Juudegass

Jüüdischi Stroossenääme, Jüdischs Museum Berlin

Max Liebermann Die Judengasse in Amsterdam, 1908, Städelsches Kunstinstitut

D Ghettomuure z Hanau

E Juudegass, wo die jüüdischi Bevölkerig gläbt und gschafft het, het s sit em Middelalter in e hufe Stedt im dütschsproochige Ruum gee. Abgschlossnigi Stadtviertel, wo Juude in ene gläbt häi, wärde – sit dass die Bezäichnig 1516 z Venedig drfür iigfüert worde isch – au as Ghetto bezäichnet. Soonigi Gasse, wo Juude meer oder weniger under sich gläbt häi, het s under verschiidene Nääme in ganz Öiropa gee: z Aragonie häi si Chudería ghäisse, z Katalonie Call, z Kastilie Judería oder z Frankriich Juiverie. Z London erinneret die Old Jewry an s jüüdische Ghetto, wo 1290 ufglööst worden isch wo alli Juude us Ängland verdriibe worde si.

Ass d Juude zämme im ene bestimmte Stadtviertel gläbt häi, das isch im Middelalter under anderem vo dr Religion cho, wie zum Bischbil em Gebot, ass mä nit witer as duusig Schritt vo dr Sünagooge söll lääbe. En andere Grund isch dr Schutz gsi, wo d Schutzjuude, wo in ere Stadt gwoont häi, drfür häi müesse zaale.

Für e middelalterligi Stadt isch s ganz allgemäin tüpisch gsi, ass Lüt mit em gliiche Bruef au zämme gläbt häi. Vilerorts het s dorum under anderem e Beckersgass, e Schmiidgass oder e Wääbergass gee. En äignigi Strooss für d Juude as e Grubbe under de middelalterlige Stadtbewooner isch dorum nüt Bsundrigs gsi. In jedem jüüdische Woonviertel het s e Sünagooge gee mit ere Schuel, e Mikwe, e Spiddaal und en äigene Friidhoof. Noch iire Spiisgebot häi d Juude äigeni Metzger und Beck ghaa. Au wenn d Juude nit in d Zümft ufgnoo worde si, häi si doch für iiri Gmäinschaft in vile verschiidene Brüef gschafft. D Gmäind het au en äigene Root ghaa. Eso si die jüdische Gmäinschafte zwar en Art Stadt in dr Stadt gsi. In vile dütsche Stedt het s Juudegasse gee, wie z. B. z Aache, Aarwiiler, Bad Homburg, Bad Vilbel, Berlin, Coburg, Eggefälde, Frankfurt am Main, Hanau, Herford, Koblänz, Naumburg, Nördlinge, Raveschburg, Stuttgart, Speyer, Trier, Tübinge, Wäiblinge und Worms; in dr Äidgenosseschaft z Naters und Soledurn, und in Ööstriich z Krems an der Donau, Mattersburg, Salzburg und Wien. Z Mittewald isch d Juudegass grad näbe dr Pfarrchille und em Friidhoof gsi, und au wenn d Strooss scho vor lengerer Zit e nöije Naame überchoo het, bruuche die Iihäimische immer no dr ursprünglig Naame.

Weblingg

•  Die Judengasse in Wien. im dütschsprochige Wikisource
  

Fuessnoote

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Judengasse“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.