Anton Geiß

Dr Anton Geiß (* 11. August 1858 z Reatebaa, rk.; † 3. März 1944 z Schriise) isch e dydsche Bolitiker vù dr SPD z Bade gsii. Vù 1919 bis 1920 isch er Baadische Schdaadsbresidänd gsii.

Lääbe

Dr Anton Geiß isch im Oschtallgai ùf d Wäld chùù as Sùùn vùm Alois Geiß, eme Chnäächd ùn Seldner, ùn dr Viktoria geb. Müller. Är hed no zwee Brieder ùn zwoo Schweschdere ghaa. Vù 1871-1874 hed er z Reatebaa e Lèèr as Schryyner gmachd, derno isch er bis 1891 as Gsel ùf dr Walz gsii dùr Dydschland ùn d Schwyz. Am 7. Juni 1891 hed er sich z Manne as Schryynermaischder niidergloo. Ane 1895 hed er as Wiird s Gaschdhuus "Englischer Garten" in dr Mannemer Ineschdad ibernùù, 1897 as Päächder d "Central-Halle", wù dr Badische Brauerei AG ghèèrd hed. Vù 1902 bis 1903 hed in ere Wyyschdùùbe gwiirded ùn ab em 1. Mai 1905 hed er s Gaschdhuus "Zum großen Hirsch" paachded ùn hed die Wiirschdschafd ane 1906 au gchaufd. Mid syynere Frau Karoline geb. Bold hed er zwee Siin ghaa.

Politik

Ane 1891 isch dr Geiß z Manne in d SPD yydräde. Ane 1893 isch er in dr Schdadrood vù Manne gweeld woore ùn bi dr negschde Waale 1896 ùn 1903 as Schdadrood (Stadtverordneter) wider gweeld woore.

1895 isch er vù dr SPD nominierd woore fir d Waal zem Baadisch Landdaag im Waalchrais Manne 2, wù syder 1891 e sichere Waalbezirk fir d SPD gsii isch. Dr Geiß hed d Waal mid eme groose Voorschbrùng gwùne ùn isch au bi dr negschde Waale ane 1897, 1899 ùn 1901 wider gweeld woore. Vù 1901 bis 1902 isch er Midgliid in dr Budget-Kommission gsii. Wùn er aafangs 1903 ùf Ludwigshafe in dr Pfalz ùmzooge isch, hed er miese ali Ämder ùfgee, im Mannemer Schdadrood ùn au im Baadische Landdaag.

Ane 1905 isch er wider ùf Manne zrugzooge, isch 1907 wider in dr Mannemer Schdadrood gweeld woore ùn derno vù 1911 bis 1918 Stadtverordnetevorstand gsii. Au in dr Baadisch Landdag isch er wider gweld woore ane 1907. Vù 1909 bis 1917 isch er 1. Vizebresidänd vù dr 2. Chamere gsii. Är hed verschiidene Uusschis aaghèèrd ùn isch ain vù dr bekandeschde SPD-Politiker z Baade woore. Vù 1908 bis 1919 isch dr Anton Geiß Vorsizender vù dr baadische SPD gsii. Im Juni 1918 hed er vùm Großherzog Friedrich II. zùm Verfassigsjubiläum dr "Orden vùm Zähringer Löwe" iiberchùù.

Wù dr Èèrschd Wäldchrieg verloore gange isch ùn noch em Kieler Matrooseùfschdand ùn dr Novämberrevolution dr Chaiser Wilhelm II. am 9. Novämber 1918 hed miese zrùgdräde, sin wie in vyyle dydsche Schdäd au z Chaarlsrue ùn z Manne Soldaadereed ùn Woolfaardsuusschis bilded woore. Ùf ere gmainsaame Sizig vùm Chaarlsruer Soldaadrood ùn em Woolfaardsuusschùs isch dr Anton Geiß am 10. Novämber 1918 zùm Vorsizende vu dr Vorlaifige Volchsregierig z Baade gweeld woore. In dääne Uusschis sin ali Bardèie din gsii, dr Geiß isch gweeld woore, wel er e Verdräder vù dr Mannemer SPD gsii isch ùn ùf dr andere Syde as langjèèrige Vizebresidänd vù dr 2. Chamere e Bolitiker gsii, wù in alene Bardèie Verdröue gnose hed.

Am 13. ùn 14. Novämber hed er zäme mid em friejere Schdaadsminischter Heinrich von und zu Bodman ùf em Schlos Zwingeberg mid em Großherzog iber e Regierigsverzichd verhandled. Dr Friedrich II. isch derno am 14. Novämber 1918 zrùgdräde.

Am 5. Jäner 1919 isch z Baade e Verfassungsgebende Nationalversammlung gweeld wore, d SPD isch zwoodschdèèrgschdi Bardèi noch em Zäntrum woore. Wel d USPD us dr Regierig uusdräde isch, isch dr Geiß au no Minischder fir milidèèrischi Aagläägehaide woore. Am 3. Abril 1919 isch di nèi baadisch Regierig bilded woore, dr Anton Geiß isch fir ai Joor zem Baadische Schdaadsbresidänd gweeld woore. Di nèi Verfassig isch am 13. Abril 1919 in ere Volchsabschdimig aagnùù woore, d Nationalversammlung isch as Landdaag bschdeedigd woore.

Am 26. Mèèrz 1920 isch dr Geiß vùm Landdaag nomol fir e Joor im Amd bschdeedigd woore. Wù aber noch dr Ryychsdaagswaal am 6. Juni 1920 dr Zäntrùms-Bolitiker Constantin Fehrenbach Ryychs-Chanzler woore isch, hed au s baadisch Zäntrùm ùf e Ùmbildig vù dr Regierig drängd. Dr Anton Geiß isch derno am 4. Augschde 1920 vù syynem Amd as Baadische Schdaadsbresidänd zrùgdräde, syy Nochfolger isch dr Gustav Trunk vùm Zäntrùm woore. Dr Geiß hed dùr d Regierigsùmbildig au syy Minischderamd verloore ghaa, iim isch nùme no syy Abgordnedemandaad im Landaag bliibe. Zu dr negschde Landdaagswaal am 30. Oktober 1921 isch er nimi aadräde, er hed sich ganz us dr Bolitik zrùgzooge.

Dr Anton Geiß isch derno wider vù Chaarlsrue ùf Manne zooge, ane 1933 ùf Schriise. Noch em Dood vù syynere Frau isch er in e Aldershaim zooge ùn isch ane 1944 z Schriise gschdoorbe.

Sùnschdigs

Z Reatebaa isch noch iim d Anton-Geiß-Straße gnänd woore.

Literatur

Badische Biographien - Neue Folge. Hrsg. im Auftrag der Kommission für geschichtliche Landeskunde in Baden-Württemberg von Bernd Ottnad, ab Bd. 5 von Fred L. Sepaintner. Kohlhammer, Stuttgart 1982. Bd. 1, 136f.

Weblink