Zum Inhalt springen

Làndtàg vu Elsàss-Lothrìnga

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
Dialäkt: Mìlhüüserisch
Sìtzungsebäi vum Làndtàg vu Elsàss-Lothrìnga

Dr Làndtàg vu Elsàss-Lothrìnga ìsch vu 1911 bìs 1918/19 s Pàrlamànt vum Reichslànd Elsàss-Lothrìnga gsìì.

Ànna 1871, noh-n-em Kriag, sìn s Elsàss un a Teil vu Lothrìnga a « Reichslànd » worra, wo direkt vum ditscha Kaiserreich dirigiart gsìì ìsch. Àlso hàt Elsàss-Lothrìnga kè so güeter Züestànd ghàà às d àndra Lander vum Kaiserreich, wo scho mehr salbschbtveràntwotlig gsìì sìn. S Volk vu Elsàss-Lothrìnga hàt noh mehr Autonomie blàngt.

Àm 29. Oktower 1874 ìsch a Làndsüsschuss grìnda worra, mìt 30 Mìtglìeder. Dia Mìtglìeder sìn nìt direkt vum Volk gwählt worra, àwer vu da drèi Bezìrktàga (einer fer Lothrìnga, fer s Owerelsàss un fer s Unterelsàss).

Sìtzung vum Làndsüsschuss (1903)

Àm Ààfàng hàt dr Làndsüsschuss numma a Rot-Funktion ghàà. Mìt dr Zitt sìn sìna Veràntwortunga wìchtiger worra: àm 2. Mai 1877 hàt'r a legislative Funktion bikumma, un àm 4. Juli 1879 ìsch a Minischterium fer Elsàss-Lothrìnga grìnda worra, dirigiart vu'ma Stààthàlter (àstàtt vum Oberpräsidant) un mìt sim Hàuiptsìtz z Stroßburg (àstàtt z Berlin).

Verfàssung vu Elsàss-Lothrìnga

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Siegelmàrka vum Bureau vum Làndtàg fer Elàass-Lothrìnga

Dur s Gsetz ìwer d Verfàssung vu Elsàss-Lothringa vum 31. Mai 1911, ìsch Elsàss-Lothrìnga a Reichslànd mìt era eigena Verfàssung un ema Làndtàg worra.[1]

Da Làndtàg hàt dr Làndüsschuss ersetzt. Ar ìsch üs zwei Kàmmera bstànda.

Erschta Kàmmer

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

D erschta Kàmmer hàt nìt vìel Màcht ghàà, 's ìsch mehr a Ehrapàrlamànt gsìì. Ìhra Mìtglìeder sìn vum Kaiser gnennt worra.[2]

Mìtglìeder vu dara erschta Kàmmer

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
  • Reemisch-Kàtolischa Bischäf: dr Bischof vu Metz (Willibrord Benzler) un dr Bischof vu Stroßburg (Adolf Fritzen)
  • dr Präsidant vum Oberkonsistoriums der Kirche Augsburgischer Konfession vu Elsàss un Lothrìnga (Friedrich Curtius)
  • dr Präsidant vum Synodalvorstands der Reformierten Kirche vu Elsàss un Lothrìnga, Karl Piepenbring
  • dr Präsidant vum Oberlandesgerichts Colmar (Otto von Vacano, noh 1913: Hugo Molitor)
  • a Vertratter vu dr Universität Straßburg, Prof. Wilhelm Wiegand
  • a Vertratter vu dr Israelitischen Konsistorien fer s Owerelsàss, fer Lothrìnga un fer s Unterelsàss (1912–1915: Adolf Ury, 1915–1919: Nathan Netter)
  • viar Vertratter vu da greeßera Städta:
  • vier Vertratter vu da Hàndelskàmmera:
    • Hàndelskàmmer vu Stroßburg: Charles Léon Ungemach
    • Hàndelskàmmer vu Metz: Theodor Müller
    • Hàndelskàmmer vu Colmer: Emile André Kiener
    • Hàndelskàmmer vu Milhüüsa: Theodor Schlumberger (z Milhüüsa ìsch zerscht dr Eduard Köchlin gwählt worra, àwer ar hàt dàs Mandat vor dr Eräffnung vum Làndtàg zruckgaa)
  • sechs Vertratter vu da Làndwirtschàftsrot:
    • Sebastian Pius Gegauff un Friedrich Paul Greiner (Demokrat.) fer dr Làndwirtschàftsrot Elsàss-Lothrìnga (Owerelsàss)
    • Michael Baerst (ohna Pàrteimìtglìedschàft, liberàl) un Michel Dieboldt (liberàl) fer dr Làndwirtschàftsrot Elsàss-Lothrìnga (Unterelsàss)
    • Augustin Henry (gstorwa kurz noh dr Eräffnung vum Làndtàg) un Amedée Jean-Baptiste René Paié fer dr Làndwirtschàftsrot Elsàss-Lothrìnga (Lothrìnga)
  • zwei Vertretern vu da Hàndwarkskàmmera (Francois Xavier Ley (Zentrum) un Wilhelm Weißmann (liberàl))
  • drèi Vertratter vu da Gewerkschàfta

un aui Mìtglìeder, wo uf em Vorschlàg vum Bundesrot dur dr Kaiser gnennt worra sìn:

  • Gustav Abt (ohna Pàrteimìtglìedschàft, nàtionàlliberàl)
  • Hubert Franz Maria Graf von Andlau-Homburg (ohna Pàrteimìtglìedschàft, Zentrum)
  • Ferdinand Gustav Hans von Arnim, Generàl
  • Dr. Otto Back, Unterstààtssekretär un Maire vu Stroßburg
  • René Bian Maire un Güetsbesìtzer z Santa
  • Dr. David Emil Bronnert (liberàl)
  • Dr. Albert Grégoire (lothrìnger Block, liberàl)
  • Dr. Johannes Hoeffel (Ditscha Reichspàrtei)
  • Dr. Paul Laband
  • Hugo Miethe, Hüttendirektor
  • Walther von Moßner, Generàl
  • Dr. Johann Josef Rech, Maire vu Sablon
  • Sigismund Karl Maria Freiherr von Reinach, Güetsbesìtzer un Maire vu Hìrzbàch
  • Dr. Heinrich Ruland, Justizrot
  • Carl Georg Rudolf Max Schmidt, Präsidant vu dr Generàldirektion vu dr Reichsisabàhn
  • Dr. Leo Vonderscheer (Zentrum)
  • Josef Johann Meckel, Hauptlehrer
  • Dr. Franz Freiherr Zorn von Bulach, Weihbischof vu Stroßburg

Àm 22. Novamber 1911 hàt dia erschta Kàmmer ìhra Präsidium gwählt.

  • Dr Präsidant ìsch dr Dr. Otto Back (vu 1911 bis 1917) gsìì, un speeter dr Johannes Hoeffel (vu 1917 bis 1918).
  • 1. Vizepräsident: Dr. Johannes Hoeffel, Dokter z Buxwiller
  • 2. Vizepräsident: Dr. Grégoire, Lothrìnga
  • Schrìftfiahrer: Dr. Leo Vonderscheer, Kiener, Dieboldt-Weber

Zweita Kàmmer

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Ìn dr zweita Kàmmer sìn 60 Àbgeordneta, fer 60 Wàhlkreisa, gwählt worra. Ìhra Màndàt hàt drèi Johr làng düürt.

Àm 22. Oktower 1911 han Làndtàgswàhla fer d zweita Kàmmer stàtt gfunda.[3]

Làndtàgswàhl 1911
Pàrtei Stìmmààteil in % Sìtz
Elsàss-Lothrìngischa Zentrumspàrtei 31,0 % 24 Sitz
SPD Elsàss-Lothrìnga 23,8 % 11 Sitz
Elsass-Lothringer 16,3 % 10 Sìtz
Liberàl-Demokràta 15,9 % 7 Sìtz
Unàbhangig – Liberàl 6,9 % 5 Sìtz
Unàbhangig – Zentrum 1,4 % 1 Sìtz
Unàbhangig Fortschrìttlig 1,1 % 1 Sìtz
Diversa Rachta 0,8 % 1 Sìtz


Mìtglìeder vu dara zweita Kàmmer

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Lischta vu da Mìtglìeder vum Làndtàg vu Elsàss-Lothrìnga (2. Kàmmer)[4][5]
Nàmma Pàrtei Bezirk Wàhlkreis[6] Wàhlkreisnummer Ànmerkung
HeinrichJoseph Heinrich Zentrum Owerelsàss Wàhlkreis Pfìrt Hìrsìnga
(Kànton Pfìrt un Kànton Hìrsìnga)
1
RicklinEugen Ricklin Zentrum Owerelsàss Wàhlkreis Àltkìrch-Dàmmerkirch
(Kànton Dàmmerkìrch un Kànton Hìrsìngà)
2 Präsidant
HindelangCharles Hindelang SPD Owerelsàss Wàhlkreis Colmar-Stàdt
(Stàdt Colmar ohna dr Stàdtteil westlich vu dr Bàhnlinia Stroßburg-Bàsel un d Gemeina Hüsa)
3
ImmerJacques Immer Liberàldemokràta Owerelsàss Wàhlkreis Colmer-Mìnschter-Wìnzne
(Dr Stàdtteil vu Colmer àm Weschta vu dr Bahnlinia Stroßburg-Bàsel, dr Kànton Mìnschter un d Gemeina Tìrka, Wàlbàch, Wìnzena un Zimmerbàch)
4 Schrìftfiahrer
KublerJoseph Kübler Zentrum Owerelsàss Wàhlkreis Nèibrisàch-Àndolsa
Gmeina (Heiligkritz, Kànton Nèibrisàch, Kànton Àndolsa ohna d Gemeina Hüsa un dr Kànton Wìntzena ohna d Gemeina Tìrka, Wàlbàch, Wìnzena un Zimmerbàch)
5
SchlumbergerGustav Robert Schlumberger Liberàldemokràta Owerelsàss Wàhlkreis Gawiller-Sulz
(Kànton Gawiller un d Gemeina Sulz un Jungholz)
6
RudolfJoseph Rudolf Zentrum Owerelsàss Wàhlkreis Bollwiller-Ansa-Ruffàch
(Kànton Ansa un Kànton Rufàch, un Kànton Sulz ohna d Gemeina Sulz un Jungholz)
7
EmmelLeopold Emmel SPD Owerelsàss Wàhlkreis Milhüüsa I
(Polizèireviere I un VI vu dr Stàdt Milhüüsa)
8
SchillingJoseph Schilling SPD Owerelsàss Wàhlkreis Milhüüsa II
(Polizèireviere II un III vu dr Stàdt Milhüüsa)
9
DrummEduard Drumm Liberàldemokràta Owerelsàss Wàhlkreis Milhüüsa III
(Polizèireviere IV un V vu dr Stàdt Milhüüsa)
10
MartinJean Martin SPD Owerelsàss Wàhlkreis Milhüüsa-Lànd
(Kànton Milhüüsa-Nord un Kànton Milhüüsa-Süd ohna d Stàdt Milhüüsa)
11
BromDr. Joseph Brom Zentrum Owerelsàss Wàhlkreis Hüningen-Sierenz
(Kànton Hiniga un d Gemeina Bàrtena, Kembs, un Siarentz)
12 [7]
BroglyMédard Jules Brogly Zentrum Owerelsàss Wàhlkreis Hàbsa-Làndser
(Kànton Hàbsa un Kànton Làndser ohna d Gmeina Bàrtena, Kembs, un Siarentz)
13 [8]
WetterleEmile Wetterlé Zentrum, NB Owerelsàss Wàhlkreis Ràppschwihr-Kaysersbarg
(Kànton Ràppschwihr un Kànton Kaysersbarg)
14
Meyer, LaurentLaurent Meyer SPD Owerelsàss Wàhlkreis Màrkirch-Schnierlàch
(Kànton Màrkìrch un Kànton Schnierlàch)
15
RemyJoseph Remy Zentrum Owerelsàss Wàhlkreis Senna-Màsmìnschter 16
Muller, EugeneDr. Eugène Müller Zentrum Owerelsàss Wàhlkreis Thànn-St. Sàntàmàrin 17
Wolf, GeorgGeorg Wolf (Stroßburg) Liberàldemokràta Unterelsàss Wàhlkreis Stroßburg I 18 2. Vizepräsidant
BurgerKarl Burger Liberàldemokràta Unterelsàss Wàhlkreis Stroßburg II 19
ImbsEugen Imbs SPD Unterelsàss Wàhlkreis Stroßburg III 20
WolferGeorg Wolfer SPD Unterelsàss Wàhlkreis Stroßburg IV 21 Schrìftfiahrer
BohleBernhard Böhle SPD Unterelsàss Wàhlkreis Stroßburg V 22 1. Vizepräsidant
PeirotesJacques Peirotes SPD Unterelsàss Wàhlkreis Stroßburg VI 23
FuchsRichard Fuchs SPD Unterelsàss Wàhlkreis Schìliga 24
FischerLaurent Fischer Zentrum Unterelsàss Wàhlkreis Brüemt 25
FixFranz Joseph Fix fraktionslos Unterelsàss Wàhlkreis Trüterscha-Huffalde 26
GilliotAlphonse Gilliot Zentrum Unterelsàss Wàhlkreis Erstei-Banfald 27 Schrìftfiahrer
MartzFranz Xaver Martz Zentrum Unterelsàss Wàhlkreis Geispìtza-Ewernàhn 28
HaussKarl Hauss Zentrum Unterelsàss Wàhlkreis Hàgenàu 29
AtzelGeorg Atzel fraktionslos Unterelsàss Wàhlkreis Bischwiller 30
MichelJohannes Michel Liberàldemokràta Unterelsàss Wàhlkreis Nìderbrunn 31
HeyschMichel Heysch SPD Unterelsàss Wàhlkreis Schirmeck-Saales-Rosa 32
DelsorNicolaus Delsor Zentrum, NB Unterelsàss Wàhlkreis Molsa-Wàssla 33
PflegerDr. Joseph Pfleger Zentrum Unterelsàss Wàhlkreis Schlettstàdt-Màrkolsa 34 [9]
SchottDr. Alphons Schott Zentrum Unterelsàss Wàhlkreis Bàrr-Weiler 35
WiltbergerHeinrich Wiltberger Zentrum Unterelsàss Wàhlkreis Weißaburg-Lüterburi-Selz 36
Wolf, AlfredAlfred Wolf (Hunspach) Liberàldemokràta Unterelsàss Wàhlkreis Sulz unterm Wàld-Wörth 37
KnopfflerLouis François Marie Auguste Knoepffler Zentrum Unterelsàss Wàhlkreis Zàwra-Màschmínschter 38
WehrungGeorg Wehrung Liberàldemokràta Unterelsàss Wàhlkreis Buckenum-Drulinge 39
Meyer, EduardEduard Meyer Liberàldemokràta Unterelsàss Wàhlkreis Buxwiller-Lìtzelstei 40
DonnevertMax Donnevert Liberàldemokràta Lothrìnga Wàhlkreis Metz I 41
JungNikolaus Jung Lothrìnger Block Lothrìnga Wàhlkreis Metz II 42
PiersonLouis Pierson Lothrìnger Block Lothrìnga Wàhlkreis Gorze-Verny-Pange 43
SteinmetzAdolf Heinrich Karl Steinmetz Liberàldemokràta Lothrìnga Wàhlkreis Montigny-Sablon 44
HinsbergJohann Norbert Hinsberg Liberàldemokràta Lothrìnga Wàhlkreis Vigy-Rombach 45
WeberAlexis Weber Lothrìnger Block Lothrìnga Wàhlkreis Bolchen-Folkenburch 46
BourgerJoseph Bourger Lothrìnger Block Lothrìnga Wàhlkreis Busendorf-Teterchen 47
LabroiseJohann Labroise Lothrìnger Block Lothrìnga Wàhlkreis Château-Salins-Delme-Vic 48
BarthelemyMaurice Barthélémy Lothrìnger Block Lothrìnga Wàhlkreis Albesdorf-Dieuze 49
ZimmerFrançois Zimmer Lothrìnger Block Lothrìnga Wàhlkreis Diedenhofen-Großhettingen 50 Schrìftfiahrer
SchumanFernand Schuman Lothrìnger Block Lothrìnga Wàhlkreis Kettenuewen-Siirk-Metzerwis 51
FickFrançois Fick Lothrìnger Block Lothrìnga Wàhlkreis Fentsch-Algringen 52
EngelNicolas Engel Lothrìnger Block Lothrìnga Wàhlkreis Heengen-Großmoyeuvre 53
ColletJoseph Collet Zentrum Lothrìnga Wàhlkreis Fuerboch 54
HackspillDr. Louis Hackspill Liberàldemokràta Lothrìnga Wàhlkreis Sänt Avor 55
HeymesDr. Victor Michel Heymès Zentrum Lothrìnga Wàhlkreis Großtännchen-Alwe 56
MullerDr. Georg Clemens Müller Zentrum Lothrìnga Wàhlkreis Saarbuerj-Lörchingen 57
Meyer, LouisLouis Meyer (Walscheid) Zentrum Lothrìnga Wàhlkreis Pfalzburg-Finstingen-Rixingen 58
HoenFranz Xaver Hoën Zentrum Lothrìnga Wàhlkreis Saargemünd 59
HessemannJacques Hessemann Zentrum Lothrìnga Wàhlkreis Bitsch-Rohrbàch-Wolmìnschter 60

Wahrend em Erschta Waltkriag

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Àm Ààfàng vum Erschta Waltkriag, sìn d ditscha Diriganta mìsstràuisch gega da Elsasser un da Lothrìnger vum Làndtàg gsìì. Aui a pààr Àbgordneta vum Làndtàg han Zwiifel ìwer dr Loyalität vu teil àndra zum Ditscha Reich. Wagadam ìsch entschlossa worra, àss dr Làndtàg Gsetzer hàt känna wähla, àwer ohna politischa Debàtta z fiahra. So sìn d folgenda Sessiona vum Làndtàg umma gànga: vum 8. bis àm 15. Àwrìl 1915, vum 16. Àwrìl bis àm 26. Mai 1916, vum 5. Juni bis àm 12. Juli 1917 un vum 12. bis àm 30. Àwrìl 1918.

Noh-n-em Erschta Waltkriag

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Noh-n-em Wàffastìllstànd vu Compiègne àm 11. Novamber 1918, ìsch dr Làndtàg vu Elsàss-Lothrìnga d einzigschta Autorität vu dam Reichslànd gsìì. Dr Tàg nohchhar (àm 12. Novamber), hàt da Làndtàg noh-n-ema souverän Elsàss-Lothrìnga grüefa, un hàt àlla Ufgàwa vum Minischterium un vum Reichstààtshàlter ufgnumma. Dàs ìsch àwer vu dr frànzeescha Màcht nìt ànerkànnt worra, so hàt sìch dr Làndtàg gegem Ààschluss àns Frànkrìch üsgsprocha. Àm 17. Oktower 1919 sìn s Reichslànd Elsàss-Lothrìnga un si Làndtàg ufgleest worra, noh dam ìsch dia Gegend direkt dur a Generàldirektion üs Pàris verwàlta worra.

Gebäi vum Làndsüsschuss un speeter vum Làndtàg.
Hìtt dr nationàl Theàter vu Stroßburg.

S Gebäi vum Làndtàg ìsch zwischa 1888 un 1892 vu da Àrchitekta August Hartel un Skjøld Neckelmann bàuia worra, ürsprìnglig fer dr Làndsüsschuss. Dàto befìndet sìch ìn dam neoklàssizistisch Gebäi dr nationàl Theàter vu Stroßburg.

  1. Gsetz ìwer d Verfàssung vu Elsàss-Lothrìnga vum 31. Mai 1911 (fr) (de)
  2. De l'autonomie de la terre d'empire, uf blogerslorrainsengages.unblog.fr (fr)
  3. Dossier : 31 mai 1911, une date gravée dans l'histoire, uf strasbourg-montagneverte.fr (fr)
  4. Regierung und Landtag von Elsaß-Lothrìnga 1911–1916. Biographisch-statistisches Handbuch. Mühlhausen 1911 (de)
  5. Wilhelm Heinz Schröder: Sozialdemokratische Parlamentarier in den deutschen Reichs- und Landtagen 1876-1933 (BIOSOP) (de)
  6. Wàhlordnung fer d Wàhla zu dr zweita Kàmmer vum Làndtàg fer Elsàss-Lothrìnga vum 3. Juli 1911 (RGBl. S. 267-273)
  7. Dr. Joseph Brom, uf senat.fr (fr)
  8. Médard Jules Brogly, uf senat.fr (fr)
  9. Dr. Joseph Pfleger, uf senat.fr (fr)