Mittlpufferkupplig

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy

Bi nèrè Mittlpufferkupplig gòt s um è Bauart von èrè Ysèbaa-Kupplig, wo an èm Änd un zmitts uff dè Längsachsè von èm Faarzüüg inschtallyrt isch. Näbbè dè Bauartè, wo d Zug- un au d Stoßchräft übberdrait wörrèd, git s au Mittlpufferkuppligè mit Zugchraftübberdrägig übber sitlich näbbè (Balancyrhebblkupplig) odder unter m Mittlpuffer aagordnètè Chettè odder Schruubèkuppligè.[1]

Handkupplèti Mittlpufferkuppligè[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Drumbeetèkupplig

Bi dè Schmalschpurfaarzüüg un Strõßèbaanè wörrèd manuèlli Mittelpufferkuppligè hüüfig ygsetzt. Bi sèllnè Kuppligè wörd entwedder è zentrales Vobindigsschtugg in beidi Kuppligsuffnaamè iègfüègt un jewyls mit Bolzè feschtgschteckt. (Drumbeetèkuppligè, Drichterkuppligè) odder d Kuppligsuffnaamè, wo ènand gegèübber schtänn, hän spygelbildlichi Aaordnigè vo Durrèschtegglöcher, wo sitlich in einèrè Flucht sin, wa au für d Albèrtkupplig geltè duèt, wo mit Bolzè gsicherèt wörd. Èn alternativè Obberbegriff isch Bolzèkupplig. Söttigi Kuppligè sin faarzüügsitig mit Fèdderdämpfigselemänt vobundè, wo baulich vo dè normalè Puffer abgleitet sin.

Byschpill für wittèri manuèlli Mittelpufferkuppligè:

Automatischi Mittlpufferkuppligè[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Um dè Arbètsuffwand zum Kupplè un au s gfôrliche Kupplè vu händsche z vomiidè, hèt mò schu gegè Ändi vum 19. Johrhundert d Idee vofolgt, èn selbschttätigè (automatischi) kombinyrtè Puffer- un Kuppligsyrichtigè yzfüürè. I dè USA hèt schu 1893 im ganzè Land d Janney-Kupplig diè aalti, manuèlli Kupplig abglöst. Au i dè Sowjetunion isch ab 1932 uff dè Grundlaag vo dè Bauart Willison, wo i dè USA entwicklèt worrè isch, èn voglychbarè Tǜp vu dè Bauart SA3 ygfüürt worrè. Sèlli bǜètet im Voglych mit dè Janneykupplig dè Vordeil, dass sy immer parat isch zum Kupplè un nit èrscht manuèll entriglèt wörrè muè. Sowoll d Bauartè SA3 wiè au Janney sin i dè urschprünglichè Uusfüürig nit starr, d Kuppelchöpf chönnèd sich i dè Höchi gegèsitig voschièbè. S isch mit sellnè Kuppligè nit möglich, d Druggluft- un elegtrischè Vobindigè automatisch z vobindè. Bsunders für d Reisezug- un Drybwägè isch d Bauart Janney mit sitlichè Blèch starr gmacht worrè un mit èm zuèsätzlichè, vertikalè Schwènkberych erwitterèt worrè. Dõdemit isch es möglich, d Kupplig mit Leitungsvobinder z ergänzè.

I dè 1960er Johr hèt mò aagfangè, è UIC-Mittlpufferkupplig z entwicklè, um au für diè normalschpurigè Baanè z Europa è söttiges Kuppligssischteem z schaffè. D UIC-Kupplig sött zwei Druggluft- sowiè elegtrischi Leitigè mitkupplè un adapterlos mit dè Bauart SA3 z kupplè sy. S Ergèbnis vo dè umfangrychè un koschtschpilligè Entwickligè isch 1970 è Sischteem von èrè ergänztè SA3-Kupplig (luèg au bi AK69e) parat gsi, in Seriè hèrgschtellt un ygsetzt z wörrè. D Blèch, wo d Kupplig starr gmacht hèn, sin i d Leitigskuppligè integryrt worrè un unter m Willisonbrofyl aagordnèt worrè.

Sèlli Umschtellig hèt mò abber nit umsetzè chönnè, woby s erforderlich gsi wär, dè gsamte Faarzüügpark innert chürzeschter Zyt umzschtellè, um s komplizyrte Gmischtkupplè z vomyydè. D Gmischtkupplig isch vo Aafang aa mitentwicklèt worrè, isch abber nit für Rangyrfaartè zuèglõ worrè. Vill Baanè sin nit i dè Laag gsi, sèbbi Umschtellig z finanzyrè. S Brojèkt isch 1985 gschtoppt worrè, gly druff hy isch dè Iisèrne Vorhang uffgangè un d Kartè sin im gsamteuropäischè Schinnèvokeer neu gmischt worrè. D Meezaal vo dè europäischè Ysèbaabedryb bruucht sèllèwäg immer no d Schruubèkupplig, obwoll sich d Gmischtkupplig mittlerwyl au bi Zugfaartè z Finnland un ebbèso bi Faartè mit dè Ärzwagè jòrzeentelang bewäärt hèt. Für Sonderfäll wörd trotzdèm diè automatischi Mittlpufferkupplig bruucht, asè für diè schwèrè Ärzzüüg vo dè DB vo dè Seehäfè zuè dè Staalwärch un uff dè Ärzbaan Kiruna–Narvik, sowiè bi dè Einheitswägè III bi dè SBB.

Für s gsamteuropäische Regelschpurnetz isch d C-Akv-Kupplig dè letschte Stand vo dè Technig. D Starrmacher ligèd wiè bi dè starrè Janneybauartè sitlich am Kupplchopf, d Leitigskuppligè sin i s Willisonbrofyl integryrt. Sèlli Kupplig erlaubt au s Kupplè mit SA3- un dè vorhandènè UIC-Mittlpufferkuppligè sowiè mit Schruubèkuppligè ooni losi Gmischtkuppligè.

D Koschtè von èrè automatischè Kupplig sin 2015 in èrè Studiè mit 5 000 bis 38 000 Euro je Wagè beziffèrèt worrè. È Schruubèkupplig koschtet öppè 3 000 Euro.[2]

  • Auto­ma­ti­schi Kupp­lig AK69e an èrè Ärz­zug­lok vo dè Reiè 151
    Auto­ma­ti­schi Kupp­lig AK69e an èrè Ärz­zug­lok vo dè Reiè 151
  • Mittel­puf­fer­kupp­lung Bau­art Jan­ney
    Mittel­puf­fer­kupp­lung Bau­art Jan­ney
  • SA3-Kupp­lig, Druff­sicht
    SA3-Kupp­lig, Druff­sicht
  • C-AKv-­Mit­tl­puf­fer­kupp­lig
    C-AKv-­Mit­tl­puf­fer­kupp­lig

Digitali Automatischi Kupplig[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Um dè Bedryb i dè Cargo-Branchè z rationalisyrè, wet mò diè manuèll kuppelbari Schruubèkupplig durch diè Digitali Automatischi Kupplig (DAK) ersetzè.[3] Mit dè DAK wörrèd Güèterwägè mitsamt dè Strom-, Datè- un Druggluftleitigè automatisch kupplèt. D DAK söll s erlaubè, Wägè un Ladeguèt online nõchzvofolgè un d Brèmsprob fèrngschtüèrèt durrèzfüürè.[4] Sin d Güèterwägè zuèsätzlich mit èrè Elegtropneumatischè Brèms uusgrüschtet, chönnèd d Güèterzüüg i dè Brèmsschtellig P mit èrè Gschwindigkeit vo 100 km/h vokeerè.[5] Im Johr 2019 hèt s Bundesvokeersminischterium (BMVI) vo Dütschland è Konsortium beuffdragt, wo vo dè DB gfüürt wörd un demit beschäftigt isch, è Migrationskonzèpt für diè EU-witti Yfüürig vo dè DAK hèrrèzbringè.[4]

Im Juni 2020 isch è „Pilotbrojèkt für d Demonschtration, Erprobig un Zuèlassig vo dè Digitalè Automatischè Kupplig (DAK) für dè SGV“ uffgleist worrè, wo mit 13 Millionè Euro vum BMVI gfördert worrè isch. Demit sèll Brojèkt in 30 Mönèt durrègfüürt worrè cha, hèt mò s Konsortium DAC4EU (Digital Automatic Coupling for Europe) formyrt, wo ußer dè DB un dèrrè irer Dochter DB Cargo au d schwyzer un öschterrychischè Güèterbaan SBB Cargo un Rail Cargo Auschtria au d Wagèhalter Ermewa, GATX Rail Europe un VTG dèzuè ghörèd.[6] Zwölf Güèterwägè sin mit Kuppligs-Prototǜpè vo vyr voschiddènè Hèrschteller uusgrüschtet worrè.[7][8] D Lösigè vo dè Dellner un dè Voith sin uff 1000 kN Zug- un 1500 kN Druggchraft uusglait worrè[4] un basyrèd uff èm Scharfèbärg-Brofyl Tǜp 10, wo im europäischè Personèvkehr vobreitet vorchunnt. Dè Voith CargoFlex wörd vo dè SBB Cargo sit 2019 im Binnengüètervokeer bruucht. D Lösig vo dè CAF, wo im europäischè Brojèkt FR8RAIL vo 2016 bis 2019 entwicklèt worrè isch, basyrt uff dè SA3-Kupplig.[5] Faiveley-Dransport (Wabtec) hèt dè Schwab-Kuppligschopf gliferèt, wo im Schwyzer Regionalvokeer vobreitet isch.[9] Diè vorgschlagènè Kuppligsentwürf sin in zwei Teschtbrogrämm evaluyrt worrè – DAC4EU für d Kuppelvosuèch[10] un Trafikverket/Swedish Winter Tests für d Winterfeschtigkeit.[11] Im Septembèr 2021 hèt sich s European DAC Delivery Programme (EDDP) bim Kuppligschopfentwurf uff s Scharfèbärg-Brofyl feschtglait.[11]

Sit èm Hèrbscht 2021 isch èn Güèterzug mit dè DAK z Europa unterwägs un wörd im realè Bedryb teschtet. D DAK isch nò nit tauglich für d Seriè.[3] Zwei Brozènt vo dè Kuppligsvorgäng fungtionyrèd nit; s wörd è Zuèvolässigkeit vo 99,999 Brozènt wiè bi dè Schruubèkupplig avisyrt.[12] D Spannig vo 110 Volt langèt nit für Leischtig, wo für langi Güèterzüüg bruucht wörd, un söll uff 230 odder 400 Volt gschteigerèt wörrè. D DAK söll bi dè Zugbildig am Ablaufbärg schu bi dè Bärgufffaart glöst wörrè chönnè, ooni dass d Kupplig dõdeby voriglèt wörd.[3]

S Umrüschtè von èm einzelnè Güèterwagen wörd uff circa 20 000 Euro eschtimyrt.[3] Wenn alli europäischè Normalschpurgüèterwägè un Güèterzugloks – d BMVI-Studiè rèchnet mit 490 000 Güèterwägè un 17 000 Drybfaarzüüg – umgrüschtet wörrè, muè mò mit Koschtè vo öppè 10 Milliardè Euro rèchnè. Sèllè Uusgaabè stôn gschätzt 760 Millionè Euro bro Johr a finanzièllè Bruuchwärt gegèübber.[9] Wenn d Finanzyrig stõt, denn cha 2025 mit dè Yfüürigsphasè aagfangè wörrè und sèlli bis 2030 abgschlossè wörrè.[3]

Durch d Automatisyrig vo dè Brèmsprob ergit sich èn Zytgwinn vo 30 Minutè[13] un d Kapazidät vo dè Zugbildigsaalaagè wörd 40 Brozènt höcher. D Grundvoruussetzig für d Yfüürig vom ERTMS Level 3[5] isch diè elegtronischi Zugvollschtändigkeitskontrollè, wo widderum durch d DAK möglich gmacht wörd. S aazeigegfüürte Rangyrè im ETCS-Bedrybsart Supervised Manoeuvre, wo diè ortsfeschtè Rangyrsignaal wègglõ wörrè chönnè, setzt ebbeso d DAK voruus.

Kritiker zwyyflèt draa, ob sich d Koschtè vo dè Yfüürig vo dè DAK durch diè bedryblichè Yschparigè amortisyrè lôn.[14] Unklar isch diè zentrali Yleitig vo dè Zug- un Druggchräft vo dè DAK i dè Faarzüügraamè.[12] Nõchdèm i dè 1980er Johr d Yfüürig vo dè UIC-Mittlpufferkupplig gschitterèt isch, hèt mò bi dè konschtruktyvè Uuslegig vo neuerè Faarzüüg diè zentrali Yleitig vo dè Chräft i dè Raamè uffgää. Entschprèchend präpòryrti Faarzüüg stän vor dè Uusmuschterig.[3] Èn hochè Uffwand voursachèd diè beidè nit kompatiblè Kuppligsbauartè im Mischbedryb wôrènd dè Umschtelligszyt. Wägè mit digitalè automatischè Kuppligè un Wägè mit Schruubèkupplig müèn i dè Zugsbildigsbaanhööf rangyrtechnisch unabhängig vonènand bhandlèt wörrè un i dè Züüg mit Kuppelwägè gmeinsam beförderèt wörrè.[14], wenn keini priisgünschtigè un eifach z bediènèndè Übbergangskuppligè wiè d Gmischtkupplig für Kuppligè mit Willison-Brofyl vofüègbar sin.

Halbautomatischi un automatischi Mittlpufferkuppligè für Drybzüüg un Sondergebruuch[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Moderni halbautomatischi un automatischi Mittlpufferkuppligè chönnèd näbbe m selbschtätigè Kupplè vo dè mechanischè Vobindig meischtens au d Vobindig vo dè Brèmsleitigè un elegtrischè Stüèrleitigè selber hèrschtellèd, sèltener wörd au d Zugsammelschinnè mitkupplèt. Kuppligè, wo bim Aafaarè sich automatisch vobinded, abber manuell drènnt wörrè müèn, heißèd halbautomatischi Kuppligè. Bi automatischè Kuppligè cha au dè Lokfüürer fèrngschtüèrèt abkupplè, ooni dè Füürerschtand z võlò. Durch dè Ysatz vo automatischè Kuppligè lôn sich Züüg in Baanhööf eifach drännè un widder aakupplè, so dass dè Zug entwedder a diè notwèndigè Kapazidät aabasst wörrè cha odder voschiddèni Zyyl mit Flügelzüüg bediènt wörrè chönnèd. D Scharfèbärgkupplig Tǜp 10 wörd bsunders bi Drybwägè au im Hochgschwindigkeitsvokeer öfter ygsetzt; sèllè Tǜp isch i dè TSI gnormt.

Dütschland[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Z Dütschland isch bi dè Dütschè Baan nõch 1996 dè Faarzüügpark wèg dè diversifizyrtè Gschäftsfälder uffdeilt worrè. I sèllèm Zämmèhang hèt sich für dè Personèvokeer d Möglichkeit ergää, dè Faarzüügpark z modernisyrè un alli neuè Drybzüüg mit Scharfèbärgkupplig z vosää. Sy wörd zimli hüüfig bi Drybwägezüüg (z. B. S-Baan, ICE) aagwendèt, isch abber nit für schwèri Güèterzüüg geignèt, well keini hochè Zugchräft übberdrait wörrè chönnèd. Zwǜschè zämmèkupplètè Drybwagèzüüg git s deilwys au dőrum gringèri Zugchräft, well mèngi einzèlni Drybwagèeinheitè èn eigènè Aadryb hèn. Öfter sin abber unterschydlichi Baureiè nu ygschränkt (nu s Kupplè vo dè mechanischè un dè Luftkupplig möglich, Elegtrokupplig lòt sich nit vokupplè) odder gar it mitnand z vokupplè (z.B. voschiddèni Versionè vum Alschtom LINT; bim Kupplè würds èn Schaddè a dè Elegtrokupplig durch èn Staalbügel gää.)

Voschiddèni Schmalschpur- un Zaaradbaanè wiè diè Schmalschpurbäänli z Sachsè bruuchèd eifachi Formè vo dè Scharfèbärgkupplig (hüüfig ooni elegtrischi Vobindigè) für s allgemeine Kupplè für sämtlichi Faarzüügtǜpè, wa uffgrund vo dè gringè Zuggwicht kein Probleem darschtellt.

Schwyz[ändere | Quälltäxt bearbeite]

I dè Schwyz wörd bi Schmalschpur- un Drambäänli meischtens diè halbautomatischi Kupplig ygsetzt, wo urschprünglich +GF+-Kupplig gheisse hèt. D +GF-Kupplig+ isch vo dè GF z Schaffuusè, hüt Faiveley Transport Schwab AG, schu 1914 a dè Landesuusschtellig z Bärn vorgschtellt worrè.[15] Sèlli Kupplig git s in zwei Uusfüürigè, als Tǜp Tram (GFT) für Dram- un lychti Näbbèbaänli un für schwèri un breiti Näbbèbaanè (GFN). Diè sognenntè Drichterchöpf hèn diè glych Fungtion, sin abber wèg dè unterschydlichè Breiti nit mitnand z vokupplè.

È vollautomatsichi Kupplig, wo vum glychè Hèrschteller baut wörd, isch mit èm Kuppligsmodel Vorortbaanè (GFV) ygfüürt worrè, un isch völlig anderscht uffbaut. Sit 1965 wörd d GFV vo dè SBB bi folgendè Drybwagè-Baureiè bruucht:

Brivatbaanè setzed sy bi voschiddènè Meterschpurbaanè yy:

Bi europäischè Baanè isch d GFV auch bi dè Belgischè (AM80-83, AM86-89, 41 usw.) un dè Finnischè Staatsbaanè (Sm1 un Sm2) ybaut worrè.

Bi dè neuè Stadler-Drybzüüg sin meischtens vollautomatischi Schwőb-Kuppligè (Schwõb Vokeerstechnig AG, Schaffuusè) zum Ysatz chò, sèlli sin s Nőchfolgebrodukt vo dè GF-Kuppligè. Wiè schu bi dè GF-Kuppligè exischtyrèd drei voschiddèni Variantè für Vollbaanè (FK-15-10, neu FK-15-12), Metros/Näbbèbaanè (FK-9-6) un Drämli (FK-5.5-4 un FK-3-2.5), wo ebbèfalls nit unterènand un au nit mit allè andèrè Kuppligsmodel kompatibel sin. D Scharfèbärgkupplig Tǜp 10 git s ebbèfalls vum Schwőb un isch bishèr nu bi exportyrtè Faarzüüg yybaut worrè. Sämtlichi Bauartè sin starri Mittlpufferkuppligè, wo d Druggluftleitigè für d Zugbrèms automatisch mitkupplèd un mit Kontagtuffsätz für diè elegtrischè Vobindigè uusgrüschtet wörrè chönnèd.

Literadur[ändere | Quälltäxt bearbeite]

  • Wolfgang Glatte: Kuppeln per Knopfdruck. Die Rangierkupplung. Im: LOK MAGAZIN. Nummèrè 261, Johrgang 42, 2003. GeraNova Zitschriftèvolaag, Münchè, ISSN 0458-1822, S. 48–51.
  • Automatische Kupplungssysteme im Schienenverkehr. In: Deine Bahn. Nr. 9, 2019, ISSN 0948-7263, S. 17–22.

Weblinggs[ändere | Quälltäxt bearbeite]

 Commons: Eisenbahnkupplungen – Album mit Multimediadateie

Einzelnõchwyys[ändere | Quälltäxt bearbeite]

  1. ↑ Dominik Madörin: Zentralpufferkupplung. In: tram-bus-basel.ch. Abgruefen am 10. Mai 2022.
  2. ↑ BMVI prüft Migrationsstrategien für automatische Kupplung. In: Ysebaatechnischi Rundschau. Nr. 5, Mai 2019, ISSN 0013-2845, S. 6.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Sebastian Schrader: Test-Güterzug mit Digitalen Automatischen Kupplungen in der Schweiz. I dè: Schwyzer Ysèbaa-Revue, Nr. 5/2022, S. 274–275.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Sebastian Schrader: Test von Digitalen Automatischen Kupplungen im Güterverkehr. I dè: Schweizer Eisenbahn-Revue, Nr. 11/2020, S. 582–584.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 hwh Gsellschaft für Dransport un Unternämmensberõtig mbH: Erstellung eines Konzeptes für die EU-weite Migration eines Digitalen Automatischen Kupplungssystems (DAK) für den Schienengüterverkehr. Schlussbericht. Bundesminischterium für Vokeer un digitali Infraschtruktur, 29. Juni 2020, abgruefen am 2. Oktober 2022.
  6. ↑ Digitale Automatische Kupplung (DAK). (pdf) Projektinformation. Konsortium DAC4EU (Digital Automatic Coupling for Europe), März 2021, abgruefen am 8. November 2021.
  7. ↑ Marco Völklein: Güterverkehr: Revolution auf der Schiene. i dè: Alpè-Prawda (online), 5. Septèmber 2020.
  8. ↑ DAK: Tests beginnen jetzt – Entscheidung 2021. In: Dè Ysèbaaingenieur. Nr. 10, 2020, S. 53.
  9. ↑ 9,0 9,1 Faktenblatt Die Digitale Automatische Kupplung (DAK). Dütschi Baan. 31. August 2020.
  10. ↑ Ein Blick aufs Testgelände der Digitalen Automatischen Kupplung. In: railcargo.com. Rail Cargo Auschtria AG, abgruefen am 10. Mai 2022.
  11. ↑ 11,0 11,1 Wichtiger Meilenstein für Einführung der Digitalen Automatische Kupplung (DAK) im europäischen Schienengüterverkehr. ÖBB. 23. September 2021.
  12. ↑ 12,0 12,1 Georg Barta: 47. Dagig „Moderne Schienenfahrzeuge“ an der TU Graz. Blogg 5: Güterverkehr. I dè: Schweizer Eisenbahn-Revue, Nr. 6/2022, S. 314.
  13. ↑ Digitale Automatische Kupplung: Der Schienengüterverkehr hat Zukunft. I dè: SEV-Zeitung. Uff dè Websitè vo dè Gewerkschaft des Verkehrspersonals (SEV), 18. April 2022.
  14. ↑ 14,0 14,1 Peter Molle: Ist die Einführung einer Digitalen Automatischen Kupplung (DAK) wirtschaftlich zu vertreten und europaweit umsetzbar? — Ein Kommentar zum DAK-Schlussbericht. In: GRV-Nachrichten. Nr. 119, Dezember 2020, ZDB-ID 2657659-4, S. 31–34 (GRV: Ein Kommentar zum DAK-Schlussbericht [PDF]).
  15. ↑ Selbsttätige Kupplung für Nebenbahn-Fahrzeuge. (Memento vom 10. Mai 2021 im Internet Archive) I dè: Schwyzerischè Bauziting. Band 66 (1915), Heft 16 (archivyrt i dè e-periodica.ch vo dè ETH-Bibliothek, PDF; 2,7 MB).
Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Mittelpufferkupplung“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.
Vun "https://als.wikipedia.org/w/index.php?title=Mittelpufferkupplung&oldid=1051931"