Benedikt XIV. (Pàpscht)

Dr Pàpscht Benedikt XIV.

Dialäkt: Mìlhüüserdiitsch

dr Kàrdinàl Prosper Lambertini àls Arzbischoof vu Bologna

Dr Benedikt XIV.

Ìm Benedikt XIV. siina Wàppa

Dr Benedikt XIV. (aigentlig dr Prospero Lorenzo Lambertini odd’r àui Prosper Lambertini; * 31. März 1675 z’ Bologna, Kìrìchschtààt; † 3. Mai 1758 z’ Rom) ìsch Pàpscht gsìì vu 1740 bis 1758.

sii Laawa bis àn dr Pàpschtwàhl

Dr Lambertini hàt üss’ma veràrmta-n-Àdel gschtàmmt. Ar hàt àb 1688 àm Collegio Clementino z’ Rom gschtudiart. Ànna 1694 ìsch’r Dokter vu da baida Rachta worra. Sitter 1701 ìsch’r àn dr Küria taatig gsìì; doo hàt’r àm Hailigschpraachungsprozass fìr dr Johannes Nepomuk mìtgmàcht. Àls Postulator fidei hàt’r mìt’m Vefààhra geega dr Wììderschtànd vum Jesüita-n-oorda witter gmàcht. Ìm Àwrìl 1724 ìsch’r àls Tìtülààrbischoof vu Teodosia ärnännt worra.

Dr Lambertini ìsch àb 1727 Arzbischoof vun Ancona gsìì. Àm 30. Àwrìl 1728 hàt’ne dr Pàpscht Benedikt XIII. àls Kàrdinààlpriaschter kréiart, mìt dr Tìtelkìrìch Santa Croce in Gerusalemme. Ìm Joohr 1731 ìsch dr Lambertini Arzbischoof vu siinera Haimetschtàdt Bologna worra. Obwohl’r nìt züa da papabili gezeehlt hàt, ìsch’r àm 17. Àuigscht 1740 àls Pàpscht gwählt worra. Dr Pàpschtwàhl vu 1740 ìsch schwaar gsìì un hàt a hàlb Joohr düürt. Fìr dr Benedikt XIII. eehra, wo’ne àls Kàrdinààl kréiart ghàà hàt, hàt dr Lambertini dr Pàpschtnàmma Benedikt XIV. ìwwernumma.

àls Pàpscht

Àls Pàpscht hàt dr Benedikt XIV. —bsunders ìn siina äärschta-n-Àmtsjoohra— d’ Küria, s’ Sàkràmantsracht un d’ Meenchsoorda modärnisiart. Ar ìsch a Geegner vu da Jesüita gsìì. Dr supranàzionààla Iifluss vu da Jesüita ìn vììla Schtààta un ìn da Bìldungsìnschtitüüta hann d’ kàthoolischa Keeniga nìt känna liida. Dr Jesüitaverboot hàt àwwer numma dr Clemens XIV. ìm Joohr 1773 unternumma.

Noh-n-em Tood vum Kaiser Kàrl VI. hàt dr Pàpscht àm 20. Dezamber 1740 d’ Ärbààschprìch vu dr Maria Theresia àànärkännt — wia siina Vorganger hàt’r s’ Bollwark vu dr Kàthooligkait ìm Hailiga Reemischa Raicht gsah. Dàs hàt àwwer s’ Frànkrììch un Schpàània verschtìmmt, àlso hàt dr Benedikt XIV. siina Diplomàtii gandert un hàt àm 28. Hornung 1742 d’ Wàhl vum Kaiser Kàrl VII. àànärkännt. Wu dr Kàrl ìm Janner 1745 gschtoorwa-n-ìsch, hàt dr Benedikt a nöitrààla Posizioon ärhàlta. Wagadam ìsch’r vu da eeschtriischa Beheerda verdachtigt worra, d’ Wàhl vum Friedrich August II. vu Sàcksa z’ unterschtìtza. Àui s’ Frànkrììch hàt ìhm vorgworfa, a Ààhanger vum Frànz Schtefààn vu Lothrìnga, em Ehamànn vu dr Maria Theresia, z’ sìì. Ìm Nowamber 1746 hàt’r lätschtlig d’ Wàhl vum Frànz Schtefààn àls Kaiser (Frànz I.) àànkärnännt. Wagadam hann sìch ìn da folgenda Joohra d’ pàpschtliga Beziihunga zem Wiener Kaiserhoof wììder normàlisiart. Àls äärschter Pàpscht hàt dr Benedikt XIV. ànna 1748 dr pröissischa Keenigstìtel àànärkännt.

Dr Benedikt XIV. ìsch Frììnd zem Lodovico Antonio Muratori gsìì, wo d’ Màriafrommhait nìt gmeegt hàt. Ar hàt jedoch d’ Màriavereehrung schtàrk befäärdert. Ìn siinera pàpschtliga Bülla Gloriosae Dominae vu 1748 hàt’r ärkläärt, àss d’ Màriavereehrung vum Gottes Wìlla iigfiahrt worra-n-ìsch, un hàt d’ Màrianischa Kongregàzioona àls vorzìglig Mìttel zur Hailigkait bschrììwa. Ìn siinera Àrwet De servorum Dei Beatificatione hàt’r d’ Mìtärleeserschàft vu dr Mària àls rachtsglàuiwig bezaichent (II c. 32). Ìwwer d’ litürgischa Verehrung vu dr Mària hàt’r sìch ìn De festis Christi et Beatae Mariae Virginis üssgedruckt. Ar hàt zwààr d’ Zààhl vu da kìrìchliga Faschttaag redüziart, àwwer hàt ànna 1751 a Fascht vun dr Mària ìhra Müatterschàft fäschtglajt. Ànna 1752 hàt’r züadam s’ Fiir vum Fascht vu dr Unbefläckta Ämpfangniss ìn dr pàpschtliga Hüüskàpall gschtàtta. Züadam hàt’r d’ Bülla Mulierem pulchram gschrììwa, wo d’ Lehr vun dr Mària ìhra Unbefläckta Ämpfangniss üssgschproocha hàt; sa ìsch àwwer nia veräffentligt worra.

Dr Benedikt XIV. hàt mehrera Konkordààta mìt öiropäischa Schtààta-n-àbgschlossa. Doo drbii hàt’r Mìttelwaag gfunda, oohna d’ Glàuiwasatz vum Kàtholizìschmus uffz’gaa. Ìn dr öiropäischa Gaischteswalt ìsch’r àls Gleehrt’r àànärkännt gsìì. Ar ìsch dr äärschta Pàpscht gsìì, wo ìn siim Lehràmt d’ Form vu da Enzüklika (lehrhàft Rundgschriibs àn d’ Bischääf) benutzt hàt. D’ äärschta Enzüklika Ubi primum hàt’r ànna 1740 verfàsst.

Ànna 1741 hàt dr Benedikt a Ààschprooch àn portügììsischa Bischääf ìn Süüdàmerikà ghàlta, wu-n-’r ìhna befoohla hàt, d’ Grundrachta vu da Üriiwoohner iiz’hàlta. Üsserdam hàt’r offiziäll dr Bànn geega d’ Lehr vum Nikolaus Kopernikus uffgehoowa. Ànna 1751 hàt’r in siinera Bülla Providas romanorum d’ Schtroofa geega d’ Fräimüüraräi verschärft.

Ànna 1745 hàt dr Pàpscht Benedikt àn d’ hooha Gaischtliga vun Itàlia d’ Enzüklika Vix pervenit gschrììwa, wu-n-’r sìch geega Zìns un Wüacher ämpoohrt hàt. Ìn dr Bülla Beatus Andreas vu 1755 hàt’r d’ Verheerung vum Anderl vu Rinn ärlàuibt un hàt domìt d’ antijìddischa Ritüààlmordleganda um ìhn legitimiart.

Dr Benedikt XIV. lüagt maa-n-àls groosser Modärnisiarer vu dr Schtàdt Rom àà. Ar hàt sowohl d’ Ärnäijerung vu dr Ìnfraschtrüktüür àls àui s’ kìnschtleriga un gedankliga-n-Uffbliahja vu dr Schtàdt unternumma. Soo hàt’r d’ Grìndung vun üsslandischa Kültüüràkàdemia unterschìtzt, Bibliotheeka loo witter bàuia, hàt s’ Ufffiahrungsverboot ìwwer d’ reemischa Theààter uffgehoowa un d’ Üniwärsitääta reformiart. Ar hàt àui dr Trevi-Brunna loo färtigschtälla un àntika Gebäijer loo ärfrìscha. Ar hàt àui a Tail vu dr Pontinischen Sumpgeegend loo trockna. Àm 3. Mai 1758 ìsch dr Benedikt XIV. z’ Rom gschtoorwa.

Àposchtoolischa Sukszässioon

D’ Àposchtoolischa Sukszässioon vum Pàpscht Benedikt XIV. ìsch bis zem Kàrdinààl Scipione Rebiba ìn schrìftliga-n-Urkunda bewììsa.

• Benedikt XIV.
• Benedikt XIII.
• Kàrdinààl Paluzzo Paluzzi Altieri degli Albertoni
• Kàrdinààl Ulderico Carpegna
• Kàrdinààl Luigi Caetani
• Kàrdinààl Ludovico Ludovisi
• Arzbischoof Galeazzo Sanvitale
• Kàrdinààl Girolamo Bernerio, O.P.
• Kàrdinààl Giulio Antonio Santorio
• Kàrdinààl Scipione Rebiba

Lìteràtüür

• Stefan Heid: Art. Benedikt XIV. In: Stefan Heid, Martin Dennert (Üüsg.): Personenlexikon zur Christlichen Archäologie. Forscher und Persönlichkeiten vom 16. bis zum 21. Jahrhundert. Schnell & Steiner, Regensburg 2012, ISBN 978-3-7954-2620-0, Bd. 1, S. 156–157.
• Mario Rosa: Benedetto XIV, papa. In: Alberto M. Ghisalberti (Hrsg.): Dizionario Biografico degli Italiani (DBI). Band 8 (Bellucci–Beregan), Istituto della Enciclopedia Italiana, Rom 1966 (italienisch).
• Mario Rosa: Benedetto XIV. In: Massimo Bray (Hrsg.): Enciclopedia dei Papi. Band 3: Innocenzo VIII, Giovanni Paolo II. Istituto della Enciclopedia Italiana, Rom 2000 (treccani.it).
• Friedrich Wilhelm Bautz: Benedikt XIV. (Papst). In: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Band 1, Hamm 1975, Sp. 490–491.
• Hubert Wolf, Bernward Schmidt: Benedikt XIV. und die Reform des Buchzensurverfahrens. Zur Geschichte und Rezeption von "Sollicita ac provida". Schöningh, Paderborn 2011, ISBN 978-3-506-76756-1.

Weblìnks

 Commons: Benedikt XIV. – Sammlig vo Multimediadateie

• Ytrag in d Catholic Encyclopedia, Robert Appleton Company, New York 1913 (änglisch)
• Literatur vu un iber Benedikt XIV. im Katalog vu dr Dütsche Nazionalbibliothek
• Wärch vu un iber Benedikt XIV. in dr Dytsche Digitale Bibliothek

Vorgänger	Amt	Nachfolger
Giacomo Kardinal Boncompagni	Arzbischoof vu Bologna 1731–1754	Vincenzo Kardinal Malvezzi Bonfioli
Clemens XII.	Pàpscht 1740–1758	Clemens XIII.

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Benedikt_XIV._(Papst)“ vu de hochdütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.