François Fridelance

Dr François Fridelance, wo vo 1859 bis anne 1933 gläbt het, isch e Schwiizer Lehrer, Mundartforscher und Volchskundler gsi.

Er isch usem Elsgau choo, wo zu synere Zyt im Kanton Bäärn gsi isch, und het z Charmoille als Schuelmäischter gschaffet.

Er het i synere Gägend gluegt, wie d Lüüt i dr alte Mundart rede und het drvo vil Sachen ufgschribe. Er het alti Brüüch beschribe, Mundartlieder und Sprichwörter und Zaubersprüüch notiert und alles das für die Schwiizerischi Gselschaft für Volchskund dokumäntiert. Im rychen alte Achyv vom ehemolige Bischtum Basel isch er go früeni Beleeg über s Zaubere im Jura usesueche. Und er het sich als öpper, wo zimli nooch a dr Sproochgränze zum düütschsproochige Laufetaal woont, au füre Sproochkontakt züschem Patois und em Schwiizerdüütschen inträssiert und er isch gon e Lischte mache vo Leenwörter, wo men usem Düütschen is jurassische Patois übernoo het.

e Wörterzedel vo Charmoille im Archyv vom Glossaire des patois de la Suisse romande

Me het dr Fridelance bi de Redaktoore vom Wälschschwiizer Mundartwörterbuech Glossaire des patois de la Suisse romande als zueverlässigen und flyssigen Informant über s Patois vom Land im Halltal bi Pruntrut gschetzt. Äär un dr chly jünger Jules Surdez (1878–1964), Leerer im Clos-du-Doubs und uf de Freibäärge, sin die beschte Gwäärslüüt für die regionali Freigrafschäftler Sprooch im schwiizerische Jura gsi. Dr Glossaire-Redakter Ernest Tappolet het vonnem gsäit, dr Fridelance sig bi den eerschten Arbäiter a däm grosse Wörtebuechprojäkt gsi, er häig als guete Patoisant und bildete Möntsch prezys uf d Frooge vo de Redaktoore bi de Enquête chönnen Uskumft gää und er sig bsunders gschickt gsi zum mit de Lüüt uf em Land go rede und go hiilose was si säägen und iiri Patois-Wörter won er ghöört gnau ufzschrybe; dr Schuelmäischter vo Charmoille heig füre Glossaire-Zedelchaschte mee weder zäätuusig Bletter mit Mundartwörter vo däm Doorff gliferet. Dr Tappolet säit au no, em Fridelance sys Glossaire de Charmoille sig (zu säber Zyt) eis vo de rychschte Patois-Wörterbüecher von ere äinzelne Wälschschwiizer Gmäind gsi, numen öppe z vrglyche mit däm vom wadtländische Blonay am Gämfersee vo dr Mundartforscherin Louise Odin (1836–1909), wo sälber äini vo Blonay gsi isch. Was em Fridelance sys Wäärch eerscht rächt uszäichni, sig s bräite technische Vokabulaar, wo dr Schuelmäischter vo de Gwäärb und de tradizionelle Handwäärch ufgnoo heig, und s Verzäichnis vo de mundartliche Pflanzenääme.

Wäärch

• Anciennes prières, «Soignements» ou secrets pour guérir certaines maladies. In: Schweizerisches Archiv für Volkskunde, 18, 1914, S. 1–6.
• Fragment d’un glossaire de l’Ajoie. In. Bulletin du Glossaire des patois de la Suisse romande, 5.
• Fragment des Paniers (Charmoille B). In. Bulletin du Glossaire des patois de la Suisse romande, 8.

Literatur

• Pierre Henry: Le patois de Charmoille. François Fridelance (1859–1933), instituteur et lexicographe. In: Almanach catholique du Jura 1995.
• Pierre Henry: Les glossaires jurassiens. Lexicographie patoise. Ferdinand Raspieler – Jean-Georges Quiquerez – Antoine Biétry – François Fridelance – François-Joseph Guélat – Simon Vatré – Robert Jolidon. 1992.
• Gaston Brahier: Le patois? Ce parler qui a nourri mes racines. Montignez 1999.
• Heinrich Morf: Aus Dichtung und Sprache der Romanen. Vorträge und Skizzen. Strassburg 1911, S. 309.