Die Arabisch-Israelische Chrieg
Dr Staat Israel het sit sinere Gründig meereri Chrieg und zwäi palestinensischi Ufständ (Intifadas) erläbt. Die Arabisch-Israelische Chrieg stelle in dr Hauptsach s militärische Momänt vom Jomflikt im Nooche Oste daar.
In dr Liste unde nooche si d gwaltdätige Usenandersetzige, wo vom israelische Verdäidigungsministerium as Chrieg aagluegt wärde.
- Dr Palestinachrieg oder dr israelisch Unabhängigkäitschrieg (Novämber 1947 - Juli 1949): Dä Chrieg het mit em arabisch-jüdische Bürgerchrieg zwüsche jüdische und arabische Milize in dr Zit aagfange, wo die britischi Mandatsherrschaft z Änd gange isch. Noch dr israelische Staatsgründig im Mai 1948 isch s zum ene reguläre Chrieg worde, wo die arabische Staate Israel überfalle häi. Dr Chrieg isch mit de Waffestillstandsabkomme vo 1949 zwüsche de Staate Israel, Egüpte, Libanon, Sürie, Irak und Jordanie z Änd gange. D Waffestillstandslinie, wo usghandlet worde isch, isch au as die „Grüeni Linie“ bekannt.
- D Sueskrise, au dr Sinai-Chrieg (Oktober 1956 - Merz 1957) het mit em Aagriff uf Egüpte dur Druppe vo Israel, Ängland und Frankriich aagfange und zu Bsetzig vo dr Sinai-Halbinsle gfüert. Dr Aagriff isch e Reakzion uf d Verstaatligung vom Sueskanal dur Egüpte und uf d Aagriff vo palestinensische Fedajin, wo vo Egüpte bewaffnet und understützt worde si, uf e Süüde vo Israel gsi.
- Dr Säggsdaagchrieg, au Junichrieg (Juni 1967) isch e Prewentivschlaag vo Israel uf sini Noochbere Egüpte und Sürie gsi, wo sich militärisch verbündet häi und Drubbe von ene an dr israelische Gränze häi lo ufmarschiere. Jordanie het die arabische Staate dur Bombardemänt understützt, bis Israel schliesslig s Westjordanland erooberet het. D Länder Irak, Kuwait, Saudi-Arabie und Algerie häi Drubbe und Waffe gschiggt. Israel het dr Gasasträife, dr Sinai, s Westjordanland und d Golanhööchene bsetzt.
- Dr Abnutzigschrieg (Juli 1967 - August 1970) isch en iigschränkte Chrieg zwüsche Drubbe vo Israel uf dr äinte Site und vo Egüpte, dr UdSSR und dr PLO uf dr andere Site gsi. D Egüpter häi dr Chrieg aagfange, zum die israelischi Bsatzig vom Sinai rückgängig z mache. D Kämpf häi mit eme Waffestillstand gändet wo nüt an de Fronte gänderet het.
- Dr Jom-Kippur-Chrieg, au Oktoberchrieg (Oktober 1973) het mit eme arabische Aagriff am jüdische Fiirdig Jom Kippur an zwäi Fronte aagfange mit em Ziil, d Gebiet zrückzerobere, wo Israel 1967 bsetzt het. Dr Chrieg isch zun ere milidärische Katastroofe für Egüpte und Sürie worde, aber dank dr Understützig dur d UdSSR zum e politische Erfolg. E baar Joor spööter häi d Egüpter, wo sich as Siiger in dä, Komflikt gfiirt häi, Israel Friidensverhandlige aabote, zum Friidensverdraag zwüschen Egüpte und Israel gfüert häi.
- D Operazion Litani (Merz 1978) isch e Reakzion uf e Räije vo Aaschleeg gsi, wobii dr Aaschlaag uf d Küstestrooss dr unmiddelbari Aastooss gee het. Israelischi Drubbe häi dr Süüde vo Libanon bis zum Litani-Fluss bsetzt, zum militanti palestinensischi Grubben, bsundrigs d PLO, vo dr israelische Gränze z enfärne, so dass die Südlibanesischi Armee d Macht dört het chönne übernee.
- Dr Erst Libanonchrieg (Juni - Septämber 1982) het mit em israelische Iimarsch im Südlibanon aagfange as Antwort uf regelmäässigi Attacke vo terroristische Grubbierige, wo vom südlige Libanon us operiert häi. Die israelischi Armee het drbii in dr libanesisch Bürgerchrieg iigriffe.
- Dr Zwäit Libanonchrieg (Juli - August 2006) het as e milidärischi Reakzion vo Israel uf d Entfüerig vo zwäi israelische Soldate dur d Hisbollah aagfange. Dr Komflikt het sich nodino usgwitet, wobii s primäre Ziil vo Israel gsi isch, d Hisbollah z schweche. Dr Chrieg isch mit eme Waffestillstand z Änd gange, wo vo de Veräinte Nazione vermiddlet worde isch.