Ruinè Laufèburg
| Ruinè Laufèburg | ||
|---|---|---|
 Dè Burgfryd vo dè Laufèburg | ||
| Entstehigsziit: | ca. 1180 | |
| Burgetyp: | Höèburg | |
| Erhaltigszuestand: | Ruinè | |
| Ort: | Laufèburg | |
| Geografischi Lag: | 47° 33′ 41,7″ N, 8° 3′ 39,7″ O | |
| ||
D Ruinè Laufèburg isch d Ruinè von èrè Höèburg im Kanton Aargau. Si lyt südlich vom Hochrhy uff ènèm Höger, wo annedubaki dè Südrand vo dè Altschtadt bildèt hèt un hützdaags zmitts im Städtli Laufèburg lyt.
Gschichtè[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Öppè im Johr 1180 sin d Habsburger i dè Bsitz vo dè Gegènd am Hochrhy uff Höchi vom hütigè Laufèburg chò. D Habsburger hèn a beidè Sitè vom Rhy Befeschtigungsaalaagè baut, drunter au diè èrschte Laufèburg. Deile vo sellèrè Burgaalaag sin spôter wòrschinlich i diè neui Burgaalaag integryrt worrè. Als Gròf Rudolf II. vo Habsburg bi dè Burgaalaag è Stadt hèt gründè wellè, hèt d Äbtissin vom Kloschter Säckingè s Brojèkt mit èm Schydsschpruch blockyrt.
Spôter hèt dè Sohn vom Rudolf sin Woonsitz i diè südlichi Burgaalaag gnõ. Er hèt sèlli in è Residènzburg umbaut un d Dǜnaschty vo dè Habsburg-Laufèburger begründèt. Wôrènd sèllèrè Zit isch dè hüt no vorhandene Bürgfryd entschtandè. Nò im 13. Johrhundert hèt d Sidlung, wo sich rund um d Burghöger entwicklèt ghaa hèt, trotz èm Schydsschpruch, wo 1328 erneuert worrè isch, s Stadträcht chriègt.
D Habsburg-Laufèburger sin abber mee un mee in wǜrtschaftlichi Nöt chò, so dass dè Graf Hans IV. im Johr 1386 d Burg un d Hèrrschaft für 12'000 Guldè a dè Herzog Leopold III. vo Öschterrych vokaufè hèt müèsè. Anno 1443 hèn Truppè uss Baasel un Bèrn wôrènd èm Aaltè Zürichrièg d Laufèburg aagriffè, wodurrè sèbbi zimli kabutt gangè isch. Wôrènd èm Burgunderchrièg isch d Laufèburg temporär i d Händ vom Herzog Karl im Küünè chò, nõch dèm sim Untergang hèt dè Kaschpar vo Schönau d Stadt übbernõ. Dè Kaschper vo Schönau hèt im Johr 1486 d Schäddè repèryrè lõ, wo durch d Belagerung entschtandè sin.
Wôrend èm Dryssgjöhrigè Chrièg hèn d Schwedè d Stadt un d Burg dreimòl yygnõ. Èrscht anno 1648 hén d Öschterrycher d Hèrrschaft widder zrugg chriègt. Dõmòls hèt d Ringmuèr mit Weertürm vosää un fascht so hoch gmacht wiè dè Burgfryd. S eksischtyrèd èn Huufè Rüüm, èn Burggartè sowiè è Burgkapèllè. Allerdings isch dè Zuèschtand vo dè Burg wèg èm Chrièg zimli schlécht gsi. Als italiènischi Expärtè 1687 feschtgschtellt hèn, dass d Burg kein milidärischè Wärt mee hèt, isch si mee un mee vonõchlässigt worrè. Anno 1787 isch d Burg grumt un vo dört èwäg nǜmmi als Steibruch bruucht. 1803 hèt d Stadt Laufèburg d Ruiné für 2815 Frankè erworbè, 1908 isch è Parkaalaag ygrichtet un 1986 diè erhaaltènè Deile vo dè Ruiné sanyrt worrè.
Aktuelli Situation[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Dè Burgfryd isch fascht vollschtändig erhaaltè. D Feschtungsmuèrè sin bis uff dè Höchi vom Innèhof ebbèfalls rächt guét erhaaltè. Uff dè Rhysitè git è baar Uussichtspüngt, wo mit Gländer gsicherèt sin. Dè Burgfryd isch für dè Publikumsvokeer hèr grichtet. Zuègang zum Turm git s übber dè Ygang, wo a dè Nordmuèr vom Burgfryd öppè 4 m übber m Innèhof plazyrt isch. Für s Publikum isch è Wendelschtägè uss Staal hèrrè baut worrè. Im Innerè vom Turm isch è nòmmòl è Schtägè, wo übber diè ganzi Höchi vom Turm gòt. Uff d Uussichtsplattform stòt èn Blèchkaschtè, wo d Innèschtägè uffhört un mò übber è Dürè d Plattform bedrèttè cha. Diè bescht Uussicht isch am Nordrand vo dè Plattform gwärleischtet, wo mò übber d Altschtadt vo Groß-Laufèburg (aargauischi Sitè) un Chly-Laufèburg (baddischi Sitè) drübber wèg luègè. Èn Panorama-Bligg isch übber diè ganz Längi vom baddischè Laufèburg möglich, im spezièllè uff d Laufèbrugg un dè Baanhof Laufèburg a dè Hochrhybaan. Vom Uusguck cha mò abber au s Chraftwärch Laufèburg un d Hochrhybrugg beobachtè.
Weblinggs[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Literadur[ändere | Quälltäxt bearbeite]
- Thomas Bitterli-Waldvogel: Schweizer Burgenführer. Baasel/Bèrlin 1995.
- Werner Meyer: Burgen von A bis Z. Burgenlexikon der Regio. Usegää vo dè Burgèfründè vo beidnè Baasel uss Aalass vom 50-jöhrigè Bschtò. Druckerei Klingental, Baasel 1981, S. 73–74.
- Werner Meyer: Burgen der Schweiz. Bd. 8: Kantone Luzern und Aargau. Züri 1982.
