Nikolaus V. (Papst)
Dr Nikolaus V., bürgerlig Tommaso Parentucelli, (* 15. Novämber 1397 z Sarzana, Ligurie; † 24. Merz 1455 z Rom) isch vo 1447 bis 1455 Babst gsi.
Lääbe
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Dr Nikolaus V. isch dr Soon vom ene Arzt gsi und dr erst Bürgerligi uf em Droon vom Babst sit em Coelestin V. und au dr erst Humanist under de Bäbst. (Wäge däm het er au käi Familiewabbe gha, won er as Babstwabbe häzz chönne bruuche.) Vor sinere Waal isch er vo 1443 aa Vizekämmerer gsi, vo 1444 aa Erzbischof vo Bologna und vo 1446 aa Kardinal vo dr Diddelchille Santa Susanna. Dr Konklav isch nume zwäi Daag lang gange und denn häi en die 18 Kardinääl am 6. März 1447 z Rom zum Babst gweelt und am 19. Merz inthronisiert.
Wo dr Gegebabst Felix, wo vom Basler Konzil iigsetzt worde isch (1449), zruggdräte isch, isch s Schisma öndgöltig biigläit gsi. Dr groossi Erfolg vom Häilige Joor 1450 und d Kröönig vom Kaiser Friedrich III. im Joor 1452 s Züügnis drfüür, wie internazionale Aasee vom Babstdum wider gstiige isch. Gliichzitig het dr Nikolaus V. dr konziliare Beweegig en Ändi gmacht, und het wie sini Vorgänger und Noochfolger deren iiri Ideä abgleent. Die autokratisch Uffassig vom Amt vom Babst bi dr Regierig vom Chillestaat isch in Rom uf Widerstand gstoose, und 1453 isch s zum ene Ufstand choo, wo aber gschiteret isch.
Mit dr Bulle Romanus Pontifex (8. Januar 1455) het dr Babst Nikolaus V. em bortugiisische Köönig Alfons V. für immer d Verwaltig vo de Länder, Hääfe, Insle und Meer vo Afrika überloo mit em Patronat über d Chille, em Handelsmonopol (usser em Handel mit Chriegsmaterial), s exklusive Rächt in deene Gwässer mit Schiff umezfaare und s Rächt, die Unglöibige z versklave.
Er het dr apostolisch Sääge uf em (alte) Petersblatz an de Sunndig und Fiirdääg iigfüert, wie s hüte no üüblig isch. Dr Babst Nikolaus V. isch am 24. Merz 1455 gstorbe und isch im üssere südlige Siteschiff vo dr alte konstantinische Basilika, dr Vorgängerin vom Petersdom, in Rom begeaabe worde.
As Bauheer, Kunstmäzen und Förderer vo dr humanistische Beweegig het dr Nikolaus V. Usserordentligs gläistet. Er gältet as dr ersti humanistisch gebildeti Babst und het die vatikanischi Bibliothek grpndet. Dr Humanist Giannozzo Manetti überliiferet in sinere Biografii vom Babst en Aasprooch an d Kardinääl uf em Stärbibett, wo din d Gründ für die energischi Förderig vo de Wüsseschafte und Künst erkläärt wärde. D Autorideet vo dr römische Chille chönni nume dur s Studium vo iirem Ursprung und Wachsdum, also dur gäistigi Aasträngig, ganz erkennt wärde.
As Bauheer het dr Nikolaus nume e Däil vo däm won er het welle mache, usgfüert. Am Vatikan zum Bischbil het er e groosse nöije Flügel am bäbstlige Balast aabaut und het aagfange, die früechristligi Basilika, die alt konstantinischi Peterschille afo erwitere. Er het sich au um d Stroosse, Brugge, Wasserläitige, Brünne owie Verdäidigungsaalaage vo Rom kümmeret. Vo de Mooler het dr Nikolaus V. bsundrigs dr Fra Angelico gschetzt, wo under anderem für en die berüemte Freske vo dr Cappella Niccolina im Vatikanische Balast gmoolt het.
Literatur
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- Dokumente zur Geschichte der europäischen Expansion. hrsg. von Eberhard Schmitt, München (Beck), Bd.I Die mittelalterlichen Ursprünge der europäischen Expansion, hrsg. von Charles Verlinden und E. Schmitt, München (Beck) 1986, 450 S. hier: Dok. 40, Nikolaus V. überträgt in der Bulle „Romanus pontifex“ …, S. 218–231;
- Massimo Miglio: Niccolò V. In: Massimo Bray (Hrsg.): Enciclopedia dei Papi. Band 2: Niccolò I, santo, Sisto IV. Istituto della Enciclopedia Italiana, Rom 2000, S. 644–658 (treccani.it)..
Weblingg
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Commons: Nicolaus V – Sammlig vo Multimediadateie
| Vorgänger Eugen IV. |
Papscht 1447–1455 |
Nochfolger Kalixt III. |
|
Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Nikolaus_V._(Papst)“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde. |