Frédéric Auguste Bartholdi

Dr Frédéric Auguste Bartholdi (* 2. Augscht 1834 z Còlmer; † 4. Oktob´r 1904 z Bàris) ésch e b´riehmt´r elsassischer Bildhöj´r gsin, de Kinschtl´r wo de b´riehmt Fréjhetsstatue, de „statue de la Liberté éclairant le monde“, g´macht het, wo Frànkrich de Vereinigte Staate g´schenkt het (1886 ém Gedenke àn d´Unàbhängigkeit - centenaire de l´indépendance 1776) un wo àm Hafeingàng vun New York steht, un öi de Leew vun Belfort (Lion de Belfort), geböjt züem Gedenke àn de hart Widerstànd vun de Stadt bim Siège, de Belajerung vun Belfort em ditsch-frànzeesch Kriej 1870.

Labe

Uf d Walt kumme ésch`r ze Còlmer àls Sohn vum Jean Charles Bartholdi, Prefectürrot, un vun dr Augusta Charlotte, geboreni Beysser. D Fàmili Bartholdi, ésch urspringli üss Ob´ritalie kumme un éww´r de Thurgau un Siedditschlànd én´s Elsass züeg´wàndert. Nooch`m Doot vum Vàt´r 1836 ésch sini Mued´r mét`m uf Bàriss gezéglet, wo schun e Branche vun de Fàmili g´lebt het. Mét nin Johr het`r sini Geburtsstàdt Colmar v´rlàsse, `r ésch`r àwwr émmr vrbunde gebliwwe un zuem Bispiil én de Ferie émmr widdr zerüekkumme. Ze Bàriss het`r d´„Ecole des Beaux-Arts“ b´suecht un vun`m domols bekannt Kinschtlr Ary Scheffer Molerei un Zeichne sowie bi àndri Skülptür un Architektür glert - selbsch én de Ferie én Còlmer Zeichne bi`m Martin Rossbach.

Wirke

Sin erscht gross Commande (Ufftraa) ésch öi vun de Stadt Còlmer kumme (1853): e Statue vum (napoleonisch) General Rapp - Inauguration: 1856. De meischte vun sini Werike sin àm End én Colmar un´s Fàmilje-Hüs, wo`r öi nooch siner international Carrière b´halte het, ésch jetz sin Museum. 1855, mét 21 Johr, het`r mét Frind e grossi Reis nooch Nahoscht, nooch Ägypte un de Jemen, g´macht wo ne stàrik inschpiriirt het. Sin monümental Kunschtsinn ésch - `s pàsst zue de Zitte - nàdiirli schun domols mét e g´wiss frànzeesch Nationalismus z´sàmme gànge (1870: Maquette (Entwurf) vun e Vercingetorix-Statue f´r de Stadt Clermont-Ferrand). Nooch de frànzeesch Néderlaa 1871 het`r àls e Bariss´r Elssass`r de V´rluscht vum Elsass àn Ditschlànd nit akzeptiire kenne („Je lutterai pour la liberté, j'en appellerai aux peuples libres. Je tâcherai de glorifier la république là-bas (Amerika), en attendant que je la retrouve un jour chez nous“ - „Ich wurd käempfe f´r d´Frejhet, ich wurd drum apelliire àn d´freiji Vellik´r. Ich wéll de Republik dert glorifiziire én Erwàrtung, se àm e scheene Daa do bi uns wéd´rzefinde“ - Mét de Republik ésch àww`r én Frànkrich schun vorher dur de Napoleon III. Schluss gsin...). Vili vun sini Werike sin d´rnooch én däm Kontext g´stànde - de Leew vun Belfort, `s Strosburj`r Denkmal un, schliessich öi, de Fréjhetsstatue. Sini Person ésch bis hit zue`m-e Symbol wore f´r`s Attachement vum Elsass àn Frànkrich.

Wil`r üss e richi Fàmili kumme ésch, het dr Bartholdi f´r sini Weriki oft ken Honorare g´numme - `r ésch "Bildhöir üss Leideschaft" gsin. Àm End vum 19. Johrhundert ésch´r wohl de b´riehmtescht Bildhöj´r ém gànze Europa un én Nordamerika gsin. 1874 ésch`r àn de Freimaurerloge (Franc-maçon) Alsace-Lorraine ze Bàriss initiirt wore. Bartholdi het efters, zuem Bispiil én Ägypte, `s Pseudonym Amilcar Hasenfratz b´nützt. Àm 4. Oktob´r 1904 ésch´r én Bàris àn de Tuberkulose g´storwe un ésch uff´m Friidhof Montparnasse begràwe.

Werike

Dr Bartholdi ésch de Erschaff´r vun 35 Denkmäl´r un Monumenti um de Walt. De bekannteschti sin :

De Fréjhetsstatue z New York USA (1886)
De Leew vun Belfort én Frànkrich (1880)
De Statue vum Vercingetorix z Clermont-Ferrand én Frànkrich (1903)
`S « Monument à la Suisse secourant Strasbourg » (Strassburger Denkmal) ze Basel én d´r Schwiz (1895)
De « Brunne vum Capitol » ém Bartholdi Park én Washington én de Vereinigte Staate (1878)
De Statue f´r de La Fayette uff´m Union Square én New York (1876)
De 4 Engel mét Trompete àn de unitarisch-baptistisch Kirich vun Boston, USA (1874)
De Bartholdi-Brunne, uff´m Place des Terreaux én Lyon én Frànkrich (1892)
Vili Denkmäl´r un Stàndbéld´r én Còlmer :
- `S General Rapp-Denkmal,
- `S Martin Schongauer-Denkmal (Unterlinde-Museum),
- `S Grabmal f´r de Nationalgardischte, wo 1870 g´falle sin, uff´m Friidhof Ladhof,
- De Roesselmann-Brunne,
- `S Denkmal f´r de Adolphe Hirn,
- De Schwendi-Brunne,
- De "Groupe des Grands soutiens du monde" un e Statue vum-e Fàssbénd´r.
- `S Denkmal f´r de Admiral Bruat (unt´r de Naziherrschàft z´rsteert ém Septemb´r 1940, 1958 wéd´r àm àlt Platz uffgeböjt),
- Vier allegorischi Statue eww´r de Goldschmiidekunscht, de Wisseschaft, Plaschtik un Malerei(Bartholdi-Museum, Còlmer),
- `S "Génie funèbre", Bronze, vun 1866 ém Lycée Bartholdi vun Còlmer,
- De "Petit Vigneron alsacien" (Bartholdi-Museum, Còlmer) - e Kopie ésch am gedeckte Märik,
- De "tonnelier alsacien", én de Kron vun de "Maison des Têtes",
- De "Grands Soutiens du monde", Bronze-Grupp vun 1902 (Bartholdi-Museum)
`S gibt én Frànkrich v´rschiideni kleineri Üssgabe vun d´r Fréjhetsstatue - z. B. ze Bàriss, én Barrentin bi Rouen un, zitt´r´m 4.Juli (4th of July) 2004 (Bartholdis hundertst Todesjohr) én Còlmer.