Johr

Dialäkt: Markgräflerisch (Ebringe)

S' Johr (lat. annus) isch e Bezeichnig fer e bestimmti Art vu Ziteiheite, wo jewils als e Viilfachs vu dr SI-Basiseinhait Sekunde definiert werre.

Wie alli Ziteinheite beziegt sich s'Johr ursrünglich uf astronimischi Ereignisse. So isch die allgmein astrononisch Definition vum Johr e Zittspanni zwische zwei Wiiderholige vu Ereignisse, wo mit dr Umlaufbahn vume Planet um si Sunne z'due hän, also bispilswiis vu zwei Durchgäng dur dr sunnenächst Punkt vu dr Planetebahn.

Im Fall vu dr Erde sin säll je nooch Definition öppe 365,25 Däg. Wil d'Erdbahn nit im Ruum stabil isch, variiert säll aber je nooch Bahnereignis um e baar Sekunde bis Minüte um sälli Längi. Bim Mars goht's Johr degege öppe 687 Erdedäg, bim Merkurs degege wäniger wie 90 Erdedäg. usw.

Im engere Sinn un umgangssprochlich isch mit Johr aber numme s'Erdejohr gmeint.

Einheitezeiche: a (vu lat. annus)

Ma isch e Abchürzig fer „Millione Johre“ (Mega-Johr).

Ga isch e Abchürzig fer „Milliarde Johre“ (Giga-Johr).

Formlezeiche: t (vu lat. tempus, grundsätzlich immer t fer Zittmasse)

Dr Begriff „Johr“ isch eigetlich immer e Zittspanni, wird aber au vu Zittpunkte in unserem Kalendersystem verwendet, was insbesundere bi dr Diskussion vu Kalenderäre immer wiider zue Verwirrig füehrt, wil menki meine, s'erst Johr am Afang vu ere Zitträchnig sei e Zittpunkt un müesst dorum d'Nummere Null trage - aber s'erst Johr isch ebe s'erst un nit s'nullt.

Bispiilswiis isch dr Physiker Albert Einstein anno 1879 bore worre un isch anno 1955 gstorbe. In dem Fall stoht s'Johr fer nit nächer bestimmti Zittpunkte innerhalb vu dene Johre. Er isch 76 Johre ald worre - säll isch no wiider e Zittspanni. D'Ugnauigkeit vum Johr als Zittpunkt siht mer do dra, dass dr Einstein, wär er im Spotjohr 1879 bore un im Früehjohr 1955 gstorbe, bloss 75 Johr ald worre wär, d'Subtraktion vu Sterbe- wäniger Burtsjohr also eventuell ei Läbensjohr z'viil ergä dät.

Je nooch Bezugssystem isch scho e astronomischs Erdejohr underschidlich lang, un die underschiidlich Längi wird in Kalenderjohre, wo im allgmeine numme Nächerige ans astronomisch Johr darstelle, noch erhöht.

Definitione

Astronomischi Definitione vum Erdejohr

• siderischs Johr oder au Sternjohr: D'Zitt fer ei Umlauf vu dr Erde um d'Sunne in Bezug uf e festi Richtig im Ruum, d. h. e volli Drillig um d'Sunne, wie si sich us dr Himmelsposition vu dr Sunne relativ zue eme Fixstern bestimme losst. Des isch also e vollständigi Revolution vu dr Erde um d'Sunne, ohni Rucksichtnahm uf des (dur e "Tuumle" vu dr Erdax bedingt un) scho sit vu im Hipparchos sine Zitte bekannt feststellbar Vorrucke vum tropische (johreszittliche) Johr, Präzession gnennt.
  Dur: 365,25636042 Däg = 365 d 6 h 9 m 9,54 s
• Tropischs Johr: D'Zitt vu ere Früehligs-Dagunnachtgliichi zue dr nächste, also bis d'Erdax wiider dr gliich Winkel zue dr Sunne het. S'tropisch Johr underschidet sich vum siderische Johr, wil d'Erdax langsam ihri Richtig änderet (Präzession). Jeder Sunnekalender sott sich nooch em tropische Jahr richte. (cf. Johann Heinrich von Mädler)  S'datsächlich tropische Jahr nimmt aber säkular ganz langsam ab, aktuell um öppe 532 ms pro Johrhundert.
  Dur 2000.0: 365,242190517 Tage = 365 d 5 h 48 m 45,26 s.
• Anomalistischs Johr: Zitt zwische zwei ufänander folgende Periheldurgänge vu dr Erde, also vu einem sunnenächste Punkt zum nächste.
  Dur: 365,26 Tage, eweng meh wie 5 Minute länger wie s'siderisch Johr, denn s'Perihel vu dr Erde verschiebt sich pro Johr um 11 Bogesekunde.
• Zyklus vu der Präzession, wo uwisseschaftlich oft au "Platonischs Johr" gnennt wird, isch die Zitt fer ei vollständige Umlauf vu dr Erdax uf em Chegelmantel, wo dur d'Präzession beschribe wird un d'Erdax wiider uf dr gliich Stern am Himmel zeige dät (wenn säller sich nit au bewege dät). Anderscht usdruckt:  Die Zitt nooch dere mer gnau ei tropischs Johr meh zellt wie siderischi Johre.
  Dur: öppe 25700 Tropischi Johre.

Definitione in Kalender

• Julianischs Johr: Middleri Längi vum Johr noch em julianische Kalender
  Dur: 365,25 Däg oder 365 d 6 h.
• Gregorianischs Johr: Middleri Längi vum Johr nooch em gregorianische Kalender
  Dur: 365,2425 Däg oder 365 d 5 h 49 m 12 s).
• Bürgerlichs Johr: unser Kalenderjohr.
  Dur: 365 Däg (Gmainjohr) oder 366 Däg (Schaltjohr), ideilt in 12 Munät un in 52 oder 53 Wuche.
• Traditionells chinesischs Johr: Längi variiert zwische 353 un 385 Däg, lueg Chinesischer Kalender

Betribswirtschaftlichi Definitione

• Wirtschaftsjohr/ Fiskaljohr: de Zittrum fer ei Gschäftsjohr vume Undernähme. E Fiskaljohr muess nit ubedingt mit eme Kalenderjohr afange, es cha z. B. au mit em 1. April los go. D'Dur vume Fiskaljohr entspricht dere vum bürgerliche Kalender, es cha aber under bestimmte Umstände au verchürzt werre, derf aber nit länger wie ei bürgerlichs Johr go.
• In dr Zinsrechnig durt e Johr 360 Däg. Säll isch e Yberblibsel us dr Zit vorem Izug vu dr EDV im Bankwäse, wil hützuedag e mathematisch korrekti Dageszinsrechnig kei Problem meh darstelle dürft.