Eleonore von Aquitanien

d Königin Alienor

D Alienor vo Akwitanie, wo öpe ane 1122 bi Bordeaux uf d Wält cho und am 1. April 1204 im Chlooschter Fontevrault gstorben isch, zelt zu de bedütendschte Fraue vom Middelalter. Si isch z’eerscht d Herzogin vo Akwitanie und Gräfin vo Poitiers, denn d Königin vo Frankrych und spöter d Königin vo Ängland gsi. Si het in iirne Residänze es guets kulturells Lääbe pflägt und gilt als eini, wo die höfischi Literatur psunders gförderet het.

d Königin Alienor;
die jungi Frou rächts isch vilecht iiri Dochter, d Johanna vo Ängland, Königin vo Sizilie
s Bild isch uf ene Wand i dr Radegundis-Chapele z Chinon gmoolet

d Härkumpft vo dr Herzogin

D Alienor isch d Dochter vom Herzog Wilhelm em Zääte vo Akwitanie (1099-1137) und vo dr Aenòr de Châtellerault gsi. Vo dr Verbindig vo iirem Grossvadder, em Herzog, Trubaduur und Chrüüzridder Wilhelm em Nüünte, mit dr Philippa vo Toulouse het die akwitanischi Herzogdinaschty langi Zyt Aspruch uf s grosse Piet vo dr Grafschaft Toulouse im Süüde vo Frankrych, vo dr Landschaft Guyenne am Atlantik bis is Rhonetaal gha. S Herzogtum Akwitanie isch uf s merowingische Königrych Aquitania zrugggange, das synersyts chunt vo dr alte römische Provinz Gallia Aquitania, wo dr Kaiser Augustus im Piet vo de gallische Stämm vo de Aquitanier ygrichtet het.

Am akwitanische Herzogshof i dr schöne Burg vo dr uralte Hauptstadt Poitiers het me sid em grosse Trubaduur, dr Alienor iirem Grossvadder, d Kultur vo dr höfische Literatur i dr okzitanische Sprooch gschetzt, und de Chinder vo de Adelige het men e besseri Bildig lo zuecho; d Alienor heig au Latynisch gleert.

D Herzogsdochter het e jüngeri Schwöschter gha, d Aelith – spöter het men ere Petronilla gseit –, und en Brueder, dr Wilhelm Aigret. Wo dä und au d Muetter vo de Chinder, d Aenòr, ane 1130 gstorben sind, isch es klar gsi, ass d Alienor d Erbin vo iirem Vadder wärdi. Nach ere politisch unsichere Zyt isch dr Herzog Wilhelm dr Zääti ufd Pilgerreis uf Santiago de Compostela ggange, aber underwägs isch er am 9. April 1137 gstorbe, er isch numen 38 Joor alt worde.

d Burg vo de Grafe vom Poitou, hüt dr Grichtspalascht z Poitiers

So isch d Alienor mit Füffzääni die rychi Erbin vom grosse Herzogtum Akwitanie gsi, wo dozmol scho zimli vil meh Land weder s Piet vo de französische Könige gha het. Dr Herzog Wilhelm het sini Döchter bevor er uf Spanie ggangen isch em Schutz vom Erzbischof vo Bordeaux und vo sim Leensherr, em König Ludwig em Sächste vo Frankrych avertrout.

dr gross Saal vo dr Alienor irere Burg z Poitiers,
bout für sii öpe ane 1200

d Königin vo Frankrych

Dr König Ludwig het’s chönne arangschiere, ass d Alienor am 25. Juli 1137 mit sim Soon und Droonfolger, am Ludwig em Sibte, verhürootet worden isch. No im glyche Summer isch der Schwigervatter gstorbe, und jetz isch dr Ludwig dr Sibti scho König worde. D Alienor het brobiert, au am Kapetingerhof z Paris s kultivierte Läbe, wo me a de Adelshööf im Süüde könnt het, yzfüere. Iire Maa, dr König, het d Regierig vo Frankrych agfange modärnisiere, vilecht au under am Yfluss vo dr Alienor. Ane 1145 isch em Königspaar sini erschti Dochter Marie uf d Wält cho.

I dr Afangszyt het dr König Ludwig mit syne politische Sache kei rächten Erfolg gah; er het dr Alienor iire Aspruch uf s Land vo Toulouse nid chönne duresetze; wägeme Chilestriit het ne dr Papscht Innozänz exkomuniziert; und noch ere Affääre vo dr Alienor iirere Schwöschter Petronilla mit eme französischen Adlige isch es zum Striit im Land und mit em Papscht und zum ene wüeschte Chrieg im Piet vo dr Champagne cho. Zum für die schwäre Übegriff bi däm Komflikt z büesse het sech dr König Ludwig zäme mit der Königin Alienor ane 1147 uf e Wäg gmacht, zum bim Zwöite Chrrüzzug is Heilige Land mitzmache. Wäge taktische Fääler und schlächter Zämenarbet mit de Byzantiner isch s Heer vo de Chrüüzfahrer z Chlyasie vo de Türgge gschlage worde, und nume e chlyne Deil vonne isch ane 1148 no uf Antiochia und bis uf Jerusalem cho; und scho im nögschte Joor sind d Alienor und dr Ludwig zrugg uf Frankrych, ooni dass dä Chrüüzzug im Nochen Oschte politisch vil ggänderet hätti. D Fahrt über s Middelmeer isch dramatisch vrloffe; s Schiff vo dr Alienor isch underwägs emol bim ene Kampf ggenteret worde.

Am 21. März 1152 het es Chilekonzil d Ee vo dr Alienor und em Ludwig em Sibte wider ufghobe mit em Argumänt, si sige z nooch mitenand verwandt. D Alienor het jetz s Land Akwitanie wider zruggübercho. Em Ludwig und dr Alienor iiri Chind sind d Marie (1145-1198) und d Alix (1150-1198) gsi.

d Herzogin vo dr Normandy

D Alienor vo Akwitanie het scho am 18. Mai 1152 dr mächtig Graf Heinrich vo Anjou us em Huus vo de Plantagenet, wo au dr Herzog vo dr Normandy gsi isch, ghürootet. Mit em Heinrich sinere Hilf isch es für d Alienor eifacher gsi, d Herrschaft in iirem Familiepsitz Akwitanie z bhalte und sech gäge d Könige vo Frankrych z weere. Das grosse Ryych vo de beide, wo Piet vom Middelmeer bis zum Ermelkanal ufe drzueghört händ, isch no vill grösser gsi als s Land vom französische König näbedra; me het em au s Angschevinische Rych gseit; uf Französisch heisst s Empire Plantagenêt. Dank dr Hüroot vom Heinrich sim Vadder Gottfriid mit dr «Kaiserin» Matilda het drzue au s Aarächt ufe änglisch, oder besser anglo-normannisch Königsdroon ghört.

d Königin vom anglonormannische Rych

Wo ane 1154 dr König Stefan vo Ängland gstorben isch, het me dr Herzog Heinrich und d Herzogin Alienor uf Ängland gholt und am 19. Dezämber 1154 i dr Kathedrale vo Weschtminschter zum änglische Königspaar gchröönt, wie s dr Wille vom alte König Stefan und s anglonormannische Rächt gsi isch. Au z London het d Alienor am Königshof für e hööchi literarischi Kultur gluegt. Zu iirer Läbenszyt sin berüemti altfranzösischi Romään für sii oder ämel in iirem Umfäld am Hof gschribe worde: dr Roman de Brut, dr Roman de Rou, dr Roman de Troie un dr Roman de Thèbes. S änglische Königspaar het aacht Chinder gha. D Dochter Mathilda isch Herzogin vo Sachse und Bayern worde wil si dr Heinrich dr Löi ghürootet het, d Dochter Eleanor isch Königin vo Kaschtilie und d Dochter Johanna Königin vo Sizilie gsi.

Dr König Heinrich dr Zwöit het i sim wyte Ryych, wo vo de Pyrenäe bis uf Schottland ggangen isch, un psunders z Ängland immer wider mit Uufständ vo de Baroon z kämpfe gha. Es het de änglische Regionalfürschte nid basst, ass si mit iirne Middel allpot für em König sini Ländereie ännet em Ermelkanal sind go chriege. Churz nach dr Zyt vo dr Alienor isch es drno wider zun ere Revolte cho bis sech chly spöter dr König Johann und die Adelige einig worde sind, was im Land für ne Verfassig sell gälte, und drfür ane 1215 dr grooss Freiheitsvertrag, d Magna Carte Libertatum, gschribe worden isch.

Ane 1176 isch d Alienor, wo immer wider i de verschidene Landschafte vom anglo-akwitanische Rych gsi isch, in iiri Heimet zrugg gange zum dört für s Rächte z luege. D Stadt Poitiers, wo si wider dehei gsi isch, het vonnere es bessers Gmeindrächt und e grösseri, öpe sächstuusig Meter längi Stadtmuure übercho, die het jetz s alte berüemte Chlooschter vom heilige Chrüüz, wo die heilegi Radegund im sächste Joorhundert gründet het, mit id Stadt inegnoo. Bi dr alte herzogleche Burg z Poitiers het si öpe ane 1200 e grossi Versamligshalle, d Aula, im gotische Styl lo boue, wo schynts dozmol dr gröscht Saal vo ganz Öiropa sell gsi sy; dä prächtig Saal, wo hüt no stoot, isch füfzg Meter läng und sibezää breit. Und d Königin het au suscht bedüütendi politischi Sache gmacht, so öpe wo si ane 1160 s Gsetzbuech Rôles d’Oléron het lo schrybe, wo für s modärne Rächt uf em Meer eini vo de wichtigschte Grundlage bildet; es isch uf all Fäll dr eltischt schriftlech Tegscht vom Gwoonetsrächt für d Schifffaart.

d Grabmonumänt vo dr Königin Alienor und vom König Heinrich z Fontevrault
d Figuure, wo mit de Chroone im Bett uf eme Tuech liged, sind us Tuffschtei ghaue, verputzt und agmoolet; d Alienor list im ene Buech

1170 isch dr eint Soon, der Heinrich (1155–1183), als Nochfolger zum änglische König gwäält worde, wo dr Vater no gläbt het, 1172 isch en jüngere Soon, dr Richard (1157–1199), Herzog vo Akwitanie worde. 1173 isch es wäge schlächte Entscheid vom König zure Rebellion vo de Söön gäge iin cho, wo es Joor lang ggangen isch. Dr König het drufabe sini Frou, d Alienor, wo sech mit de Söön sell verbündet ha, füfzää Joor lang i verschidene Burge vo sym Ryych ygspeert, au mol i sinere mächtige Residänz und Feschtig Chinon im Anjou, wo hüt zu dr Grubbe vo de schöne Loire-Schlösser zelt. Au i de 1180er Joore isch dr Komflikt zwüschem König und sine Söön wyterggange, bis dr König Heinrich dr Zwöit ane 1188 gstorben isch.

D Alienor het als Muetter vom nöie König Richard Löwenherz bis denn wo dää ane 1199 gstorben isch und au no i de erschte Joore vo iim sim jüngere Brueder, em König Johann, e starche Deil a dr Regierig vo Ängland, Nordfrankrych und Akwitanie gha, und si het ne mängisch ghulfe s Rych zämezbhalte; si het für die junge Könige wäge verschidene Gschäft au grossi Reise dur Öiropa gmacht.

Am 1. April 1204 – i dere schwäre Zyt, wo Nordfrankrych scho sid zwöi Joor under eme herte Chrieg zwüsche de Ängländer und de Franzoose glitte het, wo de no bis ane 1214 wyterggangen isch – isch d Königin in iirere Heimetstadt Poitiers gstorbe. Me het die berüempti Frou i dr Chile vom königliche Chlooschter vo dr Liebe Frou z Fontevrault a dr Gränze zwüsche de Piet Poitou und Anjou begrabe, näbe de Greeber vo iirem Maa, em Heinrich em Zwöite, und iirem Soon Richard Löwenherz; däre Abtei Fons Ebraldi, wo ane 1106 gründet worden isch, het d Alienor iiri chlyne Chinder für die erschti Underwysig gää gha, und im Konwänt het si iiri letschte vier Joor gläbt. Das gotische Chlooschter, wo no rächt guet zwääg isch, ghört jetz zum UNESCO-Wältkultureerb im Loiretaal, und no hüt chame dört i dr Plantagenet-Grablegi zmitz i dr Chlooschterchile die schöne farbige Grabdänkmööler vo vier Persoone us dere middelalterliche Dinaschty gsee.

Literatur

• Elizabeth A. R. Brown: Eleanor of Aquitaine: Parent, Queen, and Duchess. In: William W. Kibler (Hrsg.): Eleanor of Aquitaine – Patron and Politician. Austin 1976, ISBN 0-292-72014-9, S. 9–34.
• Joëlle Dusseau: Aliénor aux deux royaumes. Bordeaux 2004. ISBN 2-909351-78-5.
• Jean Favier: Les Plantagenêts. Origine et destin d’un empire. Poitiers 2004. ISBN 2-213-62136-5.
• Jean Flori: Aliénor d’Aquitaine. La reine insoumise. Paris 2004. ISBN 2-228-89829-5.
• Marie Hivergneaux: Aliénor d’Aquitaine. Le pouvoir d’une femme à la lumière de ses chartes (1152–1204). Poitiers 2000.
• Dan Jones: The Plantagenets: The Warrior Kings and Queens Who Made England. 2012.
• Amy Ruth Kelly: Eleanor of Aquitaine and the four kings. Cambridge 1950.
• Edmond-René Labande: Pour une image véridique d’Aliénor d’Aquitaine, réédité avec une préface de Martin Aurell. 2005. ISBN 2-84561-224-9.
• Daniela Laube: Zehn Kapitel zur Geschichte der Eleonore von Aquitanien. Bern 1984, ISBN 3-261-03476-9.
• Jean Markale: Aliénor d’Aquitaine. Paris 1979.
  • Eleonore von Aquitanien. Dütsch vo dr Gerda Kurze und dr Siglinde Summerer. Tübingen 1980.
• Marion Meade: Eleanor of Aquitaine – a biography. London 1991, ISBN 0-14-015338-1.
• Régine Pernoud: Königin der Troubadoure. Eleonore von Aquitanien. 13. Auflage. München 1995, ISBN 3-423-30042-6.
• Ralph V. Turner: Eleonore von Aquitanien – Königin des Mittelalters. München 2012, ISBN 978-3-406-63199-3.
• Ursula Vones-Liebenstein: Eleonore von Aquitanien. Göttingen 2000, ISBN 3-7881-0152-0.
• Alison Weir: Eleanor of Aquitaine – By the wrath of God, Queen of England. London 2000, ISBN 0-7126-7317-2.

Weblink

 Commons: Alienor vo Akwitanie – Sammlig vo Multimediadateie