Dalèngi
È Dalèngi, au Èngpass oder Dalpass, bezeichnèt è Èngschtell im Glände, wo bsunderi Maßnaamè bi dè Vokeerserschlièßung erforderè duèt un isch kei geographisch definyrti Gländeform. Dalèngènè sin entwedder asè èng, dass nu èn Fluss odder èn See im Berych vom Dalboddè durrègenn, odder s sin historisch gsää anderi nit passyrbari Topographiè vorhandè, welli è Umgehig erforderè duèn, wie zum Byschpill e Sumpfgebièt im Dalgrund.
Wäg un Strõßè wörred denn entwedder i dè Dalrand, uff Dämm odder in eini vo dè Dalflankè übber m Dalgrund volait, odder mò umgòt diè Èngschtell übber èn Bärgpass i dè Nôchi (denn heißed Dalungabschnitt un Bärgpass oft glych). I dè Neuzit wörred Trassè zuènemmend in Dunnèl durch Bärgflankè un -ruggè aglait.
Historisch isch dè Warètransport bi Vofüègbarkeit vo Seè un Flüss – wo immer möglich – uff èm Wasser un kaum je uff Wäg un Strõßè durrègfüürt worrè; au bi Flüss in beidi Richtigè, solange sell machbar gsi isch. Somit sin gwissi Dalèngènè wènnigschtens in ei Richtig z umgò; gflößtes Holz isch zum Byschpill uff èm Alpèrhy vo Richenau bis Rhynegg mit Warè beladè worrè,[1] nõchdem dè Rhy sit 1291 als freii Reichsschtrõß goltè hèt (Analogy zur Freiè Rychsschtadt).
In Ortsnämmè findet sich au dè glychbedütendi Begriff Klausè.
Bekannti Dalèngènè[ändere | Quälltäxt bearbeite]
- (Sortiert noch em Alphabet)
- Aareschlucht zwischè Meiringè un Innertkirchè als Zuègang zum Suschtepass un Grimselpass (Kanton Bärn, Schwiz), rund 80 Meter übber m Fluss
- Hirschesprung, en schluchtartige Stroosseabschnitt im Sanggaller Rhintl
- Hirschschprung im Höllèdal, èn früèner nu 9 Meter breitè Dalpass, wo für d B 31 vobreiterèt worrè isch, mit dè Hirsch-Statuè obberhalb devò
- Eisackdal (historisch) zwischè Bozè (232 m) un Kollmaa/Waidbrugg (Sûdtyrol): zwischè Römerzit (Via Raetia) un 14. Johrhundert (Bau vom Kunterswäg) unpassyrbar, Wägfüürig übber dè Rittè (über 1000 m)
- Fyschtermünzpass im Inndal zwischè Nauders un Landegg (Bundesland Tyrol, Öschterrych)
- Umgeeig vp dè Sturzmassè vom Flimser Bärgschturz uff dè Hauptstrõß 19 zwischè Reichènau (599 m) un Ilanz (698 m) via Flims (Kanton Graubündè, Schwiz), mit Kulmination uff 1108 Meter, mee als 400 Meter übber m Vorderrhy un dè Rhyschlucht – Byschpill für ein Dalpass, wo per Bergpass umgangè wörd
- Kerenzerbärg am Waalèsee zwischè Mollis un Müllihorn (Kanton Glarus, Schwiz), 324 Meter übber m See – Byschpill für èn Dalpass an èm See
- Knüèpass a dè Saalach bi Unkè, Knüèpass am Lèch z Tyrol – heißed nõch èm markantè Flussknüè vo dè Èngschtell
- Pass Lueg, Salzachöfè im Salzachdal sûdlich vo Hallein (Golling a dè Salzach/Werfè, Land Salzburg) – 4 Streggèkilometer, Dammbauden, Bundesstrõß un Ysèbaa nèmmed streggèwys s gsamti vorhandeni Ufer y, dè eigentlichi Pass Lueg isch èn chlynè Höger ca. 50 Meter übber m Fluss; d Tauèrèautobaan kürzt d S-förmigi Dalèngi in zwei Dunnel ab un übberschpannt s Dal mit Brüggènè.
- Mandlingpass im Ennsdal zwischè Radschtadt un Schladming (Steiermark, Öschterrych)
- Rotèturmpass im Olt-Dal südöschtlich vo Sibiu (Südkarpatè, Rumäniè)
- Scharnitzpass im Isardal zwischè Mittèwald (Bayern, Dütschland) un Seefäld (Bundesland Tyrol, Öschterrych) – kei Übberhöchig vo dè E 533, derrè iri Passhöchi uff èm Seefelder Sattel lyt
- Steipass a dè Saalach, dütsch-öschterrychischi Staatsgränz (Chlynes dütsches Egg), wo dè aalte Saumpfad am Ufer wurde früèner mit èm Pass (Passhöchi 100 m übber Dalgrund) bi Melleck umgangè worrè isch, hüt git s èn Scheiteldunnel – Dalpass un Passübbergang dräged dè glych Nammè
- Pass Strub Lofer–Waidring (Salzburg/Tyrol) – Èngschtell mit aalter Gränzfeschtè, wo sich d Dalwasserscheidè diräkt im Ort Waidring befindet
- Twenger Dalèngi im Lungauer Taurachdal zwischè Mauterndorf un Obbertauerè (Bundesland Salzburg, Öschterrych)
Fuessnoote[ändere | Quälltäxt bearbeite]
- ↑ Historisches Lexikon vo de Schwiz zum Thema Flössen. Archiviert vom Original am 24. Mai 2011; abgruefen am 19. Juni 2014.
|
Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Talpass_(Engtal)“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde. |