Die jüüdischi Gmäind z Stroossburg

Die Grooss Stroossburger Sünagooge

Die jüüdischi Gmäind vo Stroossburg bestoot us öbbe 2000 Familie. Si isch dradizionell und brobiert en Usgliich zwüschen em liberale und em orthodoxe Juudeum z finde. Die Groossi Sünagooge an dr Avenue de la Paix isch 1958 iigweiht worde.

E Däil vo de Mitgliider vo dr Gmäind si us Tunesie, Marokko und Algerie cho, wo dört am Aafang vo de 1960er Joor vor em Antisemitismus gflüchdet si, wo sich immer mee bräit gmacht het.

Gschicht

Die eltiste Urkunde, wo vo Juude z Stroossburg brichte, stamme vom Ändi vom 12. Joorhundert. Dr Benjamin vo Tudela, e jüüdische Räisende, wo dur ganz Öiropa und dr Middleri Oste gräist isch, verzellt, ass die jungi Stroossburger Gmäind äini vo de riichste und lääbigste im ganze Riich sig. Mä nimmt aa, ass d Juude z Stroossburg in iirem äigene Stadtdäil gläbt häi. D Gmäind het e Friidhoof ghaa, wo dr eltist jüüdischi Friidhoof im Elsass gsi isch. D Abgoobe, wo si zaalt het, häi zu de höggste im Riich ghöört. Dr Kaiser Rudolf I. vo Habsburg het sini Rächt em Bischof vo Stroossburg verpfändet, wo denn im spöötere 13. Joorhundert dr Inhaaber vom Juuderegal gsi isch.

Wo dr franzöösisch Köönig Philipp dr Schöön 1306 d Juude us sim Köönigriich verdriibe het, si e hufe von ene ins Elsass iigwanderet. Aber 1349 isch s Ändi vo dere middelalterlige Gmäind choo, wo d Stroossburger Zümft, aagstachlet vo de aadlige Familie, wo vom bürgerlige Stadtroot entmachdet worde si, im Pogroom vom Walentinsdaag 2'000 Juude ermordet häi, wie s churz vorhär au scho anderi Stedt wie Baasel und Freiburg im Brisgau gmacht häi. D Stadt Stroossburg het druf dr Bsitz vo de Doote iizooge. Dr Kaiser Karl IV., wo äigetlig dr Schutzher vo de Juude gsi isch, het dr Stadt dr Mord an sine Kammerchnächt vergee. 1369 häi sich wider e baar Juude z Stroossburg niidergloo, aber wo 1388/1389 dr Schutzverdraag zwüsche dr Stadt und dr Juudegmäind abglofe isch, het en d Stadt nid ernöijeret und d Juude ändgültig us iire Muure verdriibe. Vo denn aa häi nume no weenig Juude im Elsass und dr Äidgenosseschaft gläbt.

Noch em Drissigjöörige Chrieg isch s Elsass an Frankriich gfalle. Im 18. Joorhundert isch die rächtligi Laag vo de Juude dört im Vergliich zu andere Däil vom westlige Öiropa relativ guet gsi und jüüdischi Gmäinde si entstande und häi afo waggse, vor allem im Sundgau. Under em Louis em XVI. häi scho fast 20'000 Juude in de Dörfer im elsässische Ruum gläbt. In dr Stadt Stroossburg häi aber d Juude no lang nid döfe woone. Nume as Rosshändler häi si in d Stadt iine döfe und häi für das 'Briwileeg' e Juudezoll müesse zaahle. Erst 1767 het sich die ersti jüüdischi Familie in de Muure niidergloo, aber es het e Rewoluzioon brucht, für dass die antisemitische Maassnaame abgschafft worde si.

1789 si in ganz Frankriich Buureunrueje usbroche und im Elsass si die Hand in Hand mit antijüüdische Pogrom gange. Mee as 1'000 elsässischi Juude sige denn in d Äidgenosseschaft gflüchdet und no 1793 häi d Juude im Elsass Angst um iir Lääbe müesse haa. Wo denn Frankriich as s erste öiropäische Land de Juude die volli Gliichberächdigung gee het, si die mäiste elsässische Juude zu patriotische Franzoose worde. Das het mä 1871 dütlig chönne gsee, wo s Elsass noch em Dütsch-Franzöösische Chrieg vom Dütsche Riich annektiert worde isch und e hufe Elsässer Juude, vor allem die riichere, uf Bariis und in anderi franzöösischi Stedt abgwanderet si.

Die Alt Synagooge am Quai Kleber, 1898

D Stroosburger Gmäind het 1801 e Friidhof z Köönigshoofe, hüte dr Stroossburger Stadtdäil Koenigshoffen, ufdoo. Si het sich am Aafang vom 19.Joorhundert im Poêle des drapiers, wo wääred dr Revoluzioon as Theater brucht worde isch, zu iire Gottesdienst droffe, und vo 1834 aa denn im ene ehemoolige Chloster an dr rue Sainte-Hélène. 1831 isch dr israelitisch Kultus gliichgstellt worde, und das het de Gmäinde, au dere z Stroossburg, zum Ufschwung verhulfe. Immer mee Landjuude si in d Stedt züüglet und d Stroossburger Gmäind het 1898 am Quai Kleber e neoklassizistischi Sünagooge baut, wo Blatz für 1'600 Glöibigi gha het.

Gege s Ändi vom 19.Joorhundert si e hufe ostöiropäischi Juude vor Pogrom ins Elsass gflüchdet und noch em Erste Wältchrieg hets e zwäiti Iiwanderigswälle gee. Noch ere Volkszelig si 1931 fast 40% vo de Juude z Stroossburg us em Usland cho. D Underschiid in dr Mentalidät und ass si sich nid häi welle aabassse, het zu Spannige zwüsche de ostjüüdische Immigrante und de altiigsässene Juude gfüert.

No bevor die dütsch Wehrmacht s Elsass im Zwäite Wältchrieg bsetzt het, si öbbe e Driddel vo dr Elsässer Bevölkerig ewakuiert worde, under iine au e hufe Juude. 1940 häi denn die Dütsche Duusigi vo Elsässer Juude verdriibe, die mäiste si in dr umbsetzti Däil vo Frankriich gflüchdet, wo aber au s Vichy-Reschiim en antisemitischi Juudepolitik verfolgt het. Am 12. Septämber 1940 häi die Dütsche d Sünagooge am Quai Kleber aabebrennt. Öbbe 800 Stroossburger Juude si Opfer vo dr Nazi-Verfolgig worde.

Noch em Chrieg si vili elsässischi Juude, wo überläbt häi, zrugg in iiri Häimet. D Gmäinde in de Stedt si gwaggse aber uf em Land git s kuum me Juude.

Die jüüdischi Bevölkerig vo Stroossburg

Johr	um 1320	1349	1350	1767	um 1770	um 1835	1846	1861	1890	1939	um 1975	1996	2000
Iiwohner	300-400	2'000	0	1 Familie	68	1'500	1'990	2'820	4'000	10'000	15'000	16'000	2'000 Familie

Kwelle

• Straßburg (Elsass) uf dr Website «Aus der Geschichte der jüdischen Gemeinden im deutschen Sprachraum», abgrüeft am 22. Januar 2016
• Virtual Jewish World: Strasbourg, France, abgrüeft am 22. Januar 2016