych

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

In Öschtrych isch d Gmeind e Bezeichnig für di chlinscht politisch und au verwaltungstechnisch Einheit. Rächtlich isch e chliini Gmeind ere groosse gliichgschtellt; das entspricht em Prinzip vo der abstrakte Einheitsgmeind. Uusgnoo dervoo sind lediglich d Statutarstedt (Stedt mit eigenem Statut).

Näbed dr Staatsbürgerschaft isch nur dr Wohnsitz inere bestimmte Gmeind massgebend für s Wahlrächt.

Es git au Vereinigunge vo mehrere politische Gmeinde zu Zwäckverbänd, wo dänn teilwiis au als «Gmeind» bezeichnet werded, bischpilswiis e Schuelgmeind.

  • Artikel Cumün im Dicziunari Rumantsch Grischun Online
  1. Artikel Gmein im Schwyzerischen Idiotikon online