Grüezi

Grüezi, Grüessech oder Grüessi isch e typische Schwizer Gruess, wo imene groose Tail vo de Tütschschwiz bruucht werd.

Gschicht

De Gruess isch e Abchörzig vo Gott grüez-i, werd aber volksetymologisch as 1. Person Singular uufgfasst. D Endig -i isch s nödbitoonti enklitische Pronome för oi, do früener s Iirze üblich gsii isch, astell vom hüttige Siize.

De Gruess isch scho im Mittelalemannische as Got grüeze üch bruucht wore. D Duzform isch abem 16. Joorhundert as Gott grüez dich öberliferet, im Dialekt isch si aber mit Gott grüez i zemegfalle.

Forme

D Iirzform (Gott) grüez-i isch allgimain verbraitet, wääred d Duzform (Gott) grüez-di seltniger bruucht werd. Im Toggeborg werd Grüezi au as Duzform bruucht.

I Piet, wo grüesse statt grüeze gsait werd, aso i de Westschwiz, luutet d Form entsprechend (Gott) grüess-ech und (Gott) grüess-di. Hüt werd s Wort Gott i de Regle ganz ewegg loo.

I de Ostschwiz werd die Begrüessig au umkehrt pruucht, aso Grüess Gott. Bi eltere Appezäller chame au ghöre Grüess Gott wohl.

Verbraitig

Im 19. Joorhundert und im früene 20. Joorhundert het Grüezi as e «reformierte Gruess» ggulte und die Form isch i de maiste katholische Piet nöd bruucht wore, so im Wallis, i de Innerschwyz, im Senslerland, Solethurn und Basel, im Aargauer Freiamt und i Taile vom Bündnerland. S git aber au Uusnaame, i de reformierte Stadt Basel isch Grüezi o nöd bruucht wore und i de Ostschwiz isch Grüezi au i katolische Piet bruucht wore.

D Uursach litt vermuetli dodrii, as ane 1728 de Poopscht empfole het, sich mit Gelobt sei Jesus Christus z grüeze, wa i Taile vo de katolische Schwiz au bruucht woren isch: Globt s Jesis Christ u. ä.

Lueg au

• Hoi

Büecher und Link

• Anna Zollinger-Escher: Die Grußformeln der deutschen Schweiz. Friburg i. Br. 1925.
• Christoph Landolt: Grüezi. I: Wortgschicht vom 27. Mai 2019, useggee vo de Redakzioo vom Schwizerische Idiotikon.