Hannes Taugwalder

Dr Hannes Taugwalder, wo am 21. Dezämber 1910 z Zermatt uf d Wält cho und am 8. Novämber 2007 z Aarau gstorben isch, isch e Schwiizer Undernäämer und Schriftsteller gsi.

Läbe

Dr Taugwalder isch z Zermatt im Kanton Wallis ufgwachse. Er wär schynts gärn Bärgfüerer worde, das isch aber wägen ere Verletzig nid ggange. De het er z Züri d Lehr uf ere Bank gmacht. Gläbt het er sid 1923 z Aarau. Spöter isch er sälbständigen Undernäämer worde und het d Firma Aroleid AG gfüert, wo Chleider gmacht het.

Er het im Lokaale für d Puure-, Gwärb- und Bürgerpartei politisiert, wo denn zur SVP worden isch; e Zyt lang isch er im Gmeindroot vo Aarau gsi. Drno isch er zu dr FDP ggange.

dr Schriftsteller

Dr Hannes Taugwalder isch au als Schriftsteller und psunders als Mundartautor bekannt worde. I vier vo syne Büecher het er autobiografisch us sym eigete Läbe und wie s eso zueggangen isch i däm Bärgtal prichtet. Vo iim git’s au e Zylete Churzgschichte, Gedicht, Theaterstuck, Lieder und Singspiil. I syne Tegschte schrybt dr Maa usem Waliser Bärgtal vo syne Erfahrige, vom Läben i de Bäärgen und au dervo, wie vil sech im Wallis i dr jüngere Zyt mit em starche Turismus ggänderet het.

Scho zimli am Afang het er s Buech Verimbrüf und imbri useggää, wo’s drin Mundartgedicht im Walliserdüütsch het. Es sind drüedryyssg Gedicht, wo s drby zeerscht im Kapitel Doheimu um em Taugwalder syni Heimet, d Gägend vo Zermatt, goot. S foot a mit eme Gedicht uf s Matterhorn, wo dr Autor seit, es sig en «granitiga Gindanku vom allmächtigu Gott». Im Gedicht «Z’Chi» wärde die beide Mundartwörter vom Buechtitel erklärt: «verimbrüf» isch i andere alemannische Dialäkt «dört ufe» und «imbri» heisst «abe» oder au «unde». Es goot i däm Värs drum, ass es i de Bärge gfäärlech isch, uf die hööche stotzige Port ufezgoo, wo me chönnt abegheie. Es anders Gedicht isch vo de «Lobina», de Lawine, wo i somene Bärgtaal im Winter vo de Bärgen abechöme. Und im letschte Stuck vom erschte Kapitel verzellt der Taugwalder drvo, wie’s em i sym Heimetdorf so guet gfallt und wie starch s Heiwee gsi isch won er vo dört het müesse furtgoo.

Im zwöite Deil vom Verimbrüf und imbri mit em Titel «z’liäb Schatzje» chame schöni Liebesgedicht und Stuck über s Läbensglück lääse. S Gedicht «Is Puschelti Meje»^[1] seit, die Liebschti würd halt so gärn wider mol es bar Blueme übercho: «Äs brüchti ja nid grad Akelei oder eppis Köüfts zi, nei! Scho in paar Geisleitre, Brenjini, oder is Puschelti Alperose vom Aroleid^[2] mech mer währli richtig Freid.»

S dritte Kapitel i dämm Buech isch «Di Tenna» und es bringt es baar Gedicht vo aller Gaddig Läbenswysheite. Und de chunt no zum Schluss under em Titel «Hobelspeh» e Samlig Sprüüch vom Taugwalder, so wie ebbe dää: «Gfrew di am Läbu so langt läbscht!»

Dr Taugwalder het vo dr Gmeind Zermatt dr Kulturpryys übercho, vom Kanton Wallis der Schriftstellerprys, und au im Aargau het men en für sys literarische Schaffe ggeert.

Ane 2012 het d Familie vom Walliser Autor syn literarisch Nochlass dr Mediateek Wallis gschänkt.^[3] Als Erinnerig an Hannes Taugwalder het dr Walliser Autor Rolf Hermann zäme mit em Michael Stauffer ane 2008 d Audio-CD «Am Tag vor meiner Abreise» gmacht, und 2010 sind es bar Gedicht nöi verdoont usecho.

Mundartwärch

Verimbrüf und imbri. Gedichte in Walliser Mundart. 1976
Es verfaat appe nid. 1978
Am biz fabulieru. Illustrationen von Fritz Hug. 1982
Deich äbe. 1983
Wäärli waar. 1989
Ringel Reija mit dum Wii. 1991

Wärch uf Hochdüütsch

Der brennende Busch. 1975
Gebete und Gedanken eines Ketzers. 1978
Das verlorene Tal. 1979
Firngeflüster. 1980
Glasscherben. 1981
Der verlorene Weg. 1982
Lass Flügel wachsen. 1983
Das traurige Lächeln. 1983
Gutenachtlaune. 1984
Spinnfaden Seilschaft. 1985
Der Wahrheit näher.’' 1985
Räuber Jonathan. 1988
Einsamer Mond. 1990
Auf-Bruch. 1990
Nur Steine leben länger. 1990
Auf-Bruch. 1992
Beseeltes All. 1994
Gespräch mit dem Schweigen. 1995
Melodie der Schöpfung. 1996
Wetterleuchten. 1998
Kompass der Seele. 1999
Ewiges Heimweh. 2000
Erfahrungen mit dem Unfassbaren. 2004
Vielleicht ist irgendwo ein Licht. 2007

Literatur

Lara Spinnler: Hannes Taugwalder. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.

Weblink

Publikatione vo und über Hannes Taugwalder im Katalog Helveticat vo dr Schwiizerische Nationalbibliothek
Hannes Taugwalder uf de Website vo de Mediathek Wallis (mediatheque.ch)

Fuessnoote

↑ Verimbrüf und imbri. Gedichte in Walliser Mundart. 1976, S. 27.
↑ «Aroleid» isch e Hoger bi Zermatt.
↑ Hommage an Hannes Taugwalder. Der literarische Nachlass des Zermatter Schriftstellers befindet sich in der Mediathek Wallis–Sitten PDF-Datei vom 10. Februar 2014 uf vs.ch

[1] Verimbrüf und imbri. Gedichte in Walliser Mundart. 1976, S. 27.

[2] «Aroleid» isch e Hoger bi Zermatt.

[3] Hommage an Hannes Taugwalder. Der literarische Nachlass des Zermatter Schriftstellers befindet sich in der Mediathek Wallis–Sitten PDF-Datei vom 10. Februar 2014 uf vs.ch

[1]

[2]

[3]