Wizä
Weizen (Stühlingen) Gmeind Stüèlingè
| |
---|---|
![]() | |
Dialekt: | Alemannisch |
Hauptvariante: | Hochalemannisch |
Regionalvariante: | Südschwarzwälderisch, è bitzeli Yfluss vom Hochschwarzwälder-Dialèkt |
Verbreitig: | nördlichs Gemeindsgebièt vo Stüèlingè, ussgnõ Blommegg |
Höchi: | 513 m |
Flechi: | 9,66 km² |
Iiwohner: | 558 |
Bevölkerigsdichti: | 58 Iiwohner/km² |
Iigmeindig: | 1. Januar 1975 |
Regierigsbezirk: | Regyrigsbezirk Fryburg |
Landchreis: | Waldshüet |
Poschtleitzahl: | 79780 |
Vorwahl: | 97744 |
Nummereschild: | WT |
Wizä (amtlich Weizen) isch im unterè Mèrèbachdal öppè 1.5 km vor dè Mündig vo sellèm Bach bi Wizä-Baanhof i d Wuètè. Wizä isch vom Chèrnort Stüèlingè abgsää dè gröschte Ortsdeil vo dè Stadt Stüèlingè im Landchrais Waldshuèt z Badè-Württèbärg.
Geography[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Wizä lyt in Höchi vo dè Mündig von èm nördlichè Nebbèbächle am Mèrèbach. S Dal vom Mèrèbach volauft in Wescht-Oscht-Richtig, wa dezuè füürt dass èn Deil vom Dorf Wizä a dè Südhaaldè, wo d Sunnè hèrè schinnè duèt, un dõrum Summerbuck heißt, un èn Deil a dè Nordhaaldè, wo nè Schattèloch isch un deshalb Winterbuck heißt. Wizä lyt öppè 4 km nördlich vo Stüèlingè, s git abber kei dirèkti Strõßevobindig dörthèrrè. Übbers Mèrèbachdal dirèkt vobundè isch Wizä mit Schwaningè dalobsi un mit Wizä-Baanhof, èn Woon- un Induschtryblatz, wo zu Wizä ghört. Um vo Wizä i diè benõchbòrtè Dörfer Lèmbach un Luussä z chò, muè mò übber èn Bärg faarè.
Nammè[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Dè Nammè Wizä chunnt vo Wizia.
Dialäkt[ändere | Quälltäxt bearbeite]
D Wizämer Mundart ghört zum Hochalemannischè. Im Gegèsatz zu dè Nõchbòrgmeindè Luussä im Nordè und Grimmelzofè im Nordoschtè, wo no hundertbrozèntig i dè Südschwärzwälder Dialäktregion ligge.
Gschichtè[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Ort[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Wizia isch schu 778 èrschtmòls urkundlich erwäänt worrè. Im Johr 871 hèt mò Wizia als Weizin benamst. Im Johr 1275 isch Wizä unter d Hèrrschaft vom Kloschter St. Bläsy chò. A dè bläsmischè Zeentschüèr dokumentyrt d Johreszaal diè fortwäärendi Herrschaft vo St. Bläsy. Ußerdèm erinnerèt è Inschrift uff èrè Chuscht z Wizä dõ draa, dass dè Vogt Martin Büche im Uffdraag vom Kloschter St. Bläsy im Johr 1778 i dèm Ort gwûrkt hèt. Im Zùg vo dè Säkularisation hèt Wizä ab 1806 als eigèschtändigi Gmeind zum Großherzogdum Baddè ghört, bis es 1975 nõch Stüèlingè ygmeindet worrè isch.
Kirchè[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Wizä hèt è Kirchè, wo vo dè Katholischè als Gotteshuus bruucht wörd un im Ortszèntrum lyt. Sèlli Kirchè isch im Hl. Konrad gweiht, un im Johr 1838 baut worrè.
Vokeer[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Wizä lyt a dè B 315 uff èm Abschnitt Bõõdorf-Gränzübbergang Stüèlingè-Obberwisè. Im Gegèsatz zu Schwaningè vofuègt Wizä übber è Ortumfaarig, diè bi dè Zuèfaart zum Winterbuck aafangt un bis zum Wizämer Sportblatz am unterè Dorfrand gòt. Diè stillglaiti, aalti B 315 diènt als Zuèfaart vom Dorfzèntrum bis Wizä-Baanhof. Dört mündet d B 315 i d Wuètèdalschtrõß, d B 314. Übber s Sitèdal füürt vom Zèntrum wäg è Strõßle uff Lèmbach un eins uff Luussä. D Strõß uff dè Winterbuck füürt vo dört witer übber s Gwann Lange Forrè uff dè Kalvarièbärg mit Aaschluss Richtung Stüèlingè, Bettmèdingè un Schwaningè, isch allerdings nu für landwûrtschaftlichè Vokeer freigää. Wizä isch vo 1876 bis 1976 übber d Wuètèdalbaan im Personèvokeer a s dütsche Baannetz aagschlossè gsi. Sit 2002 vokeert im Summerhalbjohr èn Zuèbringerzug für d Museumsbaan uff dè Sauschwänzlebaan, un zwar mit zwei Umläuf sunntigs. Sellè wörd im Jargon vo dè Baanfans als Wizä-Pendel bezeichnèt.
Weblinggs[ändere | Quälltäxt bearbeite]

- Ywoonerschtatischtik vo dè Stüèlinger Ortsdeil (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)
- Stadtteil Weizen