Làndtàg vu Elsàss-Lothrìnga

Dr Làndtàg vu Elsàss-Lothrìnga ìsch vu 1911 bìs 1918/19 s Pàrlamànt vum Reichslànd Elsàss-Lothrìnga gsìì.

Vorgschìcht[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Ànna 1871, noh-n-em Kriag, sìn s Elsàss un a Teil vu Lothrìnga a « Reichslànd » worra, wo direkt vum ditscha Kaiserreich dirigiart gsìì ìsch. Àlso hàt Elsàss-Lothrìnga kè so güeter Züestànd ghàà às d àndra Lander vum Kaiserreich, wo scho mehr salbschbtveràntwotlig gsìì sìn. S Volk vu Elsàss-Lothrìnga hàt noh mehr Autonomie blàngt.

Àm 29. Oktower 1874 ìsch a Làndsüsschuss grìnda worra, mìt 30 Mìtglìeder. Dia Mìtglìeder sìn nìt direkt vum Volk gwählt worra, àwer vu da drèi Bezìrktàga (einer fer Lothrìnga, fer s Owerelsàss un fer s Unterelsàss).

Àm Ààfàng hàt dr Làndsüsschuss numma a Rot-Funktion ghàà. Mìt dr Zitt sìn sìna Veràntwortunga wìchtiger worra: àm 2. Mai 1877 hàt'r a legislative Funktion bikumma, un àm 4. Juli 1879 ìsch a Minischterium fer Elsàss-Lothrìnga grìnda worra, dirigiart vu'ma Stààthàlter (àstàtt vum Oberpräsidant) un mìt sim Hàuiptsìtz z Stroßburg (àstàtt z Berlin).

Verfàssung vu Elsàss-Lothrìnga[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Dur s Gsetz ìwer d Verfàssung vu Elsàss-Lothringa vum 31. Mai 1911, ìsch Elsàss-Lothrìnga a Reichslànd mìt era eigena Verfàssung un ema Làndtàg worra.^[1]

Da Làndtàg hàt dr Làndüsschuss ersetzt. Ar ìsch üs zwei Kàmmera bstànda.

Erschta Kàmmer[ändere | Quälltäxt bearbeite]

D erschta Kàmmer hàt nìt vìel Màcht ghàà, 's ìsch mehr a Ehrapàrlamànt gsìì. Ìhra Mìtglìeder sìn vum Kaiser gnennt worra.^[2]

Mìtglìeder vu dara erschta Kàmmer[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Reemisch-Kàtolischa Bischäf: dr Bischof vu Metz (Willibrord Benzler) un dr Bischof vu Stroßburg (Adolf Fritzen)
dr Präsidant vum Oberkonsistoriums der Kirche Augsburgischer Konfession vu Elsàss un Lothrìnga (Friedrich Curtius)
dr Präsidant vum Synodalvorstands der Reformierten Kirche vu Elsàss un Lothrìnga, Karl Piepenbring
dr Präsidant vum Oberlandesgerichts Colmar (Otto von Vacano, noh 1913: Hugo Molitor)
a Vertratter vu dr Universität Straßburg, Prof. Wilhelm Wiegand
a Vertratter vu dr Israelitischen Konsistorien fer s Owerelsàss, fer Lothrìnga un fer s Unterelsàss (1912–1915: Adolf Ury, 1915–1919: Nathan Netter)
viar Vertratter vu da greeßera Städta:
- Stroßburg (Maire Rudolf Schwander)
- Metz (Maire Roger Joseph Foret)
- Colmer (Maire Daniel Blumenthal)
- Milhüüsa (Michel Diemer-Heilmann)
vier Vertratter vu da Hàndelskàmmera:
- Hàndelskàmmer vu Stroßburg: Charles Léon Ungemach
- Hàndelskàmmer vu Metz: Theodor Müller
- Hàndelskàmmer vu Colmer: Emile André Kiener
- Hàndelskàmmer vu Milhüüsa: Theodor Schlumberger (z Milhüüsa ìsch zerscht dr Eduard Köchlin gwählt worra, àwer ar hàt dàs Mandat vor dr Eräffnung vum Làndtàg zruckgaa)
sechs Vertratter vu da Làndwirtschàftsrot:
- Sebastian Pius Gegauff un Friedrich Paul Greiner (Demokrat.) fer dr Làndwirtschàftsrot Elsàss-Lothrìnga (Owerelsàss)
- Michael Baerst (ohna Pàrteimìtglìedschàft, liberàl) un Michel Dieboldt (liberàl) fer dr Làndwirtschàftsrot Elsàss-Lothrìnga (Unterelsàss)
- Augustin Henry (gstorwa kurz noh dr Eräffnung vum Làndtàg) un Amedée Jean-Baptiste René Paié fer dr Làndwirtschàftsrot Elsàss-Lothrìnga (Lothrìnga)
zwei Vertretern vu da Hàndwarkskàmmera (Francois Xavier Ley (Zentrum) un Wilhelm Weißmann (liberàl))
drèi Vertratter vu da Gewerkschàfta

un aui Mìtglìeder, wo uf em Vorschlàg vum Bundesrot dur dr Kaiser gnennt worra sìn:

Gustav Abt (ohna Pàrteimìtglìedschàft, nàtionàlliberàl)
Hubert Franz Maria Graf von Andlau-Homburg (ohna Pàrteimìtglìedschàft, Zentrum)
Ferdinand Gustav Hans von Arnim, Generàl
Dr. Otto Back, Unterstààtssekretär un Maire vu Stroßburg
René Bian Maire un Güetsbesìtzer z Santa
Dr. David Emil Bronnert (liberàl)
Dr. Albert Grégoire (lothrìnger Block, liberàl)
Dr. Johannes Hoeffel (Ditscha Reichspàrtei)
Dr. Paul Laband
Hugo Miethe, Hüttendirektor
Walther von Moßner, Generàl
Dr. Johann Josef Rech, Maire vu Sablon
Sigismund Karl Maria Freiherr von Reinach, Güetsbesìtzer un Maire vu Hìrzbàch
Dr. Heinrich Ruland, Justizrot
Carl Georg Rudolf Max Schmidt, Präsidant vu dr Generàldirektion vu dr Reichsisabàhn
Dr. Leo Vonderscheer (Zentrum)
Josef Johann Meckel, Hauptlehrer
Dr. Franz Freiherr Zorn von Bulach, Weihbischof vu Stroßburg

Àm 22. Novamber 1911 hàt dia erschta Kàmmer ìhra Präsidium gwählt.

Dr Präsidant ìsch dr Dr. Otto Back (vu 1911 bis 1917) gsìì, un speeter dr Johannes Hoeffel (vu 1917 bis 1918).
1. Vizepräsident: Dr. Johannes Hoeffel, Dokter z Buxwiller
2. Vizepräsident: Dr. Grégoire, Lothrìnga
Schrìftfiahrer: Dr. Leo Vonderscheer, Kiener, Dieboldt-Weber

Zweita Kàmmer[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Ìn dr zweita Kàmmer sìn 60 Àbgeordneta, fer 60 Wàhlkreisa, gwählt worra. Ìhra Màndàt hàt drèi Johr làng düürt.

Àm 22. Oktower 1911 han Làndtàgswàhla fer d zweita Kàmmer stàtt gfunda.^[3]

Làndtàgswàhl 1911
Pàrtei	Stìmmààteil in %	Sìtz
Elsàss-Lothrìngischa Zentrumspàrtei	31,0 %	24 Sitz
SPD Elsàss-Lothrìnga	23,8 %	11 Sitz
Elsass-Lothringer	16,3 %	10 Sìtz
Liberàl-Demokràta	15,9 %	7 Sìtz
Unàbhangig – Liberàl	6,9 %	5 Sìtz
Unàbhangig – Zentrum	1,4 %	1 Sìtz
Unàbhangig Fortschrìttlig	1,1 %	1 Sìtz
Diversa Rachta	0,8 %	1 Sìtz

Mìtglìeder vu dara zweita Kàmmer[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Lischta vu da Mìtglìeder vum Làndtàg vu Elsàss-Lothrìnga (2. Kàmmer)^[4]^[5]
Nàmma	Pàrtei	Bezirk	Wàhlkreis^[6]	Wàhlkreisnummer	Ànmerkung
HeinrichJoseph Heinrich	Zentrum	Owerelsàss	Wàhlkreis Pfìrt Hìrsìnga (Kànton Pfìrt un Kànton Hìrsìnga)	1
RicklinEugen Ricklin	Zentrum	Owerelsàss	Wàhlkreis Àltkìrch-Dàmmerkirch (Kànton Dàmmerkìrch un Kànton Hìrsìngà)	2	Präsidant
HindelangCharles Hindelang	SPD	Owerelsàss	Wàhlkreis Colmar-Stàdt (Stàdt Colmar ohna dr Stàdtteil westlich vu dr Bàhnlinia Stroßburg-Bàsel un d Gemeina Hüsa)	3
ImmerJacques Immer	Liberàldemokràta	Owerelsàss	Wàhlkreis Colmer-Mìnschter-Wìnzne (Dr Stàdtteil vu Colmer àm Weschta vu dr Bahnlinia Stroßburg-Bàsel, dr Kànton Mìnschter un d Gemeina Tìrka, Wàlbàch, Wìnzena un Zimmerbàch)	4	Schrìftfiahrer
KublerJoseph Kübler	Zentrum	Owerelsàss	Wàhlkreis Nèibrisàch-Àndolsa Gmeina (Heiligkritz, Kànton Nèibrisàch, Kànton Àndolsa ohna d Gemeina Hüsa un dr Kànton Wìntzena ohna d Gemeina Tìrka, Wàlbàch, Wìnzena un Zimmerbàch)	5
SchlumbergerGustav Robert Schlumberger	Liberàldemokràta	Owerelsàss	Wàhlkreis Gawiller-Sulz (Kànton Gawiller un d Gemeina Sulz un Jungholz)	6
RudolfJoseph Rudolf	Zentrum	Owerelsàss	Wàhlkreis Bollwiller-Ansa-Ruffàch (Kànton Ansa un Kànton Rufàch, un Kànton Sulz ohna d Gemeina Sulz un Jungholz)	7
EmmelLeopold Emmel	SPD	Owerelsàss	Wàhlkreis Milhüüsa I (Polizèireviere I un VI vu dr Stàdt Milhüüsa)	8
SchillingJoseph Schilling	SPD	Owerelsàss	Wàhlkreis Milhüüsa II (Polizèireviere II un III vu dr Stàdt Milhüüsa)	9
DrummEduard Drumm	Liberàldemokràta	Owerelsàss	Wàhlkreis Milhüüsa III (Polizèireviere IV un V vu dr Stàdt Milhüüsa)	10
MartinJean Martin	SPD	Owerelsàss	Wàhlkreis Milhüüsa-Lànd (Kànton Milhüüsa-Nord un Kànton Milhüüsa-Süd ohna d Stàdt Milhüüsa)	11
BromDr. Joseph Brom	Zentrum	Owerelsàss	Wàhlkreis Hüningen-Sierenz (Kànton Hiniga un d Gemeina Bàrtena, Kembs, un Siarentz)	12	^[7]
BroglyMédard Jules Brogly	Zentrum	Owerelsàss	Wàhlkreis Hàbsa-Làndser (Kànton Hàbsa un Kànton Làndser ohna d Gmeina Bàrtena, Kembs, un Siarentz)	13	^[8]
WetterleEmile Wetterlé	Zentrum, NB	Owerelsàss	Wàhlkreis Ràppschwihr-Kaysersbarg (Kànton Ràppschwihr un Kànton Kaysersbarg)	14
Meyer, LaurentLaurent Meyer	SPD	Owerelsàss	Wàhlkreis Màrkirch-Schnierlàch (Kànton Màrkìrch un Kànton Schnierlàch)	15
RemyJoseph Remy	Zentrum	Owerelsàss	Wàhlkreis Senna-Màsmìnschter	16
Muller, EugeneDr. Eugène Müller	Zentrum	Owerelsàss	Wàhlkreis Thànn-St. Sàntàmàrin	17
Wolf, GeorgGeorg Wolf	(Stroßburg) Liberàldemokràta	Unterelsàss	Wàhlkreis Stroßburg I	18	2. Vizepräsidant
BurgerKarl Burger	Liberàldemokràta	Unterelsàss	Wàhlkreis Stroßburg II	19
ImbsEugen Imbs	SPD	Unterelsàss	Wàhlkreis Stroßburg III	20
WolferGeorg Wolfer	SPD	Unterelsàss	Wàhlkreis Stroßburg IV	21	Schrìftfiahrer
BohleBernhard Böhle	SPD	Unterelsàss	Wàhlkreis Stroßburg V	22	1. Vizepräsidant
PeirotesJacques Peirotes	SPD	Unterelsàss	Wàhlkreis Stroßburg VI	23
FuchsRichard Fuchs	SPD	Unterelsàss	Wàhlkreis Schìliga	24
FischerLaurent Fischer	Zentrum	Unterelsàss	Wàhlkreis Brüemt	25
FixFranz Joseph Fix	fraktionslos	Unterelsàss	Wàhlkreis Trüterscha-Huffalde	26
GilliotAlphonse Gilliot	Zentrum	Unterelsàss	Wàhlkreis Erstei-Banfald	27	Schrìftfiahrer
MartzFranz Xaver Martz	Zentrum	Unterelsàss	Wàhlkreis Geispìtza-Ewernàhn	28
HaussKarl Hauss	Zentrum	Unterelsàss	Wàhlkreis Hàgenàu	29
AtzelGeorg Atzel	fraktionslos	Unterelsàss	Wàhlkreis Bischwiller	30
MichelJohannes Michel	Liberàldemokràta	Unterelsàss	Wàhlkreis Nìderbrunn	31
HeyschMichel Heysch	SPD	Unterelsàss	Wàhlkreis Schirmeck-Saales-Rosa	32
DelsorNicolaus Delsor	Zentrum, NB	Unterelsàss	Wàhlkreis Molsa-Wàssla	33
PflegerDr. Joseph Pfleger	Zentrum	Unterelsàss	Wàhlkreis Schlettstàdt-Màrkolsa	34	^[9]
SchottDr. Alphons Schott	Zentrum	Unterelsàss	Wàhlkreis Bàrr-Weiler	35
WiltbergerHeinrich Wiltberger	Zentrum	Unterelsàss	Wàhlkreis Weißaburg-Lüterburi-Selz	36
Wolf, AlfredAlfred Wolf (Hunspach)	Liberàldemokràta	Unterelsàss	Wàhlkreis Sulz unterm Wàld-Wörth	37
KnopfflerLouis François Marie Auguste Knoepffler	Zentrum	Unterelsàss	Wàhlkreis Zàwra-Màschmínschter	38
WehrungGeorg Wehrung	Liberàldemokràta	Unterelsàss	Wàhlkreis Buckenum-Drulinge	39
Meyer, EduardEduard Meyer	Liberàldemokràta	Unterelsàss	Wàhlkreis Buxwiller-Lìtzelstei	40
DonnevertMax Donnevert	Liberàldemokràta	Lothrìnga	Wàhlkreis Metz I	41
JungNikolaus Jung	Lothrìnger Block	Lothrìnga	Wàhlkreis Metz II	42
PiersonLouis Pierson	Lothrìnger Block	Lothrìnga	Wàhlkreis Gorze-Verny-Pange	43
SteinmetzAdolf Heinrich Karl Steinmetz	Liberàldemokràta	Lothrìnga	Wàhlkreis Montigny-Sablon	44
HinsbergJohann Norbert Hinsberg	Liberàldemokràta	Lothrìnga	Wàhlkreis Vigy-Rombach	45
WeberAlexis Weber	Lothrìnger Block	Lothrìnga	Wàhlkreis Bolchen-Folkenburch	46
BourgerJoseph Bourger	Lothrìnger Block	Lothrìnga	Wàhlkreis Busendorf-Teterchen	47
LabroiseJohann Labroise	Lothrìnger Block	Lothrìnga	Wàhlkreis Château-Salins-Delme-Vic	48
BarthelemyMaurice Barthélémy	Lothrìnger Block	Lothrìnga	Wàhlkreis Albesdorf-Dieuze	49
ZimmerFrançois Zimmer	Lothrìnger Block	Lothrìnga	Wàhlkreis Diedenhofen-Großhettingen	50	Schrìftfiahrer
SchumanFernand Schuman	Lothrìnger Block	Lothrìnga	Wàhlkreis Kettenuewen-Siirk-Metzerwis	51
FickFrançois Fick	Lothrìnger Block	Lothrìnga	Wàhlkreis Fentsch-Algringen	52
EngelNicolas Engel	Lothrìnger Block	Lothrìnga	Wàhlkreis Heengen-Großmoyeuvre	53
ColletJoseph Collet	Zentrum	Lothrìnga	Wàhlkreis Fuerboch	54
HackspillDr. Louis Hackspill	Liberàldemokràta	Lothrìnga	Wàhlkreis Sänt Avor	55
HeymesDr. Victor Michel Heymès	Zentrum	Lothrìnga	Wàhlkreis Großtännchen-Alwe	56
MullerDr. Georg Clemens Müller	Zentrum	Lothrìnga	Wàhlkreis Saarbuerj-Lörchingen	57
Meyer, LouisLouis Meyer (Walscheid)	Zentrum	Lothrìnga	Wàhlkreis Pfalzburg-Finstingen-Rixingen	58
HoenFranz Xaver Hoën	Zentrum	Lothrìnga	Wàhlkreis Saargemünd	59
HessemannJacques Hessemann	Zentrum	Lothrìnga	Wàhlkreis Bitsch-Rohrbàch-Wolmìnschter	60

Wahrend em Erschta Waltkriag[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Àm Ààfàng vum Erschta Waltkriag, sìn d ditscha Diriganta mìsstràuisch gega da Elsasser un da Lothrìnger vum Làndtàg gsìì. Aui a pààr Àbgordneta vum Làndtàg han Zwiifel ìwer dr Loyalität vu teil àndra zum Ditscha Reich. Wagadam ìsch entschlossa worra, àss dr Làndtàg Gsetzer hàt känna wähla, àwer ohna politischa Debàtta z fiahra. So sìn d folgenda Sessiona vum Làndtàg umma gànga: vum 8. bis àm 15. Àwrìl 1915, vum 16. Àwrìl bis àm 26. Mai 1916, vum 5. Juni bis àm 12. Juli 1917 un vum 12. bis àm 30. Àwrìl 1918.

Noh-n-em Erschta Waltkriag[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Noh-n-em Wàffastìllstànd vu Compiègne àm 11. Novamber 1918, ìsch dr Làndtàg vu Elsàss-Lothrìnga d einzigschta Autorität vu dam Reichslànd gsìì. Dr Tàg nohchhar (àm 12. Novamber), hàt da Làndtàg noh-n-ema souverän Elsàss-Lothrìnga grüefa, un hàt àlla Ufgàwa vum Minischterium un vum Reichstààtshàlter ufgnumma. Dàs ìsch àwer vu dr frànzeescha Màcht nìt ànerkànnt worra, so hàt sìch dr Làndtàg gegem Ààschluss àns Frànkrìch üsgsprocha. Àm 17. Oktower 1919 sìn s Reichslànd Elsàss-Lothrìnga un si Làndtàg ufgleest worra, noh dam ìsch dia Gegend direkt dur a Generàldirektion üs Pàris verwàlta worra.

Gebäi[ändere | Quälltäxt bearbeite]

S Gebäi vum Làndtàg ìsch zwischa 1888 un 1892 vu da Àrchitekta August Hartel un Skjøld Neckelmann bàuia worra, ürsprìnglig fer dr Làndsüsschuss. Dàto befìndet sìch ìn dam neoklàssizistisch Gebäi dr nationàl Theàter vu Stroßburg.

Externa Link[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Le droit Alsacien-Mosellan, uf blogavocat.fr (fr)

Referanz[ändere | Quälltäxt bearbeite]

↑ Gsetz ìwer d Verfàssung vu Elsàss-Lothrìnga vum 31. Mai 1911 (fr) (de)
↑ De l'autonomie de la terre d'empire, uf blogerslorrainsengages.unblog.fr (fr)
↑ Dossier : 31 mai 1911, une date gravée dans l'histoire, uf strasbourg-montagneverte.fr (fr)
↑ Regierung und Landtag von Elsaß-Lothrìnga 1911–1916. Biographisch-statistisches Handbuch. Mühlhausen 1911 (de)
↑ Wilhelm Heinz Schröder: Sozialdemokratische Parlamentarier in den deutschen Reichs- und Landtagen 1876-1933 (BIOSOP) (de)
↑ Wàhlordnung fer d Wàhla zu dr zweita Kàmmer vum Làndtàg fer Elsàss-Lothrìnga vum 3. Juli 1911 (RGBl. S. 267-273)
↑ Dr. Joseph Brom, uf senat.fr (fr)
↑ Médard Jules Brogly, uf senat.fr (fr)
↑ Dr. Joseph Pfleger, uf senat.fr (fr)

[1] Gsetz ìwer d Verfàssung vu Elsàss-Lothrìnga vum 31. Mai 1911 (fr) (de)

[2] De l'autonomie de la terre d'empire, uf blogerslorrainsengages.unblog.fr (fr)

[3] Dossier : 31 mai 1911, une date gravée dans l'histoire, uf strasbourg-montagneverte.fr (fr)

[4] Regierung und Landtag von Elsaß-Lothrìnga 1911–1916. Biographisch-statistisches Handbuch. Mühlhausen 1911 (de)

[5] Wilhelm Heinz Schröder: Sozialdemokratische Parlamentarier in den deutschen Reichs- und Landtagen 1876-1933 (BIOSOP) (de)

[6] Wàhlordnung fer d Wàhla zu dr zweita Kàmmer vum Làndtàg fer Elsàss-Lothrìnga vum 3. Juli 1911 (RGBl. S. 267-273)

[7] Dr. Joseph Brom, uf senat.fr (fr)

[8] Médard Jules Brogly, uf senat.fr (fr)

[9] Dr. Joseph Pfleger, uf senat.fr (fr)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]