Zum Inhalt springen

Alpha Centauri

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
Doppelstern
Alpha Centauri
Alpha Centauri AB bìldet a Dräifàchsüschteem zamma mìt Proxima Centauri, wo uff’m Bìld root umkraist ìsch. S’ hälla Schtarnsüschteem uff dr rachta Sitta-n-ìsch Beta Centauri.
Alpha Centauri AB bìldet a Dräifàchsüschteem zamma mìt Proxima Centauri, wo uff’m Bìld root umkraist ìsch. S’ hälla Schtarnsüschteem uff dr rachta Sitta-n-ìsch Beta Centauri.
Beobachtungsdaten
Äquinoktium: J2000.0, Epoche: J2000.0
AladinLite
Sternbild Zentaur
Scheinbare Helligkeit [2] −0,27[1] mag
Bekannte Exoplaneten

1

Astrometrie
Radialgeschwindigkeit −22,3 km/s[3]
Parallaxe 737 mas
Entfernung [4] 4,34 ± 0,03 Lj
(1,33 ± 0,01 pc)
Absolute visuelle Helligkeit Mvis 4,13 mag
Eigenbewegung:
Rek.-Anteil: −3678,19[5] mas/a
Dekl.-Anteil: +481,84[5] mas/a
Orbit
Periode 79,9 a[6]
Große Halbachse 17,59″ / 23,9 AE
Exzentrizität 0,519[6]
Periastron 11,5 AE[A 1]
Apastron 36,3 AE[A 1]
Bahnneigung 79,205°
Argument des Knotens 204,85°
Epoche des Periastrons 1875,66
Argument der Periapsis 231,65°
Einzeldaten
Namen A; B
Beobachtungsdaten:
Rektaszension[7] A 14h 39m 36,5s
B 14h 39m 35,08s
Deklination[7] A 1394997.69−60° 50′ 02.31″
B 1394986.24−60° 50′ 13.76″
Scheinbare Helligkeit [2] A −0,003 ± 0,006 mag
B 1,333 ± 0,014 mag
Typisierung:
Spektralklasse[7] A G2 V
B K1 V
B−V-Farbindex[4] A 0,65
B 0,85
U−B-Farbindex[4] A 0,24
B 0,64
Physikalische Eigenschaften:
Absolute vis.
Helligkeit Mvis[4] 		A 4,40 mag
B 5,74 mag
Masse[2] A 1,105 ± 0,0070 M☉
B 0,934 ± 0,0061 M☉
Radius[2] A 1,224 ± 0,003 R☉
B 0,863 ± 0,005 R☉
Leuchtkraft[2] A 1,522 ± 0,030 L☉
B 0,503 ± 0,020 L☉
Effektive Temperatur[2] A 5810 ± 50 K
B 5260 ± 50 K
Metallizität [Fe/H][2] A 0,22 ± 0,05
B 0,24 ± 0,05
Rotationsdauer[8] A 22 d
B 41 d
Alter 6,52 ± 0,3 Mrd. a[2]
Andere Bezeichnungen
und Katalogeinträge
Bayer-Bezeichnungα Centauri
Córdoba-Durchmusterung CD -60° 5293
Gliese-Katalog GJ 559 [1]
SAO-Katalog SAO 252838 [2]
Tycho-KatalogTYC 9007-5849-1[3]
Bright-Star-Katalog HR 5459 [4] HR 5460 [5]
Henry-Draper-Katalog HD 128620 [6] HD 128621 [7]
Hipparcos-Katalog HIP 71683 HIP 71681
Weitere Bezeichnungen: Toliman, Rigil Kentaurus, Rigilkent, Bungula, FK5 538

Vorlage:Infobox Doppelstern/Wartung/Einzelkoordinaten

Dialäkt: Mìlhüüserdiitsch

Alpha Centauri De-Alpha Centauri.ogg [ˈalfa t͡sɛnˈtaʊ̯ʀi](info) (α Centauri, àbg’kìrzt α Cen, àwwer àui Rigil Kentaurus, Rigilkent, Toliman odd’r Bungula g’nännt) ìsch a Doppelschtarnsüschteem, wo ìm Schtarnbìld vum Käntàuir àm Süüdhìmmel lììgt. ’S ìsch äbba 4,34 Liachtjoohra vu dr Ard äntfarnt. Zamma mìt’m Roota Zwarg Proxima Centauri, wo’na düat umkraisa, bìldet’s a Dräifàchsüschteem.[9] Üsserdam ìsch Proxima Centauri dr Schtarn, wo àm naachschta vu dr Sunna schteht (äbba 4,2465 Lj Àbschtànd züa dr Sunna).[9] Alpha Centauri b’schteht üss’m hällera gaala Schtarn Alpha Centauri A un em oraanscha Alpha Centauri B ìn dàtoo 6″ Àbschtànd. Zamma mìt dr Sunna lììgt’s ìn dr soodg’nànnta Lokààla Flocka. Numma 4,4° wäschtlig schteht mìt Beta Centauri a witterer Schtarn vu dr 1. Greessa.[10]

Alpha Centauri ìsch a teleskopischer Doppelschtarn; dàs bediitet, àss maa’na numma-n-ìm Farnrohr kààt tränna. Mìt’ra schiinbààra G’sàmthällikait vu −0,27 mag ìsch’r s’ hällschta Objakt ìm Schtarnbìld un dr drìtthällschta Schtarn àm Nàchthìmmel. Dr hällera Alpha Centauri A àllai hàt a schiinbààra Hällikait vu −0,01 mag un ìsch domìt dr viarthällschta Schtarn àm Hìmmel.[11][10]

füsikààlischa-n-Aigaschàfta

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Greessa un Fàrb vu dr Sunna, verglììcha mìt da Schtarna Alpha Centauri A, Alpha Centauri B un Proxima Centauri

Alpha Centauri A und B sìnn àls Schtarnapààr äbba 6,5 ± 0,3 Milliàrda Joohra-n-àlt.[2] Baida sìnn gweehnliga Hàuipträihaschtarna un lììga ìn’ra schtàbiila Fààsa vum Wàsserschtoofbränna (Füsioon vu Wàsserschtoof züa Helium). Alpha Centauri A hàt a greessera Màssa àls Alpha Centauri B, àlso blibbt’r kìrzer ìn dr Hàuipträiha, vor äbb’r a rooter Riasa wìrd. Domìt hàt Alpha Centauri A ìm Geegasàtz zem klainera Alpha Centauri B schuu mehr àls d’ Hälfta vu siim Laawa hìnter sìch. Proxima Centauri d’rgeega ìsch numma-n-äbba 4,85 Milliàrda Joohra-n-àlt.

Ìwwer Alpha Centauri A un B, wo zamma-n-oft àui α Cen AB g’nännt waara, hàt maa-n-Owwerfläächaschwìngunga g’nàui beobàchta. Mìt dr Asteroseismologii kààt maa-n-àlso Ruckschlìss ìwwer d’ ìnnera Schtrüktüür vu da Schtarna ziaga. Wänn maa dàs mìt da tràdizionälla Beobàchtungsmethooda kombiniart, noh ärhàlt maa präziisa Warta-n-ìwwer d’ Aigaschàfta vu da Schtarna.[2][12][13]

a Vergliich vu dr Elemantavertailung ìn Màssaprozant[14]
Nàmma Wàsserschtoof Helium schwaara Elemanta
α Centauri A 71,5 25,8 2,74
α Centauri B 69,4 27,7 2,89
Sunna 73,3 24,5 1,81

Alpha Centauri A

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Alpha Centauri A ìsch wia d’ Sunna a Gaaler Zwarg vum Schpäktrààltüp G2 V. Domìt g’heert’r wia d’ Sunna züa da haissera G-Schtarna (ìnnerhàlb vu dr Schpäktrààlklàssa geeht d’ numeerischa Bezaichnung vu 0 (haisster) bis 9 (kìhlschter Schtarn). D’ Liichkràftklàssa V gìtt àà, àss’r züa da Hàuipträihaschtarna g’heert. Ar ìsch mìt’ra schiinbààra Hälliakait vun 0,00 mag (Màgnitüüda) nooh Sirius (−1,46 mag), Canopus (−0,72 mag) un Arktur (−0,05 mag) vor Wega (0,03 mag) dr viarthällschta Schtarn àm Nàchthìmmel.

Wial Alpha Centauri A vum gliicha Schpäktrààltüp ìsch un aahnliga Dimänsioona wia d’ Sunna hàt, gìlt’r àls dr „Sunnazwìllìng“, wo àm naachschta vum Ard lììgt — dàs bediitet àwwer nìt, àss sa zamma äntschtànda sìnn. Siina Owwerflächatämpràtüür lììgt um 5800 K. Ìhr Durchmasser ìsch 1,22 Mol so grooss wia där vu dr Sunna un ìsch domìt ìsch’r greesser àls där vun Alpha Centauri B. Dr Schtarn b’sìtzt 1,1 Sunnamàssa un gìtt 1,52-mol so vììl Schtrààhlungslaischtung àb wia d’ Sunna. D’ keemischa Zammasätzung ìsch sehr ahnlig vu dr Sunna. Dr Ààtail àn schwaara-n-Elemanta (Elemanta mìt’ra Ordnungszààhl greesser àls Helium waara ìn dr Astrofüüsik àls Metàlla b’zaichent) ìsch jedoch um knàpp 70 % heecher (d’ Metàlliziteet lììgt um [Fe/H]A = 0,22 ± 0,05).[2] Siina bewoohnbààra Zoona lììgt zwìscha 1,2 und 1,3 astronoomischa Ainhaita (AE).[15]

Alpha Centauri B

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Alpha Centauri B g’heert zem Schpäktrààltüp K1 mìt dr Liichtkràftklàssa V. Ar hàt numma-n-a Hälligkait vu 1,33 mag un ìsch domìt dr 21. hällschta Schtarn àm Hìmmel. Ar b’sìtzt 0,93 Sunnamàssa un sii Durchmasser ìsch 0,86 soo gross wia där vu dr Sunna. Àui ar ìsch kemikààlisch ahnlig wia d’ Sunna zammag’sätzt. Dr Ààtail àn schwaara-n-Elemanta lììgt jedoch um güat 70 % heecher (d’ Metàlliziteet ìsch um [Fe/H]B = 0,24 ± 0,05 g’laaga).[2] Maa hàt a Rotàzioonsdüür vu 41 Taaga fäschtg’schtällt. Zem Vergliich: D’ Sunna rotiart ìn äbba 25 Taaga-n-amol um d’ aigana Àcksa.[8]

Mìt’ra Owwerflächatämpràtüür vun äbba 5300 K ìsch’r numma weenig kììhler àls d’ Sunna. Waaga siinera grìngera Tämpràtüür un siinera klainera Owwerflächa hàt’r numma 50 % vu dr Schtààhlungslaischtung vu dr Sunna. Somìt hàt’r a Hälligkait, wo numma-n-a Drìttel vum greessera Schtarn Alpha Centauri A ìsch. D’ bewoohnbààra Zoona lììgt ìn’ma Àbschtànd vu 0,73 bis 0,74 AE.

Obwoohl’r weeniger häll àls Alpha Centauri A ìsch, düat Alpha Centauri Centauri B ìm Röntgenb’raich vum Schpäktrum mehr Enärgii àbschtrààhla. D’ Liichtkurwa vun B wariiart ìn kurza Zittàbschtand. Bis zu hìtt hàt maa z’mìndescht a Flare beobàchta.[16]

Vergliich vu wìchtiga Schtarnpàràmeeter
Nàmma Durchmasser
[Mio. km] 		Radius
[RSonne] 		Màssa
[MSonne] 		Liichtkràft
[LSonne] 		Schpäktrààlklàssa
α Centauri A 1,70 1,22 1,1 1,52 G2 V
α Centauri B 1,20 0,86 0,93 0,50 K1 V
Sonne 1,39 1 1 1 G2 V

wia’r g’nännt ìsch

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

„Alpha Centauri“ ìsch a Bezaichnung nooh dr Bayer-Klàssifikàzioon. Alpha (α) ìsch dr äärschta Büachschtààb vum griachischa Àlfàbeet, un Centauri (dr Genitiiv zem làtiinischa Centaurus, der Käntàuir) zaigt d’ Züagheerikait zem Schtarnbìld vum Käntàuir. Dr Aiganàmma Rigil Kentaurus[17] (oft àbg’kìrzt àls Rigil Kent.[18]), äältra Schriibwiis Rigjl Kentaurus,[19] schtàmmt vum àrààwischa Sàtz Rijl Qantūris[18] (odd’r Rijl al-Qantūris; رجل قنطورس‎‎)[20] un bediitet „Füass vum Käntàuir“.

Dr Nàmma Toliman (àui fàlsch Tolimann g’schrììwa) kummt äntwaader üss dr Àrààwischa (الظلمان‎‎) odd’r dr hebrääischa Schprooch. Uff Àrààwisch bediitet’r „Schtriiss“[18] un uff Hebrääisch so vììl wia „das Vordem und das Hernach“ odd’r àui „Schproossa vu dr Raab“. Hìttz’tààgs b’nutzt maa numma noch salta dr Nàmma Bungula; daa Nàmma-n-ìsch vermüatlig vun „β“ un vum Làtiinischa ungula („Huf“)[18] gebìlda un bezaichnet grààd soo wia Rigil s’ vordera Bai vum Käntàuir.[21] Ìn dr kineesischa Schprooch wìrd Alpha Centauri Nánmén’èr (南門二), „Zwaiter Schtarn vum süüdliga Toor“, gnännt (wia ärwäähnt bìlda Alpha un Beta Centauri zamma d’ „süüdliga Ziiger“ zem Schtarnbìld Kriiz vum Süüda).

Maischt wìrd dr Doppelschtarn nooh dr Bayer-Bezaichnung Alpha Centauri g’nännt. Lüüt dr Nomanklàtüür vu dr Ìnternàzionààla Astronoomischa Unioon wìrd dr Nàmma Rigil Kentaurus schpeziifisch fìr Alpha Centauri A un dr Nàmma Toliman schpeziifisch fìr Alpha Centauri B b’nutzt.[22]

Lìteràtüür

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
  • Alpha Centauri. In: Brockhüüs Enzüklopädii. Brockhüüs (brockhaus.de [abgerufen am 15. März 2024]).
  • Alpha Centauri. In: Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica, Inc. (britisches Englisch, britannica.com [abgerufen am 15. März 2024]).
  • M. Bazot: Asteroseismology of α Centauri A. Evidence of rotational splitting. In: Astronomy and Astrophysics. Band 470, Nr. 1, Juli 2007, doi:10.1051/0004-6361:20065694 (englisch, aanda.org).
  • Martin Beech: Alpha Centauri. Unveiling the Secrets of Our Nearest Stellar Neighbor. Springer, Cham 2015, ISBN 978-3-319-09371-0 (englisch).
  • P. Kervella, F. Thévenin, C. Lovis: Proxima's orbit around Alpha Centauri. In: Astronomy & Astrophysics. Band 598, 2017, S. L7, doi:10.1051/0004-6361/201629930, arxiv:1611.03495 (englisch).
  • Hans Kjeldsen, Timothy R. Bedding, R. Paul Butler, Joergen Christensen-Dalsgaard, Laszlo L. Kiss, Chris McCarthy, Geoffrey W. Marcy, Christopher G. Tinney, Jason T. Wright: Solar-Like Oscillations in α Centauri B. In: The Astrophysical Journal. Band 635, Nr. 2, 29. August 2005, S. 1281–1290, doi:10.1086/497530, arxiv:astro-ph/0508609.
  • D. Pourbaix, C. Neuforge-Verheecke, A. Noels: Revised masses of Alpha Centauri. In: European Southern Observatory (Hrsg.): Astronomy and Astrophysics. Vol. 344, Nr. 1. Springer, 1999, ISSN 0004-6361, S. 172–176 (englisch, online [PDF; 218 kB]).
  • P. A. Wiegert, M. J. Holman: The stability of planets in the Alpha Centauri system. In: The Astronomical Journal. Band 113, Nr. 4, April 1997, S. 1445–1450, doi:10.1086/118360, arxiv:astro-ph/9609106 (englisch).

Weblìnks

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
 Commons: Alpha Centauri – Album mit Multimediadateie

Ààmärkunga

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
  1. ↑ 1,0 1,1 D’ Parallaxa vun α Cen ìsch um 0,737″ g’laaga (Pourbaix 1999). A AE ìn dara Äntfarnung ärschiint àlso unter’ma Wìnkel vu 0,737″. A Wìnkel vu 17,57″ (groossa Hàlbàcksa, Pourbaix 1999) äntschprìcht àlso era Schträcka vu 17,59/0,737 = 23,9 AE. Klainschter Àbschtànd = groossa Hàlbàcksa · (1 − Exzentriziteet) = 11,5 AE, greeschter Àbschtànd = groossa Hàlbàcksa · (1 + Exzentriziteet) = 36,3 AE.

Kwalla-n-ààgààb

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
  1. ↑ The 10 Brightest Stars. (Memento vom 11. Novämber 2010 im Internet Archive).
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 P. Eggenberger, C. Charbonnel, S. Talon, G. Meynet, A. Maeder, F. Carrier, G. Bourban: Analysis of α Centauri AB including seismic constraints. In: Astronomy and Astrophysics. Band 417, April 2004, S. 235–246, doi:10.1051/0004-6361:20034203, arxiv:astro-ph/0401606 (englisch).
  3. ↑ AstronomyOnline: Appendices and Other Various Tables. (änglisch)
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 ARICNS 4C01151, (Memento vom 8. März 2008 im Internet Archive) ARICNS 4C01152. (Memento vom 16. Dezämber 2008 im Internet Archive) ARICNS ARI Data Base for Nearby Stars.
  5. ↑ 5,0 5,1 Hipparcos Catalogue. (Memento vom 4. Juli 2012 auf WebCite)
  6. ↑ 6,0 6,1 Pourbaix 1999
  7. ↑ 7,0 7,1 SIMBAD Query Result: HD 128620 – High proper-motion Star.
  8. ↑ 8,0 8,1 Bazot 2007
  9. ↑ 9,0 9,1 Kervella, Thévenin, Lovis 2017
  10. ↑ 10,0 10,1 Dia Informàzioona sìnn üss’m Àrtìkel Alpha Centauri ìn dr hoochdiitscha Wikipedia ìwwernumma worra.
  11. ↑ Alpha Centauri. Abgruefen am 24. Februar 2008.
  12. ↑ Kjeldsen et al. 2005
  13. ↑ AAO Anglo-Australian Observatory: Star near the southern cross is ‚ringing‘. (Nicht mehr online verfügbar.) 22. Dezember 2005, archiviert vom Original am 22. März 2012; abgruefen am 24. Januar 2016 (änglisch).
  14. ↑ Stefan Taube: Portrait einer Nachbarsfamilie. (Nicht mehr online verfügbar.) In: Astronomie.de. Archiviert vom Original am 29. Mai 2008; abgruefen am 2. Mai 2008.
  15. ↑ Wiegert, Holman 1997
  16. ↑ Robrade 2005
  17. ↑ Francis Baily: The Catalogues of Ptolemy, Ulugh Beigh, Tycho Brahe, Halley, and Hevelius. In: Memoirs of Royal Astronomical Society. London 1843 (britisches Englisch).
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 P. Kunitzsch, T. Smart: A Dictionary of Modern star Names. A Short Guide to 254 Star Names and Their Derivations. Hrsg.: Sky Pub. Corp. Cambridge 2006, S. 27 (britisches Englisch).
  19. ↑ Thomas Hyde: Ulugh Beighi Tabulae Stellarum Fixarum, Tabulae Long. ac Lat. Stellarum Fixarum ex Observatione Ulugh Beighi. Oxford 1665, S. 142 (britisches Englisch).
  20. ↑
  21. ↑ E. H. Burritt: Atlas, Designed to Illustrate the Geography of the Heavens. F. J. Huntington and Co., New York 1835, pl. 7. (New Edition).
  22. ↑ Naming Stars, Webseite der IAU, abgerufen am 11. März 2022.
Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Alpha_Centauri“ vu de hochdütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.
Vun "https://als.wikipedia.org/w/index.php?title=Alpha_Centauri&oldid=1050205"