Füèrthaler Brugg
Koordinate: 47° 41′ 41″ N, 8° 38′ 26″ O; CH1903: 690225 / 283356
| Rhybrugg Schaffuusè–Füèrthalè | ||
|---|---|---|
 Schaffuusè–Füèrthalè | ||
| Brucht as | Strõssèbrugg | |
| Überfüerig über | Hauptschtrõss 13 Hauptschtrõss 14 Hauptschtrõss 15 | |
| Goot über | Hochrhy | |
| Ort | Schaffuusè un Füèrthalè | |
| Konstrukzioon | Spannbedongbrugg | |
| Gsamtlengi | 102,5 m | |
| Bräiti | 19,5 m | |
| Grössti Stützwiti | 61 m | |
| Bauchöste | 7 Mio. SFr | |
| Aafang vom Baue | 1962 | |
| Fertig worde | 1965 | |
| Lage | ||
| ||
D Rhybrugg Schaffuusè–Füèrthalè, im Schaffuuserischè au Füèrthaler Brugg dauft, isch è Strõssèbrugg, wo i dè Schwiz dè Hochrhy übberschpannt, un d Stadt Schaffuusè im Kanton Schaffuusè mit dè Gmeind Füèrthalè im Kanton Züri vobindet. S hütige Bauwärch stammt uss èm Johr 1965. Übber d Brugg füürt mit zwei Faarschtreifè Richtung Schaffuusè un eim Richtung Füèrthalè sowiè beidsitigè Trottoir un Velowäg d Hauptstrõssè 13, 14 un 15. Eigèdümer vo dè Brugg isch dè Kanton Schaffuusè, uff dèm sim Hoheitsgebièt d Brugg, mit Uunaam vom südlichè Widderlager, lyt. Aa beidè Èndè wyst d Brugg Unterfüürungè für Fuèssgänger un Velofaarer uff. Unter andrem füürt au diè national Rhy-Routè Nr. 2 Andermatt – Oberalppass – Chur – Schaffuusè – Baasel (424 km) vom Veloland Schwiz unter dè Brugg durrè.
Èrschti Rhyübbergäng
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Es gildet als sicher, da mò z Schaffuusè schu zu Gallier-Zitè è Art vo Furt als Rhyübbergang ghaa hèt. Èrschtmòls urkundlich erwäänt worrè isch im Johr 1259 è Rhybrugg, dèsèll Bau isch wòrschinlich vom Abt vom Kloschter Allerheiligè beuffdrait worrè. Dè schmale, übberdachte Holzschteeg isch im Früèsummer 1480 durch è Hochwasser zerlait worrè. S hölzerne Nõchfolgebauwärch isch vo 1489 übberliferèt. Desèll Bau isch zwǜschè 1550 un 1611 durch è Bogèbrugg uss Stei mit acht Öffnungè ersetzt worrè. D Steibrugg hèt allerdings wegè technischer Mängel hüüfig Schädè uffgwisè. Hochwässer hèn Pfyler kabutt gmacht, zwei ygschtürzti Bogèöffnungè hèn durch è deggti Holzbrugg ersetzt wörrè müèsè un am 3. Mai 1754 hèt è Hochwasser durch Unterschpüèlung vo dè Pfyler zum komplèttè Yschturz vom Bauwärch gfüürt. Nu ein Pfyler isch dört stò blibbè.
Gruèbèmaa-Brugg
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Am 2. Oktobèr 1755 hèt dè Schaffuuser Stadtrõt dè Baumeischter Hans Ulrich Gruèbèmaa mit dè Errichtig von èrè Holzbrugg beuffdrait. Diè Konschtruktion, wo vom Gruèbènmaa vorgschlagè worrè isch, mit èrè Sützzwitti vo 119 Meter hèt dè Stadtrõt abglèènt. Er hèt dè pfylerlosè Konschtruktion nit traut. Sèllèwäg isch è Brugg baut worrè, bi dèrrè Pfyler im Rhy bruucht worrè sin, wo schu dõ gsi sin, un wo è Stützwitti vo 63 un 56 Meter ghaa hèt. Diè übberdachti Holzbrugg, wo è Dach uss 400‘000 Schindlè uss èm Schwarzwald ghaa hèt, hèt zwǜschè dè Trägerkonschtruktion è sitlich aagordnets Sprèngwärch, è lichti Breiti vo 4,5 Meter un è freii Höchi vo 5 Meter uffgwisè. Des für dè Bau vowendeti Holz, 20 extra grossi Dannè (au Dollbäum benamst) un 400 normali Dannè, sin im Bregenzerwaald gschlagè un nõch Schaffhuusè gflösst worrè. D Brugg isch am 2. Oktober 1758 uffgmacht worrè. Am 13. April 1799 hèn französischi Truppè auf èm Rüggzug vo dè Schlacht bi Stockach, wo si im zweitè Koalitionschrièg volorè hèn ] durch è Brandschtiftung diè dritt Rhybrugg in Schutt un Äschè glait. S Originalmodell vo dè Brugg isch im Museum Allerheiligè z Schaffuusè z besichtigè.
È Hischtörli vozellt, dass dè Gruèbèmaa d Ufflagè vom Stadtrõt bezüglich Stützpfyler missachtet hèt. D Brugg isch aageblich so konschtruyrt gsi, dass si au ooni Stützpfyler stabil gnuèg gsi wär. Bi dè Eröffnig vo dè Brugg het dè Gruèbèmaa d Keil zwǜschè Brugg un Pfyler wäg gschlagè un gsait: "Dõ hèn ir euri Pfyler, abber ich haa mini Brugg."
S Hischtörli ghört is Rych vo dè Legendè, well s uusgfüürte Bauwärch wegè dè Mitbenutzig vo dè aaltè Pfyler èn lychtè Knick im Grundriss ghaa hèt. D Brugg het ooni selli Pfyler dè uffdrèttendè Chräft nit standghaaltè. Allerdings hèt d Brugg trotz èm Mittelpfyler auch durchlaufendi Trägerdeil ghaa. Selli sin einersits Übberbliibsel vom vorherigè Entwurf ooni Mittelpfyler hèt aazluègè gsi un andersits druff zruggzfüürè, dass dè Gruèbèmaa rein nõch Erfaarungswärt gschafft hèt un no keini Berechnigsmethodè kennt hèt.[1]
Virti Holzbrugg
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Mit èm Bau vo dè virtè un letschtè Rhybrugg uss Holz hèt Schaffuusè im Johr 1804 dè Wärchmeischter Andreas Widtmer beuffdrait. Diè offeni Holzbrugg isch zwǜschè dè Gländer 8 Meter breit gsi un hèt dè Rhy mit sibbè bogèförmig gschwungenè Öffnungè übberschpannt, wo uff Pfòòljoch gruèt sin. Alli 7 bis 20 Johr hèn grösseri Inschtandsetzigsmassnamè durrègfüürt wörrè müèsè, wo bis 1850 durch èn Bruggèzoll finanzyrt worrè sin.
Neubau im 20. Johrhundert
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Im allwäg stygendè Chraftfaarzüügvokeer i dè 1950er Johr isch diè aalt Holzbrugg nimmi gwachsè gsi. Dõrum hèt dört mit dè Brojektyrig von èm Neubau aagfangè. Zu dè selbè Zit isch au dè Neubau vum Chraftwärch Schaffuusè blaant woorè, wo als Ersatz für dè fascht 100 jôhrigè Moserdamm. Für diè vorgsääèni Uffschtauig vum Rhy hèt s è Neugschtaltung vom ganzè Rhyufer bis Büsingè notwendig. Als Zuèbringer vo Neuhuusè hèr isch d Rhyuferschtrõss im Südè vo dè Altschtadt baut worrè. Dank dè neuè Rhyregulyrig durch s Chraftwärch hèt dè Rhy zu jedèrè Johreszit dè glych Pegel. Durch sell hèt mò d Brugg düèfer legè chönnè. D Ingenieur hèn abber i dè Konschtruktion d Vorgaab berücksichtigèt, dass d Brugg bi dè allfälligè Hochrhyschifffaart aaghobbè wörrè cha. Kurz nõchdèm d Brugg in Bedryb gnõ woorè isch, sin d Blään für d Schiffbarmachung vom Hochrhy endgültig uffgää worrè. Alli Vorgängerbruggè sin uff dè Freiè Blatz zuègloffè. Mit èm Neubau hèt mò dè Vokeersfluss gänderet. D Schyfwinkligkeit vo dè Brugg gegè d Strömungsrichtung hèt sich dõdemit uss dè Vpschièbig vom Widderlager am Schaffuuser Ufer um 50 Meter rhyabsi. S Bauwärch isch i dè Johr 1962 bis 1965 baut worrè un hèt 7 Millionè Frankè koschtet.
Bis d A4-Stadtdurchfaart un d A4 Schrägseilbrugg im Johr 1995 uffgangè sin, isch èn Grossdeil vom Strõssèvokeer zwǜschè Stuègètt un Züri übber diè neu Brugg gangè. Denõch isch dè vo allem dè Transitvokeer übber d Rhybrugg uff Füèrthaleè spürbar zrugg gangè. 2009 hèn durchschnittlich 19‘000 Faarzüüg bro Daag d Brugg übberquert, Tendenz widder stygend. I dè Johr 1986/87 isch d Rhybrugg zum erschtè Mòl für 1,35 Millionè Frankè sanyrt worrè. Für d Johr 2011/12 isch è Totalsanyrig yschlièsslich dè Leitigè, wo i dè Brugg volait sin, durrègfüürt worrè. D Sanyrig hèt Koschtè vo öppè 5,6 Millionè Frankè voursacht. Nõch dè Sanyrung hèn d Ingenieur è Reschtnutzungsduèr vo 60 Johr uusgrèchnet.
Diè 102,5 Meter langi Brugg isch als vorgschpannti Staalbedongbrugg baut worrè. Sie wyst drei Öffnungè uff un hèt è Mittelspannwitti vo 61 Meter. In Querrichtig isch èn dreizelligi Hoolkaschtèquerschnitt vorhandè, wo i dè Bruggèmitti 1,28 Meter un übber dè Flusspfyler 1,83 Meter Bauhöchi hèt. Dè Übberbau lyt uff zwei schmalè, schiibèförmigè Pfyler, welli uff Bedongpfôôl stôn, vo bis zu 20 Meter düèf im Flussbett steggèd. Diè grossflächigè Widderlager hèn è Flachgründig. D Faarbaanblattè wyst è Breiti vo 19 Meter uff un deilt sich in drei Faarschtreifè mit insgsamt 13 Meter Breiti un zwei Trottoir mit jewyls 3 Meter Breiti.
Literadur
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- Martin Schweizer: Die Feuerthaler Brücke wird erneuert i dè Schaffuuser Nõchrichtè vom 17. Septembèr 2010
- Hans Rudolf Stierli, Erwin Stucki, Paul Wüst: Vor dem Bau der N4: Die Rheinübergänge zwischen Stein am Rhein und Eglisau. Im: Rheinbrücke N4, Hrsg. Nationalstrõssèbüro vom Kanton Schaffuusè, Meier Volaag Schaffuusè 1995, ISBN 3-85801-112-6
Weblingg
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- D Gruèbèmaa-Brugg im Stadtarchiv
- www.swiss-timber-bridges.ch Bildli vo dè aaltè Holzbruggènè (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)
Einzelnõchwys
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- ↑ A. Müller, H. Kolb: Grubenmanns Brücken. (PDF; 346 kB) Tec21, 2009, archiviert vom Original am 21. Januar 2014; abgruefen am 2. Februar 2013.
| Di nögscht Brugg flussufwärts: Rhybrugg Fuèrthalè |
Bruggene öber de Rhy | Di nögscht Brugg flussabwärts: Chraftwärch Schaffuusè |
|
Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Rheinbrücke_Schaffhausen–Feuerthalen“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde. |