Groosses Moos
Ds Groosse Moos isch e Teil vom Seeland. Es ligt zwüsche Murtesee, Nöüeburgersee, em Seerügge vor em Bielersee, em Jensbärg und em Molasseplateau im Oste. Es isch mit über 60 km2 ds grööste Flachmoor vor Schwyz gsy bis zur Juragwässerkorrektion. Syder isch es es wichtigs Gmües-Abougebiet.
Gschicht
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Ds Groosse Moos isch entstande, wo sech nach em Rückzug vom Rhônegletscher ds Gebiet nahdisnah mit Gschieb het gfüllt. Im Wächsel vo Abtröchne, Bewalden u Wider-Versumpfe sy bis zu 4m mächtigi Torfschichten entstande.
Di früechi Besidlig isch uf d Seeufer u d Flüss beschränkt gsy. Verschidnige Höger am Groosse Moos sy Kelte bewont gsy, so der Mont Vully, der Jolimont, Ins u Jens. D Ränder vom Groosse Moos sy syt der römische Zyt besidlet. Ds Grosse Moos isch aber unbewont ’blibe mit Usnahm vo einzelnen Erhöchige wi by Finsterhenne, Siselen oder Witzwil.
Ersch im Hochmittelalter het me Teile vom Groosse Moos afa mähjen u beweide. Syt öppe 1500 isch es vo den umligende Dörfer u Stedt als Allmänd bewirtschaftet worde. Der Kanton Bärn het di meiste Gebiet um ds Groosse Moos umen erworbe, 1375 d Herrschaft Aarbärg erworbe, 1388 bzw. 1393 d Herrschaft Nidou u 1476 d Herrschaft Erlach. Är het di diräkti Hoheit übere grööst Teil vom Groosse Moos für sech beasprucht, so das di aligende Gmeinde nume Nutzigsrächt hei gha.
Juragwässerkorrektion
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
1. Zihlkanal
2. Broyekanal
3. Hagneckkanal
4. Nidou-Büre-Kanal
Syt em 17. Jahrhundert sy dür d Ablagerig vo Gschieb us der Aare d Seespiegle gstige, so das ds Groosse Moos geng stercher isch versumpfet. Das het sech ersch gänderet, wo i der 1. Juragwässerkorrektion vo 1868 bis 1891 mit der Umleitig vor Aaren i Bielersee und em Bou vo nöüe Kanäl d Seespieglen um 2.5 m sy gsänkt worde. Dür ds tieffere Grundwasser isch es a vilnen Orte zure Zersetzig vo de Moorböde und eren Absänkig cho, so das vo 1962 bis 1973 di 2. Juragwässerkorrektion isch nötig worde.
Syt de Gwässerkorrektionen isch ds Groosse Moos zumne wichtigen Abougebiet für Gmües worde, bekannt für der schwarz Härd. Es isch vo chlyne, mit Boumreie gsöümte Kanäl dürzoge. Näbe den Ächer het’s wenigi Waldpflanzigen u Räste vo Füechtgebiet.
Vo 1945 bis 1972 isch by Siselen u Finsterhenne der Kontinäntalflughafe Groosses Moos planet worde. Das Projekt isch aber a der Urnen abglehnt worde, wil vil Kulturland wär verlore ’gange.
Weblinks
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- Anne-Marie Dubler: Grosses Moos. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
- Marianne Rolle: Bellechasse. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
- Daniel Vischer: Gewässerkorrektionen. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.