Bettenauer Waier

de Bettenauer Waier

De Bettenauer Waier isch e künstlich erwiterete Waier i de Gmaind Oberuzwil im undere Toggeborg. Er isch e Flachmoor und Naturschutzpiet mit ere regionaale Bidüttig und e biliebts Uusflugsziil vo de Region. Binennt isch er noch em Wiiler Bettenau, wo zo de Gmaind Jonschwil ghört. Er litt im Quellpiet vom Uzebach, wo i d Tuur mündet.

Geografii

De Waier messt öppe 400 mol 100 Meter und het im westliche End e Tüüffi vo guet 180 Santimeter, d Schlammschicht goot abe bis zonere Tüüffi vo 3 Meter. De Waier werd vom ene chliine Bächli im Weste gspise, de Ablauf werd bim Damm reguliert. De Abfluss isch ase baut, as s maist Wasser us em Waier usegloo were cha, wa früener mengisch gmacht woren isch. Östlich vom Damm isch e Torf mit Tümpel, wo s Wasser uufnemet. De Abfluss isch de Schoregrabe, wo bi Oberuzwil in Uzebach mündet.

Fauna und Flora

en Oottere am Bettenauer Waier

Im Bettenauer Waier lebet hüt fööf Fischarte: de Charpfe (Cyprinus carpio), s Rootoigli (Rutilus rutilus), de Rottel (Scardinius erythrophthlamus), de Hecht (Esox lucius) und d Forelle (Trutta salmo fario).

Föf Amphibenarte chömet hüt no vor: d Erdchrott (Bufo bufo), s Brunechüeli (Triturus alpestris), de Fademole (Triturus helveticus), de Wasserfrosch (Rana esculenta), de Grääsfrosch (Rana temporaria) und bis i d 1990er Joore as sechsti Art de Laubfrosch (Hyla arborea), en Art wo starch gföördet isch. Dezue chunnt no d Oottere (Natrix natrix), wo nöd giftig isch und wo gern am Ufer sünelet.

Taucherli (Fulica atra) und Wildente (Anas platyrhynchos), aber au verwildreti Huusente, sind för de Bettenauer Waier typisch. Au de Hubetaucher (Podiceps cristatus) brüetet do und sit de 1980er Joor mengisch no d Raigerente (Aythya fuligula). Ane 1987 het s Taichhuen (Gallinula chloropus) bim Bettenauer Waier brüetet. De Schwan (Cygnus olor) isch vor e paar Joore verschwunde. Mengisch chan e Raiger (Ardea cinerea) bim Fische biobachtet were.

Oberhalb vom Bettenauer Waier brüetet de Nüütööter (Lanius collurio) und im dichte Schilf cha d Roortroostle (Acrocephalus arundinaceus) vorchoo. Au de Feldspatz (Passer montanus) ghört zo de seltnige Vögel, wo mer no bim Bettenauer Waier gsie cha.

De Bettenauer Waier ghört zu de ganz wenige Gwässer, wo d Seeroose (Nymphaea alba) natüürlich vorchunnt. Früener het si im Waier ase gwucheret, as de Bstand mit eme Maischiff reduziert woren isch.

Naturschutz

Ane 1951 isch de Verain «Por Bettenauer Weiher» gründet wore, mit em Ziil, ass de Waier erhalte blibt. De Verain het erraicht, as de Waier zom ene Naturschutzpiet woren isch. 1993 isch under de Strooss, wo bim Waier verbii goot, en Amphibietunnel baut wore, well Grääsfrösch de Summer gern im Wald verbringet und zom Laiche wider in Waier zrugg wanderet. (Öb sich d Tierli a d Verchersregle haltet, möchti aber doch bizwiifle.)

Gschicht und Bsitz

De Waier werd zerstmol in ere Uurchund us em Joor 1464 gnennt. De Förstapt Ulrich Rösch vom Chloster Sanggale chauft vom Jonschwiler Hans Löbler s Guet "Schoran" samt em Moorwaier. Er loot im Weste e Damm alegge und macht druus e Fischwaier wo d Chlosterchuchi mit früschem Fisch versorge söll.

Noch de Uuflösig vo de Aptai het de Kantoo Sanggale d Wasserecht vom Bettenauer Waier em Jakob Weber verchauft. 1844 het de Industrielli Matthias Naef vo Nideruzwil d Wasserrecht erworbe und die 1866 a de Firma Naef & Co. z Nideruzwil vermacht. Ane 1912 het de Industrielli Adolf Büeller vo Uzwil de Waier gchauft. Ab 1927 ghört er de Firma Büeller und sit ane 2003 a de Töchterfirma Bühler Immo AG, e Gnosseschaft, wo vo s Büellers as Bau- und Wohngenossenschaft Uze gründet woren isch. Die Firma hät amel d Fischerairecht a Pensionääre vo de Firma Büeller vergee. Im Johr 2018 hät d Gmaind Oberuzwil de Bettenauer Waier vo de Uze AG dur en Tuuschvertrag öbernoo. D Gmaind tuuscht s rund 122'000 m² grosse Grundstuck mit em Waier gege drüü anderi Grundstück im Gebiet Wile-Haiterbach-Neuhuus, wo 45'000 m² gross send. De Gmaindrot begründet da Tuuschgschäft esoo; mit dem Tuusch söll s beliebte Nocherholigspiet au för spööteri Generazione zuegänglich bliibe.

de Waier i de Literatur

D Lachweiler Geschichten sind e Werch vom Dichter Heinrich Federer, wo z Jonschwil Kaploo gsii isch und vo de Mensche z Jonschwil, won er "Lachweiler" nennt, handlet. Debii gits au Aaspilige an Bettenauer Waier. D Novelle Der gstohlene König von Belgien schilderet d Gschicht vom ene Bueb wo uf em Iis vom Waier iibrecht.

Büecher

• Andreas Eisenring et al.: Oberuzwil. Drei Dörfer - eine Gemeinde; Oberuzwil 2003.
• Jonas Barandun; Gestaltungs- und Pflegekonzept Bettenauer Weiher; 2002.
• Armin Benz (Hrsg.): Vom Bettenauer Weiher ... zur Thur; Niederuzwil 1995.
• Adolph Näf: Heimatbuch, 1955.

Weblink

 Commons: Bettenauer Weiher – Sammlig vo Multimediadateie

• SG552 Bettenauerweiher de Bettenauerwaier bi Naturinfo vom Naturmuseum Sanggale (naturinfo.ch)
• Bettenauer Weiher, Oberuzwil uf sg.ch (PDF-Datei vom Amt för Umwelt und Energii vom Kanton Sanggale)
• Bettenauer Weiher: Ein Naherholungs-Gebiet zu jeder Jahreszeit Artikel uf hallowil.ch vom 27. Dezember 2018