Milhüüser Tràm

Dialäkt: Mìlhüüserisch

Dr Tràm vor em Bollwark-Turm

Dr Milhüüser Tràm fàhrt zitter'm 13. Mai 2006. Ar hàt dàto viar Linia, wo dur Milhüüsa un bis uf Thànn fàhra.

Dr ehmàliga Tràm vu Milhüüsa

Dr Tràmway ànna 1898

As hàt scho friahier a Tràmway z'Milhüüsa gaa, zwìscha 1882 un 1957. D Bàhn ìsch sallamols schmäler gsìì às dàto: 1 m breit. Ànna 1884 sìn zwei Unternamma grìnda worra: TM (Tramway Mülhausen) un SMEW (Straßenbahn Mülhausen – Ensisheim – Wittenheim), dia han sìch àm 30. Juni 1930 zammagschlossa.

S Fàhrnetz ìsch sallamols güet verbreitet gsìì, mìt mehrera Linia wo bis uf Brunscht, Riedsa, Pfàscht oder Ansa gànga sìn. Àm Ààfàng sìn Dàmpflokomotiva gsìì; àwer ìn dara Zitt ìsch Milhüüsa elektrifiziart worra, dur d Firma Siemens & Halske, un d Tràmway-Linia vu Durni hàt àm 23. Juli 1894 mìt Elektri fànga-n-à làuifa. Fer dia Glagaheit hàt dr Müsiklehrer Joseph Baumann, vu Durni, a Liad Komponiart: „D'r Milhüsar electrischa Tramway“.

Àm meischta ìsch dàs Netz 57 km làng gsìì.

Gega d 1950. Johra ìsch s Auto ìmmer mehr Moda worra. Àm 18. März 1947 ìsch dr erschta Trolleybus uf dr Linia 4 igfiahrt worra. Àm 12. Mai 1957 ìsch dr letschta Tràmway uf dr Linia 11 verschwunda, ersetzt vum Autobus.

Speeter, wenn mankmol d Stroßa nèi gmàcht worra sìn, hàt ma àb un züe dia àlta Gleis wìder gfunda, àls Spura vu dr Vergàngaheit.

• 
  Liad „D'r Milhüsar electrischa Tramway“
• 
  A Wàga vum ehmàliga Tràm
• 
  Rascht vu da àlta Gleis
• 
  Autobus 1966

D Ruckkehr vum Tràm ìm XXI. Johrhundert

Àm And vum XX. Johrundert ìsch z'Milhüüsa ìwerlìegt worra, äb ma fer dr Autobusverkehr a bessera Leesung kännt fìnda. Gliichzittig hàt ma d Zuglinia zwìscha Milhüüsa un Krüth wälla modernisiara. Dr milhüüser Maire ìn dara Zitt, dr Jean-Marie Bockel, hàt schliaßlig a tram-train Projakt unterstìtzt. Dr tram-train bedittet a System, wo dr Zug ìn dr Stàdt àls Tràmway fàhrt, un üs dr Stàdt àls normàler Zug; d Tràmway-Bàhn hàt àlso a stàndàrd Breita vu 1,435 m.

Ìm Oktower 2002 ìsch dr äffentliga Verkehr vu Milhüüsa d „Soléa“, a nèia Màrka, worra. Dia Umteifung ìsch a Symbol vu dr Modernisiarung wo mìt em Tràm vorgsah gsìì ìsch.

Àm 17. Hornung 2003 hat d großa Àrwet ìn dr Stàdt ààgfànga. Moneta làng sìn Stroßa ufgrìssa worra.

Àm 18. Hornung 2004 sìn d erschta Gleis ànaglìgt worra, àm 20. Hornung 2004 ìsch d erschta Schweißarei vu Gleis gmàcht worra. Àm 11., 12. un 13. Juni 2004 hàt's nawem „Tour de l'Europe“ a Üsstellung ìwer dr nèia Tràm gaa, wo 2000 Besüecher ààzoga hàt.

Àm 7. Janner 2005 ìsch dr erschta Wàga vum Tràm z'Milhüüsa glìefert worra. Àm 1. Hornung 2005 hàt da Wàga fànga-n-à fàhra. A Johr làng hàt ma Waga vum nèia Tràm scho àb un züe ìn dr Stàdt gsah durafàhra, laar, fer Test-Prowa.

• 
  Üsstellung vum Projakt àm 12. Juni 2004
• 
  Dr gliicha Ort, àm 14. Juli 2005
• 
  Bàuiplàtz uf em „Place de la République“
• 
  Üsstellung vum erschta Tràm àm 15. Janner 2005
• 
  Test-Prowa, ìm März 2006

Betrìeb

Linia 1 un 2, vum 13. Mai 2006 bis àm 3. Juli 2009

Àm 13. Mai 2006 ìsch dr milhüüser Tràm igwèiht worra. Àn dam Sàmschtig z'Mittàg hàt's a groß Fascht ìn dr Stàdt gaa. S àlta Liad „D’r Milhüsar electrischa Tramway“ (wo zitter’m erschta Tràmway vergassa worra gsìì ìsch) ìsch saller Tàg wìder vorkumma, uf Elsassisch gsunga un uf dr Konzertina gspìelt, dur dr milhüüser Volksmüsiker Daniel Muringer.

Àm 20. Mai 2006 hàt's a mehr offiziella Iwèihung gaa, mìt em Besüech vum Präsidant Jacques Chirac uf Milhüüsa. Do sìn zwei Linia gfàhra:

• zwìscha dr milhüüser Bàhnhof un Burtzwiller (a Viartel vu Milhüüsa) àm „Rattachement“-Plàtz. Länga: 10,97 km.
• zwìscha s „Coteaux“-Viartel un s „Nouveau-Bassin“-Viartel. Länga: 8,73 km.

Àm 4. Juli 2009 ìsch d Linia 1 vu Burtzwiller bis uf d Hàltastella „Châtaignier“ vu 1,5 km verlängert worra, àlso 3 Hàltastella mehr Rìchtung Norda. Normàlerwiis hatt dia Verlängerung gega Norda ànna 2012 bis uf Wìttena sotta geh, do ìsch àwer nit drüs worra, üs Spàrgrìnda.

Kàrta vu da drèi Tràm-Linia, noh-n-em 11. Dezamber 2010

Fer d Linia bis uf Thànn sìn àndra Waga vorgsah worra, sa sìn gliichzittig „tramway“ un „train“ (uf Frànzeesch), wagadam nennt ma sa „tram-train“. Vum 3. bis àm 6. Dezamber 2009 hàt s Publikum da AVANTO-Wàga känna bsìchtiga, vor em milhüüser Bàhnhof, wo-n-'r üsgstellt gsìì ìsch. Àm 11. Dezamber 2010 ìsch dia nèia Linia bis uf Thànn igwèiht worra. Noh Lutterbàch gheert s Gleis ìm SNCF-Gebìet, do wìrd wia ìn'ma normàla Zug gfàhra. D Tràm-Fàhrer mian a extrà-Bìldung fer Zìg hàà, fer uf dara Strecka därfa fàhra.

• zwìscha dr milhüüser Bàhnhof un Lütterbàch.
• zwìscha dr milhüüser Bàhnhof un Thànn.

(D Linia tram-train hàt ìn dr Stàdt dr gliicha Wag às d Linia 3, dr Unterschìed ìsch d lànga Strecka üsser dr Stàdt.)

D Tràm-Waga

CITADIS

Gaala Alstom CITADIS. 27 Waga sìn bstellt worra, üsser'm n° 2018 hàt jeder dr Nàmma vu-n'ra Gmein oder vu'ma Viartel ìn dr milhüüser Gegend bikumma.

2001: Mulhouse 2002: Zillisheim 2003: Bollwiller 2004: Didenheim 2005: Staffelfelden 2006: Reiningue 2007: Morschwiller-le-Bas 2008: Baldersheim 2009: Sausheim

2010: Rixheim 2011: Pulversheim 2012: Lutterbach 2013: Ungersheim 2014: Ruelisheim 2015: Kingersheim 2016: Bourtzwiller 2017: Dornach

2019: Pfastatt 2020: Riedisheim 2021: Richwiller 2022: Illzach 2023: Battenheim 2024: Brunstatt 2025: Berrwiller 2026: Feldkirch 2027: Wittenheim

Wial züe vìel Waga vorgsah worra sìn, hàt ma teil ìn àndra Städta glehnt:

• Waga n° 2004 un n° 2005 ìn Buenos-Aires
• Wàga n° 2008 ìn Utrecht
• Waga n° 2003, n° 2006, n° 2011, n° 2013 un n° 2023 ìn Melbourne, wo sa schliaßlig blìewa sìn, denn d Stàdt hàt sa ìn Milhüüsa àbkàuift.

• 
  Z'Büenos-Aires
• 
  Z'Utrecht
• 
  Z'Melbourne

AVANTO

Blàuia Siemens AVANTO. Kompatibel mìt zwei System: uf da Gleis ìn dr Stàdt un uf da stàtliga Gleis (vu „Réseau Ferré de France“); d Strom-Spànnunga sìn verschìeda: 750 V Gliichstrom ìn dr Stàdt, 25000 V Wachselstrom uf da (stààtliga) SNCF-Linia.

Kìnschtliga Verziarung

D gaala CITADIS-Waga sìn vum spànnischa Kìnschtler Peret verziart worra. As gìtt drèi Thema, fer 24 Waga: „Pict“, „Org“ un „Géo“. 3 Waga sìn nìt ursprunglig verziart, sa wara àb un züe gmolt fer speziàla Ereignissa (Faschter, kültürella Üsstellunga...).

D blàuia AVANTO sahn mehr wia Regionàla SNCF-Zìg üs. Sa sìn zweisprochig: druf steht „ALSACE“ (uf Frànzeesch) un „S'Elsass“ (uf Elsassisch).

D Linia 1 un 2 sìn vu Kìnschtler verziart worra.

• Àn dr Linia 1 entlàng stehn verschìedena Kunschtstìcker vum Tobias Rehberger.
• Uf dr Linia 2 ìsch jeda Hàltastella entràhmt vu zwei fàrwiga Boga, wo dr beriahmta Daniel Buren erstellt hàt; typisch ìm Stil vum Daniel Buren, han dia Boga wiss-un-schwàrza Streifa uf em üssera Rànd.

Àn jedera Hàltastella heert ma a Ààsàga vu ìhrem Nàmma; kurza Müsikstìckla begleita dia Ààsàga, sa sìn vum Pierre Henry komponiart worra.

• 
  „Pict“-Thema Beispiel
  (mìt Piktogramm, wia Mannla, Pfiila...)
• 
  „Org“-Thema Beispiel
  (mìt nàtürella Kurva)
• 
  „Géo“-Thema Beispiel
  (mìt geometrischa Gmälda)
• 
  Wàga n° 2018
  üsnàhmswiis blutt, onha Ereignis-Verziarung
• 
  Folie'flore (ànna 2006)
  a Blüemaüsstellung
• 
  Les vitrines de Mulhouse (ànna 2009)
  d Gschafter vu Milhüüsa
• 
  Folie'flore (ànna 2011)
• 
  Zweisprochiga Schrìft uf em tram-train
• 
  Dr tram-train unter da Boga vum Daniel Buren

Bìlder

Iwèihung vum Tràm (Linia 1 un 2)

• 
  S Iwèihungfascht àm 13. Mai 2006
• 
  ...àm Rothüssplàtz
• 
  ...àm „Place de la République“

Linia 3 un tram-train

• 
  Üsstellung vum AVANTO, vum 3. bis àm 6. Dezamber 2009
• 
  Iwèihungfàhrt vu dr Linia bis uf Thànn, am 11. Dezamber 2010

Externa Links

 Commons: Milhüüser Tràm – Sammlig vo Multimediadateie

• Offiziella Websitt vu dr Soléa (fr)
• Wikisara, Transports en commun de Mulhouse Websitt ìwer Trànschporta un Verkehr (fr)
• „Mulhouse – Réseau Soléa“ Kommentàr un Bìlder uf em Forum Lineoz (fr)
• Archive vum offiziella Websitt tram-train.org wahrem Bàui (fr)

Gsprochena Wikipedia

De Artikel gits au as Audiodatei.

Schtroossa- un U-Bààhna ìn Frànkrììch