Diskussion:Schweiz

Archiv[Quälltäxt bearbeite]

bis Nov 2009: Diskussion:Schweiz/Archiv1

Schwiiz → Schwiz[Quälltäxt bearbeite]

In der deutschsprachigen Wikipedia wurde im Artikel Schweiz die Bezeichnung Schwiizerischi in Schwizerischi geändert (siehe dort) mit Verweis auf einen Artikel auf idiotikon.ch. Bevor ich hier jedes einzelne Wort ändere, möchte ich die Diskussion über Schwi(i)z beginnen. PsY.cHo (Diskussion) 12:21, 5. Jul. 2012 (MESZ)[Antwort gee]

Da isch abhängig vom Tielekt. I mim Tielekt haisst s Land Schwitz (mit chorzem i), de Kantoo aber Schwiiz. I anderen Tielekt dörst da aber andersch sii. --al-Qamar (Diskussion) 12:35, 5. Jul. 2012 (MESZ)[Antwort gee]

Wienni uff de dütsche Diskussion scho gschrybe ha sin "Schwyz - Schwiz - Schwiiz - Schwyyz" alles legitimi Schrybige, wo alli usserhalb vo de Wikipedia bruucht werde, au wänn ich inzwüsche persönlig "Schwyz" bevorzug (in was für Sätz cha's schliessli zunere Verweggslig mit em Kanton cho, in de gschwätzte Sprooch funktioniert des jo au; jede Daag un usser däm no mit hunderte vo andre Homophon). Wyl mir do verschideni Schrybwyyse respektiere, hängt des also eifach vo däm ab, wo en bstimmte Abschnitt vum Artikel gschrybe het. --Terfili (Diskussion) 12:42, 5. Jul. 2012 (MESZ)[Antwort gee]

Miär miänd gaar niid änderä, dänkbar wär heechschtens ä Veräinhäitlichung innerhalb vom gliichän Artikel: I somene Fall chennt mä underschiidlichi Schriibigä a d Leitversion (vom jewiiligä Dialäkt) apassä. --B.A.Enz (Diskussion) 17:40, 6. Jul. 2012 (MESZ)[Antwort gee]

Hm, es gaat em PsY.cHo um d Schrybig i de hoochtüütsche WP, nöd i der alemanische. Da cha me si scho frööge, sel me "Schwiiz" oder "Schwiz" schrybe, wil d Schwyz i dere Fraag so öppe halbiert isch. Ich hett halt "Schwyz" bivoorzuugt, das isch irgedwie neutral für churzes und langs "i", aber zäiget uf jede Faal aa, das s "i" gschlossen isch. A propos Schrybig in der alemanische WP: Da wirt ja au i dem Artikel Schwiiz hinundhergswitscht wird zwüsched "y" und "i/ii" für s gschlossen und (ursprünglich und i vile Tialäkt au hüt na) lang /i:/... Aber di alemanische WP-Artikel sind ja äinewääg i sich sälber fasch i jedem Faal ortograafisch ganz unäinhäitlich... (isch halt e Realitäät). Übrigens, Terfili: Müesstisch Du nöd "gschriibe" schrybe? Im Partizip hät d Nordwestschwyz ja e langs OFFES, nöd gschlosses "i"... Freigut (Diskussion) 18:22, 6. Jul. 2012 (MESZ)[Antwort gee]

So wienni de PsY.cHo versto, goot's ihm scho au um de alemannische Artikel. Im Idealfall sött doo nooch de bisherige Meinig jo innerhalb vumene Abschnitt e konsistente Dialäkt un Schrybig sy. Also cha problemlos zwüsche de Schrybige gweggslet werde, numme innerhalb vumene Abschnitt sött's scho glych gmacht werde. Ich find's allerdings allgemein e weng zwecklos, sich bi somene lückehafte Artikel über d Schrybig vo eim Wort Gedanke z mache. In däm Artikel ghört doch praktisch jede Abschnitt emool überarbeitet... Un Freigut, wenni würkli exakt im Dialäkt vo mynrer Ursprungsgegend würdi schrybe, no miessti so einiges andersch mache;) --Terfili (Diskussion) 23:06, 6. Jul. 2012 (MESZ)[Antwort gee]

Mir gaht’s um d’ Einheitlechkeit: Sowohl i dr alemannischi Wikipedia als auch i dr dütsche soll diesälbe Schriibwiis agwändet wärde. PsY.cHo (Diskussion) 15:23, 7. Jul. 2012 (MESZ)[Antwort gee]

Hm, do bini aber gär nöd iiverstande. Wiso söll di tütsch und di alemannischi Wikipedia i dere Froog aihaitlich sii? Im End chunnts no ases use, as Nordtütschi diktiered, wie mer Schwitz bis Schwyyz z schriibe hend? Sorry, weni ase extrem argumentiere, aber i de tütsche WP hani scho paarmoll erlebt, as Lüüt wo kai Aanig hend vo südrhiinischi Brüüch vorschribe möchted, wie mer üüs z schriibe hend! Em Freiguet sis Argument för Schwyz lüüchtet mer völlig ii und da wäär kai schlechti Löösig för die tütschi WP. Bi üüs chamers aber no aliwiil tischgeriere. --al-Qamar (Diskussion) 15:35, 7. Jul. 2012 (MESZ)[Antwort gee]

Mid em PsY.cHo siim Asatz vonnerä Veräinhäitlichung bin ich gar nid iverschtandä, weder hiä i dr alemannischä Wikipeedia nu zämä mid dr diitschä. Hiä isch d Vilfalt äs Prinzip, dert mag mä sich wägämiinä a d Richtliniä vom Dieth haltä. --B.A.Enz (Diskussion) 17:01, 7. Jul. 2012 (MESZ)[Antwort gee]

Nei, verstoht mi bitte nöd falsch, aber ich bi dr Meinig, dass sich hie i dr alemannischi WP uf ä Schriibwiis geeinigt wärde söll (Schwiz, Schwiiz odr Schwyz [i Bezueg uf d’ Eidgnosseschaft) – wel ihr d’ Experte siit – und dass die auch i dr dütsche WP ufgno werd. (Wenn ä Nutzer vo dr dütsche WP zur alemannischi wächslet, wunderet der sich, warum äs z. B. nüme Schwizerischi, sondern plötzlech Schwiizerischi, heisst.) Daher isch ä Einheitlechkeit wichtig zwische beide WPs. Äs wär genauso verwirret, wänn in diverse Wikipedias z. B. Confederazione svizzera anstatt Confederazione Svizzera oder Confederaziun Svizra anstatt Confederaziun svizra gschriebe wörd (han i gelegetlech i manche WPs apasset). Innerholb dr alemannischi WP isch äs verständlech, warum äs diversi Schriibwiise git, da manche Artikle uf Bärndütsch, Seislertütsch, Obwaldnerdytsch usw. geschriebe sönd. Äs gaht darum, dass hie uf de Diskussionssiit entschiede wärde söll, welche Schriibwiis im Artikle «Schweiz» Standard sii söll und diese söll übernomme wärde. Alternativ cha bi de Bundeskanzlei nachgefragt wärde, da äs dört auch Empfehlige, bezüglech Schriibwiisige, git. Villicht chönne die ä Antwort bzw. Empfehlig gäbe. Aber das Wort Schwyz cha ebe i de dütsche WP zu Verwechslige führe, vor allem bi Lüüt, die nöd vil übr d Schwiiz wüsse. PsY.cHo (Diskussion) 12:03, 8. Jul. 2012 (MESZ)[Antwort gee]

Innerhalb vumene ganze Artikel muess e Schrybig nit eiheitlich sy, aber innerhalb vo einzelne Abschnitt isch's empfohle. Des isch zmindeschtens di gängigi Praxis. Wemmer sich jetz emool aaluegt, chunt d Schrybig "Schwyz" numme in eim Abschnitt vor, wo si au di einzig isch. Des isch de Abschnitt "Sprooche", wonnich gschrybe ha. In de Abschnitt "D’Landschaft" un "Regione" wird zwüsche "Schwiiz" un "Schwiz" gweggslet un überall sunscht stoot "Schwiiz". Im erschte Fall chunt debi änder "Schwiz" vor, im zweite dergäge "Schwiiz". Mer chönnt in dänne beide Abschnitt jetz d Schrybig eiheitlich mache (machi jetz sogar eifach emool). Aber vorsichtig ussdruggt isch de Artikel fascht en Überarbeitigskandidat. Un wänn jetz hoffetli emool öber chunt, un de Artikel überarbeitet un ussbaut, no derf de sowiiso wiider die Schrybig nee, wonnem passt. --Terfili (Diskussion) 12:38, 8. Jul. 2012 (MESZ)[Antwort gee]

Schwiz und Schwyz[Quälltäxt bearbeite]

I bi nit yverschtande mit dären Änderig: [1]. Ich sag s Land ("die Schweiz") mit eme churze gschlossnige /i/, dr Kanton ("Schwyz") aber miteme lange gschlossnige /i:/. Und i ha dr Ydrugg, das y nit dr einzig bi, wo das eso macht. --186.118.73.241 03:38, 15. Okt. 2015 (MESZ)[Antwort gee]

Hallo Unbekannt, wie du im obere Abschnitt läse chasch, isch scho vil do dröber diskutiert wore. Und i dänk, as es halt uf de Dialäkt aachunt, öb me em Land Schwiz oder Schwyz sait (bim Kanton sind sich glob alli ainig). Bi mer i de Oschtschwiz isch es sofort klar, vo wa me redt, wämmer Schwiz oder äbe Schwyz sait. Gruess --Schofför (Diskussion) 19:43, 15. Okt. 2015 (MESZ)[Antwort gee]

@Schofför: Intressant, was du da säisch – das iir en Underschiid mached. Sprachlich sind ja beed Begriff völig idäntisch – i hischtoorischer Sicht und was di luutliche Voruusetzigen aagaat. I alne Tialäkt vom Kanton Sanggale (aber nöd vo Appizäll, em Tuurgi, vo Schafuusen und Glaris) gchännt me Chürzig vo alter Lengi vor Däntal, drum ghäissts deet /schwiz/ und nöd /schwi:z/. Aber das ir de Kantonsname vo dëre Regelig uusnämed, isch speziell. Wider öppis gleert. Gruez, --Freiguet (Diskussion) 20:22, 15. Okt. 2015 (MESZ)[Antwort gee]

Ui, jetzt isch s passiert. I finds u spannend, wani uf de Alemannische Wikipedia immer wider öber üsi Dialäkt läse, aber mängmol verstandi nöd alls. I däre Diskussion häts jetzt gad zwo Sache; „Chürzig vo alter Lengi vor Däntal“ und witer obe mues i zuegee, as mer nöd ganz klar isch, wie en gschlossnige /i/ tönt – s Gegetail isch worschinli en offne /i/ – aber o daa chani nöd iiordne. I waiss afach, as maischtens us Wein und weiss > Wy und wyss wert, aber bi Zeit stimmts bi üs im Rhintl (mit churzem i !) scho wider nüme – da git dänn äbe Zit. Bi de Schrybig vo Rhein findt me bi üs maischtens Rhy, aber o Rhii (Rhydorf-Praxis, Rhyland Widnau, Rhyinselhof Diepoldsau, Verein Rhyboot, Rhybeck Kriessern > aber Rhii-Jooli Rüthi, Rhii-Therapie Buchs, und dänn no Rii-Seez-Net Buchs). Gruess --Schofför (Diskussion) 23:41, 15. Okt. 2015 (MESZ)[Antwort gee]

PS: Isch da jetzt en Zuefall, as de Hirschesprung d Gränze zwüsched Rhy und Rhii isch?

Vill gschits chani nit drzue sage ... Aber s'"offnige" churze i (/ɪ/) chunnt zum Bipschil im hochdütsche Wort "Mitte" vor, und s'gschlossnige isch das vo "Miete". Uf Hochdütsch isch s'offnige immer churz und s'gschlossnige lang, aber zumindescht i mim Dialäkt git's beidi churz und lang. I mim erschte Bitrag hani versucht, /ɪ/ als "i" und /i/ als "y" z'schribe, aber das findi doch e chli schwirig. I glaub au nit, dass es i dr Ussproch en Unterschid zwüsche "Rhy" und "Rhii" git - das Wort het doch immer ä gschlossnige i.

@Schofför und Freiguet: Merci für d'Änderig. Wenn i drüber nochedänk, glaub i, mi Dialäkt macht worschinlich au nume für dr Kanton Schwyz en Usnahm vo dr Regle "Chürzig vor Dental". I chum usem Schwarzbuebeland. --186.118.73.241 03:11, 16. Okt. 2015 (MESZ)[Antwort gee]

Sorry, Schofför

. Der Underschiid zwüsched «offe» und «gschlosse» ghöörsch am beschten i dène Fäll: Z Altstetten im Ryntl säit me root (d Farb) mit eme gschlossenen «O» und er gòòt (er lauft furt) mit emen offene. Oder See (s Wasser) mit eme gschlossenen «E» und Wèèg (e chlyni Straass) mit emen offene. Bi «I» und «U» isch s echli schwèèrer, tüütlichi Byspiil z finde. S modèèrn Züritüütsch hät deet di offene Wariante verloore, im Baseltüütsch ghöört mer si aber ganz tüütli, und im Aargau, im Luzèèrnischen und i Täil vo der Oschtschwyz wèèrded di offenen «I» ud «U» i Richtig «E» und «O» verschobe («gsänkt»).

Das mit Lengi und Chürzig: Vor öppe tuusig Jaar hät mer s «I» i all dène Fäll lang uusgsproche: schlyche, Zyt, rysse, schlyffe, blybe. Das gilt umveränderet hüt na i öppe de Helfti vo de schwyzertüütsche Tialäkt, öppe z Züri, i Täil vo der Oschtschwyz, i der Inerschwyz und i groosse Täil vom Aargöi. Im Kanton Sanggale isch vor «T» gchürzt woorde, drum säged ir Zyt mit eme churzen «I», di andere vier Byspiil aber mit eme lange. Z Basel händs na me gchürzt, nämli ussert vor «T» au vor «F» und «S», drum gchänets deet schlyche und blybe mit eme langen «I», aber Zyt, rysse, schlyffe mit eme churze. Und d Bèèrner gönd na wyter; vo dène föif Byspiil wird äinzig und eläi na schlyche mit eme langen «I» uusgsproche.

Rhy (de Flussname) wird überall i de Schwyz glych uusgsproche, mit eme lange, gschlossenen «I», wuur i mäine. (Nu nöd z Underwalde und im Tschelfigg, deet sägeds nämli Rhei...)

So, hoffetli han i mi iez echli klaarer uustruckt :-). Gruez, --Freiguet (Diskussion) 10:10, 16. Okt. 2015 (MESZ)[Antwort gee]

Wänn öber übrigens vo däm ganze Jargon vo offene ùn gschlossene Vokal verwirrt isch, git's zue dänne ganze Vokal au Artikel, wo vilycht wyterhälfe. Z.B "gschlossnigs-i" /i/, "gschlossnigs-ü" /y/, "offnigs-i" /ɪ/, usw. --Terfili (Diskussion) 16:30, 16. Okt. 2015 (MESZ)[Antwort gee]

@Terfili, nünt gäg die Artikel; die hani au scho gläse (nöd nu im Zämehang vo däre Diskussion), aber i wör gliich nöd ganz schlau druss. Danke au am Freiguet för sini Usfüerige! I glob me lönds för damol. Nu no öpis; «Däntal» hät sicher näbis mit de Zää z tue. ;-) Gruess --Schofför (Diskussion) 12:47, 21. Okt. 2015 (MESZ)[Antwort gee]

Genau – Luut, wo me bi de Zää bildet. :-) Gruez, --Freiguet (Diskussion) 09:08, 22. Okt. 2015 (MESZ)[Antwort gee]

De Onderschiid zwöschet de Aiggnosseschaft Schwitz (choorz und gschlossnigs i) ond em Uurkantoo Schwiiz (lang und gschlossnigs ii) chunnt weleweeg aifach vom Schriftbild. I de Ostschwitz hemmer jo nöd ase fill mit em Kantoo Schwiiz z tue. Aso vermuetli kai Usnaam eender woll e stubegleerti Uussprooch vom Schriftbild Schwyz. So machi z.B. ono en Onderschiid zwösched schmögge (hd. "riechen") und schmëgge (hd. "schmecken"), wa vermuetli ebefalls e modeerni Tielektverhunzig isch ;-). D Chöörzig vo aalte lange gschlossnige ii, üü, und uu i de Ostschwitz uff de aint Sitte und d Längig vo aalte choorze offnige i (z.B. Wiis) füert dodezue, asmer choorzi und langi gschlossnigi i,ü,u und au choorzi und langi offnigi i,ü,u hend. Mit de Ostschwitzerische Vokaalspaltig hemmer aineweeg no e paar Vokääl mee - me cha bin üüs aifach nöd gnueg dodevoo haa. Anderi wööred säge: E haillooses Dörenand! Liebi Grüez --al-Qamar (Diskussion) 10:41, 22. Okt. 2015 (MESZ)[Antwort gee]

P.S. Do feelt jo e wichtige Artikl. Aso: e gwösse Sproochforscher, de Moulton het usegfunde, as s Uugliichgwicht vom Mittelhochtütsche (ü isch choorz und gschlosse) Vokaalsystem (nämmli zvill e-Lutt und zwenig o-Lutt) i de Ostschwitz dodezue gfüert hett, asmer alti choorzi o und ö het afange - so mee oder weniger ono bistimmti Regle - ine paar Wöörter offe in anderne gschlosse uuszspreche. Dör da isch s Vokaalsystem symmetrischer woore, dodeföör hemmer ebe [i ü u ɪ ʏ ʊ e ø o ɛ œ ɔ æ a] und die all choorz und lang, dezue no em Terfili sii Liebgslutt: s Schwaa [ə] nämmli. --al-Qamar (Diskussion) 10:53, 22. Okt. 2015 (MESZ)[Antwort gee]

Ad 1: Schöön gsäit! Ad 2: Dë fëëlt nööd, de häsch du sälber gschribe, lueg daa: Ostschweizerisch#Ostschwizerischi Vokaalspaltig (Churzvokaal). :-) Gruez, --Freiguet (Diskussion) 16:26, 22. Okt. 2015 (MESZ)[Antwort gee]

Extärni Link gänderet[Quälltäxt bearbeite]

Sali Mitautore,

Ich haa 2 extärni Link uf Schweiz gänderet. Nämen ich bittschen e Momänt un luege no mym Edit. Wänn Ihr Froge hän, oder wänn dr Bot d Link oder di ganz Syte soll ignoriere, gehen bitte uf die FaQ-Syte fir mee Infiormatione. Ich haa die Änderige gmacht: