Wenkerboge vo Merischwand
Dr Wenkerboge vo Merischwand isch es Blatt für di grosse Ufnaam vo dr dütsche Sproch, wo dr Sprochforscher Georg Wenker vo 1852 bis 1911 für de Düütsch Sprochadlas gmacht hed. D Schuele im domolige dütsche Rych hend e Frogeboge übercho mid Muschdersätz, zum se in lokale Tialäkt z übersetze. Au im alemannische Sprochgebiet vo dr Schwiiz hend vili Gmeindschuele chli spöter so nen Frogeboge übercho. Z Merischwand im Freiamt vom Kanton Aargau hed der Schuelmeischter Leonz Stierli de Wenkerboge vo Hand usgfüllt. Das Blatt hed im Archiiv vom Sprochatlas d Nummere 45506.
Bsunders isch, ass der Stierli alles, au d Wortafäng und d Afangsbuechschtabe fasch immer chly gschribe hed.
d Wenkersätz
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- ìm wìnter flüüge di trochne bletter ì der lùft ùme.
- ès hört bald ùf schneie, s’ wätter werd besser.
- tue chohle ìe ofe, dass mèlch bald afod süde.
- de guet, alt mà ischt me’tèm ross durs ìss broche und is’chalt wasser g’fàlle.
- èr ischt vor vier bes sechs Woche g’schtorbe.[1]
- s’füür ischt z’scharch[2] gsì, küeche sind jò unde ganz schwarz brönnt.
- er ìsst jò d’èier immer ohni salz und pfäffer.
- pfüèss tüèmer èso weh, ìe glaube, ìe ha sie durlaufe.
- ie bè be dè frau gsie, und hà’ne’rès gseid, und sie wells au dè’r tochter säge.
- ie wots nüme tùe.
- ie hauder sofort met dè chelle um d’ohre ume, du àff.
- wo goscht he, muesie meter choh?
- da send schlächti zyte.[3]
- mys lieb chend, blied do unde stoh, die böse gäns bièssetì z’tòd.
- du hescht höt am mèschte glèhrt, und bìscht brav g’sie, du dàrfst frühner hei.
- du bìscht nonie gròss gnueg, um ’è fläsche wie ùsztrinke, du muescht nochli wachse und grösser werde.
- gang, bis so guèt und säg diner schwöster, siè sell iè der muetter ihri chleider fertig mache und börschte.
- wennt eche könnt hät, wers besser ose cho, und er schting besser.
- wer hed mer mie chorb mi’tem fleisch g’schohle?[4]
- er hed sie bino, wie wense zum drösche bstellt hättid, sie händs aber selber g’macht.
- ie wemm hed er die neu g’schicht verzält?
- mer muess lut rede, soscht verstoht er eim ned.
- mer sind müed und händ dorscht.
- wo mèr geschter z’obig zrùgg cho sènd, sènd di andere schò èm bett gsie und händ g’schlofe.
- de schnee ischt diè nacht liegè blièbe, aber am morge ischt er wieder vergange.
- hinder eusem hus stönd drü schöni, volli öpfelbäumli.[5]
- wenn er nochli wartid, chömidmer grad met.
- tüend doch ned so chendisch.
- èuie berg sind viel höcher als èusie.
- wie mèngi worscht und wie mengs brot müender ha?
- ìch ghöre èu nèd, èr müend è chlè lüter rède.
- hend er e kes stöckli wiessi seupfi gfunde uf mim tisch?
- sie brüeder wòt ìe èuem garte zweu schöni, nèuie hüser bouè.
- das wort ischtem vo hèrze cho.
- das ischt recht gsi vonèch.
- was für vögel setzid uf dem mürli?
- d’bure hend föif stière, nün chühe, und zwölf schöfli vors dòrf bròcht zum verchaufe.
- all lüt sènd hüt ufem feld und mähid.
- gang nùr, de brùn hund macht ’er nüd.
- ie bè mit dè lüte do hinde über Matt is chorn gfahre.