Der Besuch der alten Dame (Oper)

Der Besuch der alten Dame ischt a Opr en drei Uffzig vom eschtreichischa Kombonischda Gottfried von Einem. S Libreddo stammt vom Schweizer Dramatiker Friedrich Dürrenmatt ond beruaht uff deam seira gleichnamiga tragischa Komeede. Zom erschda Mol uff a Bihne komma isch des Werk am 23. Mai 1971 an dr Wiiner Staatsoper. A Uffihrong dauret rond zwoi-a-virdel Stond.

D Musik zo dera Oper ischt bloß gemäßigt modern. Drom erschliaßt-se sich reladiv leicht au fir soddiche Leit, wo fir d moderna Klassik sonscht et viil ibrich hend.

Orkeschtr

Firs Orkeschtr braucht-mr zwoi Fleeda, a Pikkolofleet, zwoi Obooa, zwoi Klarinedda, zwoi Fagodd, viir Herner, drei Trombeeda, drei Posauna, a Tuba, a Schlagwerk, a Gidarr ond a Streichergrubbe. Fir d Bihnamusik braucht mr vorschiidene Glocka.

Persona vo dr Handlong ond ihre Stemmlaga

D Claire Zachanassian, a Milliardäre (Mezzosopran)
ihr sibder Ehemoo (Sprechroll)
ihr neinder Ehemoo (Tenor)
ihr Butler (Tenor)
dr Toby ond dr Roby (Stadischda)
dr Koby ond dr Loby, zwoi Blende (Tenor)
dr Kremer Alfred Ill (Bariton)
Em Ill sei Frau (Sopran)
Em Ill sei Dechterle (Mezzosopran)
Em Ill sei Jonger (Tenor)
dr Birgermoischdr (Tenor)
dr Pfarrer (Bariton)
dr Lehrer (Bariton)
dr Doktr (Bariton)
A Bolezischt (Bariton)
de erscht Frau (Sopran)
de zwoit Frau (Sopran)
dr Birger Hofbauer (Tenor)
dr Birger Helmesberger (Bariton)
dr Bohhofsvorsteher (Bassbariton)
dr Zugfihrer (Bass)
an Schaffner (Tenor)
a Reporder (Sprechroll)
dr Kamoramoo (Bass)
a Stemm (Tenor)
d Birger vo Güllen, dr Clarie Zachanassian ihr Gefolge ond a baar Reporder (gmischder Chor ond Stadischda)

Ort ond Zeit

Dui Opr spiilt en dr fikdiva Kleistadt Güllen, irgendwo en Middleiropa, en dr zwoida Hälfde vom 20. Johrhondert.

Handlong

Erschder Uffzug

Bohhof vo Güllen

Uff-em Güllener Bohhof wardet d Honoraziora uff d Eifahrt vom Zug, wo d Milliardärin Claire Zachanassian ond mit dera zoglei au da Wohlstand ens Städtle brenga soll. Des Städtle ischt en de ledschde Johr zemlich raakomma; bloß ganz selda loot sich a Fremder do blicka. D Eiwohner erennret sich an a alda Liabesgschicht zwischa dr Claire Wäscher – wia-se domols ghoißa hot – ond-em Alfred Ill. Drom hoffet-se, dass der reiche Gascht scho alloi us deam Grond Güllen freindlich gsennt sei wird.

Dr Zug trifft scho vorzeidich ei, denn d Claire hot da Expresszug gnomma ond d Notbrems zoga. Da Schada ersetzt-se ganz großzigich. Zo ihrem graußa Gefolge gheeret a baar seltsame Gschdalda: Zwoi amerikanische Ganova, wo dauernd Kaugommi kauet ond ihr Senfde traget, sowia zwoi alde Manna, wo offasichtlich blend send. Wia no dia Leit entdecket, dass dia Bsuecher au noh an Sarg en ihrem Gepäck hend, wuud s Erstauna emmer greeßer.

Konradsweilerwald

D Claire ond ihr Jugendfreind Ill treffet sich an ihrem frihera Liablengsort, em Konradsweilerwald, ond denket an dia alde Zeida zruck. Domols hot dr Ill – mit Hilfe vo a baar falsche Zeiga – an Vadderschafts-Prozess gega sui gwonna. Jetzt vorsuacht’r, sei domoliga Handlongsweis zo rechtfertiga: er häb bloß uff-se vorzichdet, om ehra net em Weag zo standa. Sei jetziga Ehe wär älles andere wia a Honigschlecka. Em Grond gnomma dät er se emmer noh arg gern han ond dät am liabschda dui Zeit zruckdreha.

Gaschthaus «Goldener Aposchdl»

Em «Goldena Aposchdl» wuud dui einschdiga Dochter vo dr Stadt offiziell empfanga. Kaum hot dr Birgermoischder sei Ooschbrooch beendet, ergreift d Claire Zachanassian s Wort: Se vorspricht dr Stadt a stattlicha Stifdong vo-ra ganza Milliarde, d Hälfde fir d Gmoidskass ond d Hälfde uffdoilt uff älle Birger. Als Gegaleischdong vorlangt-se Gerechdichkeit. Ond dui siht so aus: Dr Alfred Ill soll dui Schand, wo-nr en jonge Johr ibr-se brocht hot, mit seim Leaba bezahla! Entsetzt lehnt dr Birgermoischder ab. D Claire abr moint, sui häb Zeit.

Zwoider Uffzug

Lada vom Alfred Ill

Uff oimol kaufet dia Birger vo Güllen uff Deifl ond Komm-Raus Wara em Ill seim Lada ond lent älles ooschreiba. Des macht sellem Moo Angscht, weil’r merkt, dass des vo dr Claire vorsprochene Geld scho jetzt sei Wirkong entfaldet. Dene Beteieronga, dr ganze Ort dät zo ehm standa, koo-nr nemme glauba.

Sakrischdei

En seira Todesangscht suacht dr Ill Troscht beim Pfarrer. Wia-nem dr sell Muat macha will, fangt uff oi Mol dui neie Glock zo schella oo. Entsetzt muaß dr Ill feschtstella, dass au dr Pfarrer dr Vorlockong vo deam en Aussicht gschdellda Geldseaga erleaga ischt. Zom Schluss geit-em dr Pfarrer da Root, d Flucht zo ergreifa.

Bohhof vo Güllen

Dr Ill eilt mit-ma Koffer zom Bohhof, om seira Hoimet da Ricka zo kehra. Aber an Haufa vo de Eiwohner send hendr-em her ond holet-en schliaßlich ei. Se schaffet’s au, da Ill zom Bleiba zo bewega.

Dridder Uffzug

En-ra Scheier

D Claire Zachanassian hot em Güllener Minschder zom neinda Mol gheiradet ond sich hendrher en d Petersche Scheier zruckzoga. Zwoi ehrawerde Güllener Birger ondrnemmet an ledschda Vorsuach, dui Frau vo ihrem Vorhaba abzobrenga. Als Aldernative schlaget-se ehra a anders Gschäft vor: Se kennt sella alda marode Güllener Fabrika uffkaufa ond saniira. Do drmit kennt-se langfrischdich a prima Gschäft macha. Jetzt abr miaßet dia Güllener erfahra, dass dia wirtschaftliche Ondrnehma vo dr Zachanassian scho lang uffkauft worra send ond dass dui drfir gsorgt hot, dass-se vorkommet. Des gheert zo ihrer Forderong noch Gerechdichkeit!

Lada vom Alfred Ill

Der en Aussicht gschdellde Wohlstand hot au em Ill sei Familie et vorschont: D Frau Ill hot sich an neia Pelzmandl oogschafft, s Dechterle nemmt Tennis-Stonda ond dr Soh hot sich a deiers Auto kauft. Dr Birgermoischder kommt uff Bsuach ond will da Ill ibrzeiga, dass-es am beschda wär, wenn’r sich selber s Leaba nemma dät. Enzwischa hot dr sell abr koi Angscht meh. Er will sich em Urteilsspruch vo seine Mitbirger stella.

Konradsweilerwald

Zom ledschda Mol trifft d Claire ihrn frihera Liabhaber em Konradsweilerwald. Wia dia zwoi nomol Erennronga an alde Zeida ausdauscht hend, erklärt dr Ill, dass’r bereit wär zo sterba. Do druff treeschdet-en d Claire mit dr Feschtstellong, se hett fir ehn scho uff Capri a Mausoleom baua lassa, ond deet kennt’r sei ledschda Ruah fenda.

Theadersaal

Fascht älle Eiwohner vo Güllen hend sich em Theadersaal vom «Goldena Aposchdl» eigfonda. Au s Fernseha ond an Haufa Leit vo dr Presse wellet ibr dui großzigiga Zachanassian-Stifdong, wo Güllen en Belde zuafalla soll, berichda. Dr Ill erklärt sich mit ällem eivorstanda. Do druff vorlasset älle Leit – außer d Manna vo Güllen – da Saal. Jetzt omkreiset dia Manna da Alfred Ill ond vollstrecket des Urteil. Als offiziells Todesurteil wuud „Herzschlag“ oogeaba.

D Claire Zachanassian betridd da Saal, losst da Leichnam en dean Sarg lega, wo se mitbrocht hot, ibrreicht em Birgermoischder an Scheck ibr a Milliarde ond vorlesst Güllen mit ihrem Gefolge. D Güllener fanget laut oo zom Jubla ond vollfihret an Freidadanz.

A bissle Gschicht

Am 29. Januar 1956 ischt em Dürrenmatt sei Theaderstick Der Besuch der alten Dame em Zircher Schauspiilhaus uruffgfihrt worra. Vrmuatlich noh en sellem Johr hot dr Kombonischt Gottfried von Einem a Uffihrong gseha, ond so nooch ond nooch hot’r mit-em Gedanka gschbiilt, aus deam Stoff a Opr zo macha. Er hot sich mit-em Dürrenmatt en Vorbendong gsetzt ond ehm sein Ploo vortraga. Dr Dürrenmatt hot sich fir des Vorhaba erwerma lassa ond em Einem zugsagt, sei Drama zo-ma Libreddo omzoschreiba. Ogfähr a Virtl vom Stoff isch do drbei dr Scher zom Opfer gfalla. Ganz gschdricha worra isch dui Szene, wo dr Lehrer sein ledschda Vorsuach ondrnemmt, d Claire Zachanassian omzustemma, ond em Ill sei Audofahrt. 1970 isch dui Opr zom Uffihra ferdich gwäa.

Bei dr Welturuffihrong am 23. Mai 1971 an dr Wiiner Staatsoper isch dr Horst Stein am Pult gschdanda, d Christa Ludwig hot en dr Titlroll glenza kenna ond dr Eberhard Waechter en dr Roll vom Alfred Ill. Eistudiirt worra isch dui Opr vom bekannda ond erfahrena Wiiner Opernregisseur Otto Schenk.

Weblink

Quell

Rudolf Kloiber, Wulf Konold ond Robert Maschka: Handbuch der Oper, Deutscher Taschenbuch Verlag, Bärenreiter, Kassel, 13. Ufflag vo 2011, S. 160 bis 162, ISBN 978-3-423-34132-5