Artemis

D Artemis (altgriech. Ἄρτεμις, Ártemis) isch in de griechische Mythologii eini vun de zwelf große olympische Gottheite, d Gettin vun de Jagd, vum Wachstum un de Geburt un glichzitig d Beschitzerin vun de Schwache un de Kinder. Si isch d Tochter vun de Leto un vum Zeus un d Zwillingsschweschter vum Apollon gsi. Bi de Geburt vum Apollon soll si de Leto ghulfe ho.

Zueschribunge

Sie isch e Mondgettin bi de Amazone gsi, dodrum isch ihre Biinomme au "Cynthia" (gr. de Mond). D Remer hen si mit ihre Gettin Diana glich gsetzt.

D Artemis isch e jungfrailigi Gettin, ä Gettin vun de Filli un de Fruchtbarkeit un e Gettin vum Tod un de Verwandlung.

S klassisch Bild vun de Artemis isch des vun ere jungfrailige Jägerin, wu ellei oder vun Jungfraue oder Hind begleitet, durich d Wälder schtreift. Des Bild schint uf de zwete Blick vereifacht naiv, s het aber alli ihri wesentlige Aschpekt din un s isch wege dem vun ere große poetische Tiefi un Wohrhaftigkeit.

D Beriich vum Wald isch der vun ere uuzähmte Natur, de Wildheit (uf em ganze Peloponnes sin ihr z Ehr orgiastischi Tänz vun beider Gschlechter veronschtaltet worre) un d Artemis isch nie zähmt worre. D Artemis isch vun de Mythologe nie verhirotet worre, isch keim Mann untertan gsi, sundern frey, kinderlos un meh em eigene Gschlecht zuegneigt.

Wege dem het si als Jungfrau golte, und di begleitende Jungfraue sin hischtorisch beleit als di 9jährige „Bärinne“, wu ihr in Brauron bi Athen dient hen, bis si in s Brutalter kumme sin.

D Jägerin jagt meischtens in de Nacht. De silberige Boge, wu ihri Waff isch, isch d Sichel vum Mond. De Wald isch dunkel, d Nacht vum zuenehmende Mond ischs au. Ihri Waff isch fir Mensch un Tier tedlig. In de Ilias wird si "Herrin vun de Tierer" gnennt. Ihri Begleiter sind d Hind. Hind sin traditionelli Wächter vum Tor zur Unterwelt un dodra erkennt mer d Artemis als Unterweltsgöttin. D Artemis het au de Biinomme Hekate. Ihri Pfil treffe immer.

Ihri Statue in Ephesos schtellt si iber un iber bedeckt mit Brischt dar, was si als Ernährerin vun allene Lebewese versinnbildligt. Noch andere Dittunge hondelt s sich um Hagehode, wu fir d Fruchtbarkeit stihn. Sie schitze di schwangere Fraue un Kinder vun beide Gschlecht.

De Nomme in Sparta lutet "Artamis", was sovil heisst wie "Schlächterin". Uf de Taurische Halbinsle hen d Fraue unter de Hoheprieschterin Iphigenie alli Männer gopfert, wu sich on d Kischt verirrt hen. In Hierapolis sin d Männer durich Hänge om Artemis-Tempel gopfert worre. In Attika het mer d Artemis durich symbolischi Enthouptunge gopfert, wu de Hals vum Mann mit em Opferschwert gritzt worre isch, bis Blut gflosse isch. De zerstererisch Aschpekt vun de Artemis isch vor allem bi abnehmendem Mond verehrt worre. D Artemis isch e wildi, uuzähmbari Gettin, wu Lebe nit nur git, sundern au nimmt.

Im Neije Teschtament wird de Tempel vun der Artemis vo Ephesos gnennt, eins vun de sibe Weltwunder. Di dert onsässig Devotionalieinduschtrii het gferchtet, durich s Christentum Nachteil z erlide. (Aposchtelgschicht 19,23-41). Bemerkenswert isch, dass in Ephesus de Kyrill von Alexandria, us em Lond vun de in gônz Europa populäre Gettin Isis, uf em Konzil vun Ephesus d Verehrung vun Maria als Gottesgebäärerin durichgsetzt het, was de Ofong vum chrischtlige Mariekult gsi isch.

Erzählunge

D Artemis un d Kallisto

S wird gsait, dass d jungfräulich Artemis auch vun ihre Begleiterinne Keyschheit verlongt het. Nochdem ihri Lieblingsgfährtin Kallisto - kalliste (di Schenscht), e Nome, wu wahrschins urspringlig d Artemis selber gho het - vum Zeus bschlofe worre gsi isch un de Arkas uf d Welt brocht het, isch si vun de Artemis in ä Bärin verwandelt un weggjagt worre, wil si kei Jungfrau meh gsi isch. Onderi Gschichte sähn in de iifersichtige Hera d Ibeltäterin, wu alles so irichte het kinne, dass d Artemis d Kallisto irrtimlig verjagt het. De Zeus het d Kallisto deno als Grosse Bärin, in de Himmel versetzt. De "Grosse Bär" om Himmelszelt isch ä Bärin.

Die Gschicht hondelt in Wirkligkeit vun de Artemis selber, wu sich mit em Zeus in Bäregstalt vereinigt het. Us der Verbindung solle ein oder zwe Sihn entschprunge si: de Arkas, de Schtommvater vun de Arkadier, un de Pan. D Artemis in ihrer Gschtalt als Bärin wiist uf ihr hoch Alter hii. De Bär oder d Bärin ghere zue de älteschte un mächtigschte Begleiter vun de Mensche. De Bärekult losst sich bis zue de steizytlige Jäger- un Sammlerkulture zruckverfolge. Di keltisch Artio un de Kinig Artus trage glichfalls de Bär im Nome.

D Artemis un de Aktaion

D bekonntescht Erzählung iber e Zommetreffe mit eme Mann isch die vum Aktaion, em Suhn vum wiise Kentaur Cheiron, wu de Apollonsuhn Asklepios d Heilkunscht glehrt ghet het.

De Aktaion soll uf de Jagd d Artemis blut bade gsehn ho, dodruf het si ne us Wuet in ä Hirsch verwandelt het. So isch er deno vun sine eigeni Hind verrisse worre. Richtig wird si, dass de Aktaion e Heiliger gsi isch, wu mit de Artemis in ihra Hirschgschtalt Hochzyt ghalte het un om End vun sinre Zyt schterbe het miesse. D Gschicht kinnt au so ditet werre, dass er, indem er d Gettin in ihre Scheni erkonnt ghet het, sin menschligi Natur verlosse het, um mit ere eins z werre un so vum Jäger zuem Gjagte worre isch.

In de Realität isch d Jagd vun Artemis-Prieschterinne nochgschpilt worre, wu mit Hundskepf-Maske deckt gsi sin un ä als Hirsch verkleideter Mann gjagt hen.

D Artemis un de Orion

Als Mondgettin un liideschaftligi Jägerin - dodrum wird si au mit Pfil un Boge dargschtellt - lenkt si de Mond iber de Himmel, isch aber bi Neymond immer uf d Jagd gonge. Wu si sich mit em Orion, em prächtige un wilde Jäger, aagfreyndet het, soll si ihri Pflichte als Mondgettin vernochlässigt ho, zum sich mit em in de Dunkelheit z treffe. De Apollon het sich driber ufgregt un d Artemis zum Wettkompf rusgfordert: S glingt ihre sicher nit, ä dunkler Punkt wit drusse im Meer mit ihrem Pfil z treffe. D Artemis het des sehr wohl gschafft - un z schpät bemerkt, dass si domit de Kopf vum dert schwimmende Orion durchbohrt het. Wege dem het si ne als Schternbild in de Himmel erhobe (de Schulterstern Beteigeuze lichtet hell, de Kopfstern isch aber nur schwer z sehne).

E ondri Erzählung brichtet allerdings drvu, dass de Orion versuecht ho soll, di jungfrailig Artemis z vergwaltige, un wege dem het si ne umbrocht.

E witri Gschicht siht de Orion als de Jäger, wu alli wilde Tierer tete het welle. D Erd oder d Artemis selber hen dodruf e Skorpion vorbrocht, wu de Orion nix het gege usrichte kinne un wu ne am End umbrocht het, deno sin beidi als Schternbild in de Himmel versetzt worre.

D Tetung vun de Niobide

Um d Artemis ranke sich vili grusigi un winiger grusigi Legende, wie zum Bispil d Tetung vun de Niobide, de Kinder vun de Niobe.

D Kenigin Niobe het 14 Kinder, 7 Buebe un 7 Maidli - d Niobide un het versuecht s Volk zu iberrede, de Gettin Leto kei Opfer meh z bringe, schliesslig het die nur 2 Kinder, d Artemis un de Apollon, un si selber immerhin 14! Des het d Gettin wietig gmacht un au ihri Kinder, so sin d Artemis un de Apollon uszoge ge d Niobide mit Pfil un Boge erlege. De Apollon het Buebe un d Artemis d Maidli umbrocht. Deno isch d Muetter Niobe in e Felse verwandelt worre, wu schtändig Träne vergiesse soll.

Lueg no

Literatur

Karl Kerényi, Die Mythologie der Griechen - Die Götter- und Menschheitsgeschichten; München (dtv) 1998 (ISBN 3-423-30030-2)
Karl Kerényi, Die Mythologie der Griechen - Die Heroen-Geschichten; München (dtv) 1992 (ISBN 3-423-30031-0)
Michael Grant und John Hazel, Lexikon der antiken Mythen und Gestalten, München (dtv) 1980 (ISBN 3-423-32508-9)
Walter F. Otto, Die Götter Griechenlands, Frankfurt am Main (Vittorio Klostermann) 2002 (ISBN 3-465-03173-3)
Robert von Ranke-Graves, Griechische Mythologie, Reinbek bei Ham Hellenen , 2 Bde. ( 2 1959, Nachdr. 1984);

Weblink

Commons: Artemis – Sammlig vo Multimediadateie