Elsbeth Kasser

d Elsbeth Kasser (links), Gurs, 1942

Laager Gurs um 1939

Chinder im Spaanische Buurgerchrieg vor dr Evakuazioon

D Elsbeth Kasser (* 11. Mai 1910 z Niderscherli, Gmai Chüniz; † 15. Mai 1992 z Stäffisburg) isch e Schwyzer Chrankeschweschter gsii.

Lääbe un Wäärch

D Elsbeth Kasser isch as mittlers vu fimf Chinder vum evangeelische Bärner Landbraarer Friedrich Kasser un däm syre Frau Anna von Greyerz z Niderscherli un z Rohrbach ufgagse. D Hilf am Negschte het im Bfaarhuus as sälbschtverständli gulte. Ire Vater isch in dr Blauchryzverainigung engaschiert gsii. Iri Dante Pauline von Greyerz isch e Pionieri vu dr Labelbeweegig (soziaali Chaiferliiga) gsii. D Elsbeth Kasser het mit ire Schweschter e Chinderschuel fir Arbaiterchinder grindet, wu si sälscht iberloo gsii sin. No dr Sekundaarschuel isch si zum Sprooche leere in d Romandy un uf Ängland gange, het z Thun un z Bärn Chrankescheschter gleert un het e Zuesatzuusbildig fir d Bflääg vu Typhus-Chranke gmacht.

Dur iiri Dante het si d Regina Kägi-Fuchsmann chännegleert un au di religiees-soziaal Beweegig un sozialistischi Frauegruppe, wu im Spootjoor 1936 Gäld gsammlet un Lääbemittel organisiert hän fir Madrid, wu im Spaanische Buurgerchrieg belaageret gsii isch.

Si het si fir e Spaanienyysatz verbfliichtet, wu si zeerscht Typhus-Chranki in eme Sanatoorium fir Flichtling z Puigcerdà bflägt het, wu vu dr sozialistische Fraue vu dr Schwyz unterstitzt wooren isch. Wel ere di starre bolitische Fronte z schaffe gmacht ghaa hän, het si si dr Evakuazioonsgruppe vu dr Schwyzerische Aarbetsgmainschaft fir Spaaniechinder (SAS) («Ayuda Suiza») z Madrid aagschlosse, wu iberzygti Ziviildienschtler – wie ire Sekreteer Rodolfo Olgiati – gschafft hän. Si het bim Verdaile vu Lääbesmittel an Chinder, schwangeri Fraue, Chranki un alti Lyt ghulfe un het d Kantine z Madrid glaitet, wu fir d Verbfläägig vu 400 iber 75 Joor alte Lyt yygriichtet wooren isch. Noch em Änd vum Buurgerchrieg isch si im Winter 1939 retuurchuu in d Schwyz.

Im Februar 1940 isch si mit dr Chiruurgegruppe vum Schwyzerische Roote Chryz in s vu dr Rooten Armee aagriffe Finnland gflooge un het in dr Lazarett z Helsinki un an dr Front ghulfe.

Im Summer 1940 het si si bim Rodolfo Olgiati, em Zäntraalsekreteer vu dr Schwyzerische Aarbetsgmainschaft fir chriegsgschäädigti Chinder (Schweizerischen Arbeitsgemeinschaft für kriegsgeschädigte Kinder, SAK, ab 1942 Kinderhilfe des Schweizerischen Roten Kreuzes), z Bärn gmäldet go in dr Interniertelaager z Siidfrankryych hälfe. Dr Maurice Dubois in dr Zäntraal z Toulouse het si in s Internierigslaager Gurs gschickt, wu si 1940 bis 1943 gschafft het. Im Laager Gurs sin 1939 rund 15.000 spaanischi Flichtling us em Buurgerchrieg unterbrocht woore.

Nodäm im Friejoor 1940 Mänschen us halb Europa vor dr Naazi glichtet sin, sin im Oktoober 1940 im Rame vu dr Wagner-Bürckel-Akzioon iiber 6.000 jiidischi Deportierti vu Dytschland in s Laager Gurs chuu. D Kasser het mit dr Grindig vu dr eerschte Schwyzer Baracke in dr Interniertelaager neii Hoffnig uf Gurs brocht, wu vu Hunger, Chranke un Dood zaichnet gsii isch. Näbe Ässe un Chrankebflääg het si au ghulfe Daagesstruktuure ufböue un het Bildig un Kultuuraaläss mit internierte Chinschtler gfeerderet. Zue dr Chinschtler, wu vu dr Kasser z Gurs unterstitzt woore sin, hän dr Leo Bauer, dr Max Lingner, dr Julius Collen Turner un dr Horst Rosenthal gheert.

Im Juuni 1942 het d Elsbeth Kasser wäge re Chranket in d Schwyz mieße un d Emma Ott het iri Stell ibernuu. Wu si im frieje Spootjoor retuurchuu isch, het mer mit dr Juudedeportazioone in d Verniichtigslaager im Oschte scho aagfange ghaa.

Anne 1943 isch d Elsbeth Kasser in d Schwyz zue irem schwäär chranke Vater retuurgange. No sym Dood het si as Inschpäkteri in Schwyzer Flichtlingslaager gschafft un het bi dr Evakuierig im Spootjoor 1944 ghulfe, Chinder vu Frankryych unter Lääbesgfoor iber d Gränz bi Delle z bringe. Im Rame vu dr Akzioon „Buchenwaldkinder“ vum Hilfswäärch Schwyzer Spände het si im Juuni 1945 rund 370 Chinder us em graad eerscht befreit KZ Buchenwald in d Schwyz brocht.

Aafangs 1945 isch si as Verdrätteri vum Schwyzerische Roote Chryz in s Exekutiivkumitee (Aarbetsuusschuss) vu dr SRK Chinderhilf gruefe woore. Ändi 1945 isch si uf Wien un Ungarn gange, go Hilfsprojäkt fir Chinder ufböue un Chinderziig in d Schwyz organisiere. Vu 1947 bis 1948 isch si as Delegierti vu dr Schwyzer Spände z Finnland gsii un het mit Hilfsgieter, Spitaalyyriichtige un Medikamänt Hilf zur Sälbschthilf glaischtet.

In dr Schwyz isch si 1950 bis 1951 Laiteri vum Volksbildigshaim Herzberg vum Fritz Wartenweiler gsi un Laiteri vu dr Yygliiderigskiirs fir keerperbehinderti Juugedligi z Gwatt. Im Zürcher Waidspitaal het si ne doodmoll neii Therapy ufböue, d Ergotherapy, un isch Mitgrinderi vu dr neie Schuel fir Ergotherapy. No ire Pänsionierig 1973 het si z Züri un in dr Heimstätte Bärau im Ämmital e Schuel fir Aktivierigstherapy grindet un het as Fachleererin mit Chroonischchranke gschafft.

D Traumatisierig dur d Deportazioone ab em Summer 1942 im Laager Gurs het si dur iri Ussenandersetzig mit Bilder un Zaichnige vu dr Chinschtlker us em Laager verschafft. No ire Sammlig luiegt hit d Elsbeth Kasser-Stiftig, wu sii iniziiert he tun 1995 grindet wooren isch. Mer cha die Sammlig im Archiiv fir Zytgschiicht vu dr ETH Züri bschaue. Anne 2016 isch d Sammlig im Museum im Lagerhuus z St. Gallen uusgstellt woore.

Ire Nooloss isch im Archiiv fir Zytgschiicht z Züri.

Eerige

• Anne 1947 het si vum Internazionaale Kumitee vum Roote Chryz fir iren Yysatz z Wien d Florence-Nightingale-Medallie iiberchuu.
• Unter em Titel Die Schweizer Madonna von Gurs het dr eemoolig Interniert Ludwig Mann iren Yysatz im siidfranzeesische Laager gwiirdigt.

Literatuur un Film

• August Bohny: Unvergessene Geschichten. Zivildienst, Schweizer Kinderhilfe und das Rote Kreuz in Südfrankreich 1941–1945. Vorwort von Margot Wicki-Schwarzschild. Bearbeitet und eingeleitet von Helena Kanyar Becker. Herausgegeben von Erhard Roy Wiehn. Hartung-Gorre, Konstanz 2009, ISBN 978-3-86628-278-0.
• Jürgen Enders (Regisseur): Nach dem Dunkel kommt das Licht. Berichte vom Leben und Überleben in den südfranzösischen Lagern Gurs und Rivesaltes. Drei Schicksale. Drei Porträts Hannelore und Margot Wicki-Schwarzschild, Paul Niedermann. Dokumentarfilm, 84 min, Format 16:9, Sprache Deutsch, PAL 2, DVD-Video, Hartung-Gorre Verlag, Konstanz 2011, ISBN 978-3-86628-394-7.
• GURS – ein Internierungslager: Südfrankreich 1939–1943, Aquarelle, Zeichnungen und Fotografien, Sammlung Elsbeth Kasser. Herausgegeben von der Elsbeth Kasser-Stiftung. Mit Beiträgen von Reinhard Bek, Thomas Bullinger, Claude Laharie, Walter Schmid, Therese Schmid-Ackeret. Schwabe, Basel 2009, ISBN 978-3-7965-2573-5.
• Therese Schmid-Ackeret: Elsbeth Kasser (1910–1992). Engagement für Verfolgte und Leidende. In: Helena Kanyar Becker (Hrsg.): Vergessene Frauen: Humanitäre Kinderhilfe und offizielle Flüchtlingspolitik 1917–1948. Schwabe, Basel 2010, ISBN 978-3-7965-2695-4.
• Antonia Schmidlin: Kasser, Elsbeth. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Erhard Roy Wiehn (Hrsg.): Camp de Gurs. Zur Deportation der Juden aus Südwestdeutschland 1940. Hartung-Gorre, Konstanz 2010, ISBN 978-3-86628-304-6 (mit einem Vorwort von Margot Wicki-Schwarzschild).
• Heinrich Rusterholz und Theres Schmid-Ackeret: Ohne Wenn und Aber dem Gewissen verpflichtet: Flüchtlingspfarrer Paul Vogt (1900–1984) und Rotkreuzschwester Elsbeth Kasser (1910–1992). Kirchlicher Informationsdienst KID, Zürich 2000.
• Margot und Hannelore Wicki-Schwarzschild: Als Kinder Auschwitz entkommen. Unsere Deportation von Kaiserslautern in die französischen Internierungslager Gurs und Rivesaltes 1940/42 und das Leben danach in Deutschland und der Schweiz. Ein Sammelband mit Texten, Fotos und Dokumenten. Hartung-Gorre, Konstanz 2011, ISBN 978-3-86628-339-8.

Weblink

• Publikatione vo und über Elsbeth Kasser im Katalog Helveticat vo der Schwiizerische Nationalbibliothek
• Artikel Elsbeth Kasser in Gerechte der Pflege
• Stiftig Elsbeth Kasser

Fueßnote

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Elsbeth_Kasser“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.