Nelson Mandela

Nelson Mandela (2008)

Signatur

Nelson Mandela (1937)

Universitet Fort Hare

Jongintaba, Regänt vu dr Thembu

Witwatersrand-Universitet

Warnschild us dr Apartheid-Zyt

Em Mandela sy Hitte uf dr Liliesleaf Farm

Em Mandela sy Gfängniszälle uf Robben Island

«Free Nelsen Mandela», Proteschtaktion bim Wältgwerkschaftskongräss 1986

Mandela-Porträt uf ere sowjetische Briefmarke 1988 („Chämpfer fir d Freihait vu Sidafrika“)

Dr Mandela un dr de Klerk bim Wältwirschaftsforum 1992

Dr Mandela mit em Blii Clinton 1993

Dr Mandela bi dr erschte freie Wahle 1994

Dr Nelson Rolihlahla Mandela [nelsɒn xoˈliɬaɬa manˈdeːla] (* 18. Juli 1918 z Mvezo, Transkei, Sidafrika; † 5. Dezember 2013 z Johannesburg, Sidafrika), z Sidafrika au mit em traditionälle Clanname Madiba gnännt, isch e ehmolige Anti-Apartheid-Kämpfer z Sidafrika un isch vu 1994 bis 1999 dr erscht schwarz Bresidänt vum Land gsii. Är giltet näb em Martin Luther King as wichtigschte Verdrätter im Kampf gege di wältwyt Unterdruckig vu dr Schwarzen un as Wägberaiter vum versehnligen Ibergang vu dr Apartheid zuen eme glychhaitsorientierte, demokratische Sidafrika. Anne 1993 het er dr Friidesnobelbryys iberchuu.

Dr Mandela stammt us em Volk vu dr Xhosa. Är het Jura studiert an dr Witwatersrand-Universitet, isch Rächtsaawalt gsii un het 27 Johr as bolitische Gfangene in Haft verbrocht.

Chindhait un Juged

Eltere un Chenigshuus vu dr Thembu

Dr Mandela isch am 18. Juli 1918 im Dorf Mvezo am Stade vum Mbashe-Fluss in dr Neche vu Umtata, dr Hauptstadt vu dr Transkei, uf d Wält chuu. Sy Vater, dr Gadla Henry Mandela, het em Mandela dr Name Rolihlahla gee, was wertlig „Am Nascht vun eme Baum zieh“ haißt – gmaint isch „eber, wu Uuruei stiftet“. Sy Mueter, d Nosekeni Fanny, isch em Gadla sy Drittfrau gsi. Dr britisch Name Nelson het dr Mandela erscht an syym erschte Schueldag iberchuu. Dr jung Rolihlahla, wu drei Schweschtere un drei Brieder ghaa het, isch bregt wore dur syni Zuegherigkait zum Chenigshuus vu dr Thembu, wu zum Volk vu dr Xhosa ghere. Är ghert aber in dr Thembu-Monarchy zuen ere Näbelinie, so dass sy Vater in vor allem fir di cheniglig Hofhaltig un d Berotig vum Monarch verantwortli gsii isch, derwlyscht d Hauptlinie dradizionäll dr Chenig gstellt het. Dr Mandela het e naturverbundeni Chindhait in relativem Wohlstand gha un het vil Zyt im Freie verbrocht. Mit rund fimf Johr isch er Hirtebue wore un het uf Schof un Chälber mießen ufbasse.

Noch eme Stryt mit dr wysse Brovinzregierig het sy Vater sy Amt un Vermege verlore, derno isch dr Bue mit syre Mueter e baar Däler wyterzogen in s Dorf Qunu. Sy Läben isch gformt wore dur „Sitte, Ritual un Tabu“ vu dr Xhosa.

Schueluusbildig

Anne 1925 het e sy Vater uf di chlai Methodischtenschuel vu Qunu gschickt, wun er mit em guete Zygnis abgschlosse het. Wu dr Vater anne 1927 gstorben isch, isch dr Mandela nyyn Johr alt gsii. Wäg em Dod vu sym Vater isch dr Mandela Wahlbezirksfierer wore. Mit 16 isch er im Rame vu dr dradizionälle Initiazion mit eme Bschnydigsritual in d Zylede vu dr Große vu dr Xhosa ufgnuu wore. Är het doderby dr Name Dalibunga iberchuu. Derno isch er uf d „Clarkebury Boarding Institute“ z Engcobo gange, en Internat fir Thembu.

Studium

Anne 1937, mit 19 Johr, isch er uf di methodistisch Missionsschuel Healdtown Methodist College z Fort Beaufort, wu uugfehr 250 Kilometer wyt ewäg isch vu Umtata. Dert het er zum erschte e Kamraad ghaa, wu kai Xhose gsii isch. S College isch britisch bregt gsii, dr Mandela het dert aber e Intrössi an dr afrikanische Kultur entwicklet.

Mit 21 het si dr Mandela im Missions-College vu Fort Hare z Alice in dr eschtlige Kapbrovinz yygschribe. Drotz ass si nume 150 Studänte ghaa het, isch si arg wichtig gsii fir afrikanischi Glehrti us Sid-, Zäntral- un Oschtafrika. Do het dr Mandela au sy langjehrige bolitisch Wäggfehrt Oliver Tambo droffe, dr speter Bresidänt vum African National Congress (ANC). Fort Hare un au Healdtown sin Zäntre vu dr Opposizion gege di bolitisch Vormachtstellig vu dr Wysse z Sidafrika gsii. Näb em Mandela un em Tambo hän do ne Huffe anderi Afrikaner ihri akademisch Uusbildig iberchuu, wu vil Johr speter im bolitische Widerstand e wichtig Roll ghaa hän. Mit em Studium vu dr Fächer Änglisch, Anthropology, Bolitik, „Yygeboreneverwaltig“ un Remisch-Holländisch Rächt het dr Mandela jetz, im Gegesatz zue dr vorgsääne Laufbahn am Thembu-Hof, e Beamtekarriere fir s Regierigsminischterium fir „Yygeborenenaaglägehaiten“ aagsträbt.

Z Fort Hare het si dr Mandela zum erschte Mol bolitisch engaschiert un isch Mitglid vum Studänterot, Student Representative Council (SRC), wore. Wu dr Mandela mit andere Kommilitone geg di schlächt Verbflägig uf em Campus broteschtiert het, het d College-Laitig mit eme Ultimatum reagiert: Är het chenne wehle zwische Yylänken un ere vorlaifige Suschpändierig. Dr Mandela isch ab dr Universtet gange un het d Region verloo, wu dr Regänt Jongintaba, wu dr Mandela vil Johr ufzoge gha het, d Hochzyt vu sym Suhn Justice un vum Mandela mit zwai Thembu-Maidli arrangschiert ghaa het. S Lobola, dr Brutbryys, isch fir beedi scho organisiert gsii, dodermit het d Hochzyt nimi chene rugggängig gmacht wäre. Di beede Manne sin wäge däm uf Johannesburg gflichtet, wu si im April 1941 aachuu sin. Aafangs het dr Mandela as Wachmann in ere Goldmine gschafft, wun er d Braxis vum Kapitalismus chänneglehrt ghaa het. Är isch entloo wore un het in ere in ere Rächtsaawaltsfirma gschafft, wun ere zum erschte Mol Kamrad zuen eme Wysse wore isch, zum jidische Kommunischt Nat Bregman. Sy Wohnsitz het dr Mandela im Stadtdail Alexandra ghaa, wun ere unter ermlige Bedingige gläbt ghaa het. Z Johannesburg isch dr Mandela au as Schwärgwichtsboxer aktiv gsii. Dr Mandela het anne 1943 im Färnstudium an dr University of South Africa e Bachelor of Arts in Jura erworbe. E Vetter vun em, wu z Johannesburg gwohnt het, het en bim ANC-Aktivischt Walter Sisul] yygfiert, wun em meglig gmacht het, mit eme Jurastudium an dr Witwatersrand-Universitet aazfange. Um des Zyt het er sy spetere Aawalt Joel Carlson chänneglehrt. Anne 1949 het er d Universitet ohni Abschluss mieße verloo, wel er d Abschlussbriefig wäge syre bolitische Karriere e baarmol nit bstande ghaa het.

Bolitischi Aktivitet

Aafäng

Scho as junge Jurastudänt het si dr Mandela in dr bolitischen Opposizion gege s wyss Minderhaitsreschiim engaschiert un d äm sy Waigerig, dr schwarze Meehait vum Land di nämlige bolitische, sozialen un wirtschaftlige Rächt z gee. Anne 1944 isch er em ANC bydrätte un het im glyche Johr mit em Walter Sisulu, em Oliver Tambo un andere d ANC Youth League grindet („ANC-Jugedliga“). Hintergrund isch d Uuzfridehait mit dr wirkigsarme Bolitik vu dr dodmolige ANC-Fierig unter em Alfred Bitini Xuma gsii. Bis eppe 1949 isch er eme „afrikanische Nazionalismus“ zuegnaigt gsii, isch dodermit aber in dr ANC-Exekutive iberstimmt wore.

Noch em Siig vu dr „Afrikaaner“-dominierte National Party bi dr Wahle 1948 un dr Bolitik vu dr Rassedrännig (Apartheid), wu derno aagfange het, isch dr Mandela ANC-Vorsitzende z Transvaal wore. Anne 1951 isch er Bresidänt vu dr ANC Youth League gwehlt wore. Är het Bolitiker vum South African Indian Congress (SAIC) un vu dr Communist Party of South Africa droffe un het sich em Marxismus un ere Bolitik, wu nit no dr Hutfarb unterschide het, zuegchehrt. Är het anne 1952 di landeswyt Defiance Campaign vum ANC aagfiert, wu vu dr Methode vum gwaltlose Widerstand vum Mahatma Gandhi ischpiriert gsii isch. D Defiance Campaign het em ANC e große Zuewachs an Popularitet brocht. Am 30. Juli 1952 isch er wäg sym Engaschmänt unter em Suppression of Communism Act verhaftet un zuen ere Bewehrigsstrof verurdailt wore. Im Augschte in däm Johr het er zäme mit em Oliver Tambo z Johannesburg di erscht ellai vu Schwarze gfiert Aawaltsbraxis vu Sidafrika ufgmacht. Im glyche Johr het er dr Mandela-Blan entwicklet, e basis- un bildigsorientiert Widerstandskunzäpt gege d Apartheid. Är isch im Dezämber 1952 fir sechs Monet baant wore, so dass er Johannesburg nit het derfe verloo un nit bi bolitische Versammlige het derfe mitmache. Im Septämber 1953 isch dr Baan um zwai Johr verlengertet wore. Zuesätzlig isch em ufdrait wore, us em ANC uuszdrätte. Ainewäg het er bim Volkskungräss (Congress of the People) vu 1955 mitgmacht, wu d Freihaitskarta verabschidet het, d Basis vu dr Anti-Apartheid-Aktivitete. Am 5. Dezämber 1955 isch dr Mandela wider verhaftet wore un 1956 zämme mit 155 anderen Aktivischte wäge Landesverrot im Treason Trial aagchlagt wore. Dr Brozäss het si bis 1961 hiizoge un het mit eme Freispruch fir alli Aagchlagte ufghert. Vu Februar 1956 ab isch dr Mandela wider fir fimf Johr baant wore.

No dr Baanig vum ANC

Urspringlig het si dr Mandela zum Gwaltverzicht bekännt. Wu im Merz 1960 bim Massaker vu Sharpeville uubewaffneti Demonschtrante verschossen un in dr Folg dr ANC un anderi Anti-Apartheid-Gruppe verbote wore sin, hän dr Mandela un syni Mitstryter d Notwändigkait vum gwaltsame Kampf gege d Apartheid akzeptiert. Vorhär het er, drotz ass er baant gsii isch, Ändi Merz 1961 d All-In African National Conference z Pietermaritzburg glaitet. Bi däre Kumferänz sin rund 1400 Delegierti us zahlryche Opposizionsgruppe derby gsii – e letschte Versuech, d Regierig dur Drohige mit Straik zue dr Grindig vun ere nit-rassistische Republik z bringe.

Anne 1961 isch dr Mandela Aafierer vum bewaffnete Fligel vum ANC wore, em Umkhonto we Sizwe („Speer vu dr Nazion“, churz MK). Derno het er illegal Sidafrika verloo un isch as ANC-Rebresäntant in mehrere afrikanische Länder un im Verainigte Chenigrych gsii. Är isch au bi dr Conference of the Pan African Freedom Movement of East and Central Africa aafangs 1962 z Addis Abeba gsi un het d Uuslandsverdrättig vum ANC z London bsuecht, wun er mit em Oliver Tambo un andere Antiapartheidaktivischte zämmechuu isch. Bi sym Uuslandsufenthalt het er di erschte MK-Rekruten uf em Wäg zuen eme militärischen Uusbildigslager z Ethiopie droffe. Z Sidafrika het er im Untergrund agiert. Är het as „Gärtner David“ im Huus vum Kommunischt Arthur Goldreich uf dr Liliesleaf Farm z Rivonia gläbt. Sy domolige Spitzname The black pimpernel het sich uf s Buech The Scarlet Pimpernel (dytsch: Die scharlachrote Blume) bezoge, wu vun eme Held ghandlet het mit ere verborgene Identitet.

Brozäss un Haft

Am 5. Augschte 1962 isch er zämme mit em Kommunischt Cecil Williams uf ere Autofahrt in dr Nechi vu Howick z Natal verhaftet un derno zue drei Johr Gfängnis wäge illegalen Uuslandsraisen un Ufruef zum Straik verurdailt wore. Ab em 7. Oktober 1963 isch er z Pretoria im Rivonia-Brozäss mit zeh Mitaagchlagte vor Gricht gstande. Am 20. April 1964, em letschte Brozässdag vor dr Urdailsverchindig, het dr Mandela in ere vierstindige, vorberaitete Red uusfierli d Notwändigkait vum bewaffnete Kampf begrindet, wel d Regierig nit uf Appäll un au nit uf dr gwaltlos Widerstand vu dr nit-wysse Bevelkerig in ihrem Bsträbe no Glychbhandlig yygange sei un statt säm all reprässiveri Gsetz erloo heb. Syy Bydrag isch in dr Rand Daily Mail un speter unter em Titel I am Prepared to Die wältwyt vereffetligt wore. Dr Titel beziet si uf d Dodesstrof, wu dr Staatsaawalt gforderet het. S isch di letscht effetli Red vum Mandel bis anne 1990 gsii.

Am 12. Juni 1964 het dr Richter Quartus de Wet ihn un sibe anderi Mitstryter noch ere achtmonetige Verhandlig zue läbeslange Haft wäge Sabotasch un Blanig vum bewaffnetem Kampf verurdailt. Die Freihaitsstrof het er – zämme mit andere ANC-Aktivischte – in dr Hauptsach uf dr Gfängnisinsle Robben Island abglaischtet, wu im Atlantischen Ozean vor Kapstadt lyt. Ab April 1982 isch er fir sechs Johr im Pollsmoor-Gfängnis z Kapstadt inhaftiert gsii, wun er anne 1988 Lungetuberkolosen iberchuu het, un ab Dezämber 1988 iber e Johr im Victor-Vester-Gfängnis z Paar]. In syre Haftzyt het er Färnkurs gmacht zum Bachelor of Law an dr London University.

Dr Mandela het ab em Februar 1985 e baar Mol abglähnt, ass er frei gloo wird, wel d Bedingig derfir gsii isch, ass dr ANC dr bewaffnet Kampf ufgit. Dr ANC het sy Kampagne fir d Freilossig vun eme versterkt. Au internazional het e e Huffe Solidaritetsbezygige mit em Mandela gee, zem Byschpel d Nelson Mandela 70th Birthday Tribute Concert 1988.

Anne 1988 isch dr Nelson Mandela zämme mit andere Verdrätter vum ANC vu dr US-amerikanischen Regierig unter em Ronald Reagan fir sy Kampf gege s Apartheid-Reschim as Terrorischt uf e Watch List gsetzt wore. Erscht anne 2008 isch er unter em George W. Bush vu däre Lischt gstriche wore. Au d Margaret Thatcher het en e Terrorischt ghaiße.

Freilossig un s Änd vu dr Apartheid

Am 2. Februar 1990 het dr Staatsbresidänt Frederik de Klerk in ere Barlemäntsred umfassendi Reforme in Uussicht gstellt. Unter anderem isch s Verbot vum African National Congress un vum Pan Africanist Congress ufghobe wore. Dr Nelson Mandela isch am 11. Februar 1990 us dr Haft entloo wore.

Am Dag, wun ere frei gloo woren isch, het dr Mandela in ere Red vor 120.000 Zueherer in eme Stadion z Soweto effetli syy Bolitik vu dr Versehnig (reconciliation) yyglaitet, indäm er „alli Mänsche, wu d Apartheid wän ufhebe“, zue dr Mitarbet an eme „nitrassische, gainten un demokratische Sidafrika mit allgmaine, freie Wahlen un Stimmrächt fir alli“ yyglade het. Im Juli 1991 isch dr Mandela Bresidänt vum ANC wore. In däre Posizion het er d Verhandlige mit dr Regierig glaitet mit em Ziil, s Apartheid-Sischtem abzschaffe un e neiji, vorlaifige Verfassig z verabschide.

Dr Mandela un dr de Klerk hän anne 1993 zämme dr Friiedesnobelbryys iberchuu. Am 27. April 1994 het dr ANC di erschte demokratische Wahle vu Sidafrika mit ere absolute Meerhait gwunne. Am 9. Mai isch dr Nelson Mandela vum neie Barlemänt zum erschte schwarze Bresidänt vum Land gwehlt wore. In syre Regierig sin au Minischter vu dr National Party un dr Inkatha Freedom Party verdrätte gsii.

Bresidänt vu Sidafrika

As Staatsschef un Bresidänt vum ANC (bis Dezämber 1997) het dr Mandela d Umgstaltig vum Staat un dr Gsellschaft glaitet ewäg vu dr Apartheid un dr Minderhaiteherrschaft. Är het internazionale Reschpäkt gwunne fir syy Yydrätte fir nazinali un internazionali Versehnig. Ainewäg het s Gruppe gee, wun em vorghalte hän, ass es z wenig soziali Verbesserige gee heb, vor allem ass d AIDS-Krise z Sidafrika nit in dr Griff kriegt woren sei.

In syre Regierigszyt sin e Huffe Gsetz us dr Apartheidszyt zruckgnuu, Armee un Bolizei as South African National Defence Force un South African Police Service nei grindet wore. Chinder unter sechs Johr, Schwangeri un Mietere, wu stille, hän e choschtelosi Gsundhaitsfirsorg iberchuu un anne 1996 isch di „Primär Gsundhaitsfirsorg“ fir alli Sidafrikaner choschtefrei wore. Im Februar 1996 het d „Wohrets- un Versehnigskommission (TRC) unter em Desmond Tutu mit dr Ufschaffig vu dr Gschäänis in dr Zyt vu dr Apartheid aagfange. Im glyche Johr isch e neji Verfassig verabschidet wore. D Huushalt vu rund zwoo Millione Mänsche sin an s Stromnetz aagschlosse wore, drei Millione hän e Wasseraaschluss iberchuu, 750.000 Hyyser sin nei böue wore. Mit em Land Restitution Act of 1994 un em Land Reform Act 3 of 1996 sin Schritt unternuu wore zuen ere Landreform.

Dr Mandela het Bolitiker wie dr Fidel Castro un dr Muammar al-Gaddafi „Kampfgnosse“ (comrades in arms) gnännt. Dr Castro het si fir Freihaitsbewegige z Angola un z Namibia engaschiert un dodermit s Apartheidreschim z Sidafrika gschwecht gha. Am internazionale Dag vu dr Solidaritet mit em Paleschtinänsische Volk am 4. Dezämber 1997 het dr Mandela z Pretoria sich mit eme Grueßwort fir d Rächt vu dr Paleschtinänser uusgsproche: „Mir wisse nume z guet, ass unseri Freihait uuvollständig isch ohni d Freihait vu dr der Paleschtinänser“. Anne 1998 het dr Mandela Soldaten uf Lesotho gschickt go ne Butschversuech geg di demokratisch gwehlt Regierig vum Pakalitha Mosisili niderschlaa. 1998 bis 1999 isch dr Mandela Bresidänt vu dr Bewegig vu dr blockfreie Staate gsii.

Aktivitete im Ruestand

Noch em Änd vu syre Bresidäntschaft im Juni 1999 het dr Mandela as Aawalt gschafft fir e Raie vu sozialen un Mänscherächtsorganisazione. Är het zahlrychi Uuszaichnige iberchuu, unter anderem s Großchryz vum Bailli, di hegscht Uuszaichnig vum Order of St. John – em änglische Johanniter-Orde – un dr Order of Merit dur d Chenigi Elisabeth II. un d Presidential Medal of Freedom dur dr domolige US-Bresidänt George W. Bush. Am 19. Augschte 1999 isch d Nelson-Mandela-Stiftig grindet wore, wu si dr ideälle Furtsetzig vu sym Läbeswärch un dr Gschicht vu dr Antiapartheitsbewegig widmet.

Aafangs 2003 het dr Mandela e baar Rede ghalte, wun er dr George W. Bush un dr britisch Premierminischter Tony Blair heftig din kritisiert het wäg ihre Irak-Bolitik.

Anne 2003 isch d Mandela Rhodes Foundation mit em Sitz z Kapstadt grindet wore. Si dient dr Ferderig vu jungen afrikanische Fierigschreft im sidligen Afrika. D Grindigsinitiative isch mit eme Feschtakt in dr Westminster Hall vollzoge wore, wu nämben ihm au dr Bill Clinton, sälber Rhodes-Stipendiat, un dr Tony Blair do gsi sin.

Anne 2007 het er zämme mit em Desmond Tutu d Gruppe „The Elders“ grindet, wu rund zeh eltere, aagsähni Personen us verschidene Kontinänt verdrätte sin, dodrunter asu em Mandela sy Frau Graça Machel. Dr Mandela isch s ainzig Ehremitglid vu dr Elders.

Persenligs

Dr Mandela het dreimol ghyrote. Us zwoo vu däne Ehene stamme sechs Chinder. Sy erschti Frau, d Evelyn Ntoko Mase, het er am 5. Oktober 1944 ghyrote, e ANC-Aktivischti vu Engcobo un e Kusyne zum Walter Sisulus. D Eh isch no 13 Johr anne 1957 gschide wore. D Evelyn Ntoko Mase isch anne 2004 gstorbe. Si hän zämme vier Chinder ghaa, zwai Maidli un zwee Buebe. Dr erscht Suhn, Madiba "Thembi" Thembekile (1946–1969), isch anne 1969 bi me Autouufall um s Läbe chuu. Dr zweet Suhn, Makgatho Mandela (1950–2005), isch an AIDS gstorbe. Di erscht Dochter Makaziwe (* 1947) isch mit nyyn Monet gstorbe. Ihre zwoote Dochter (* 1954) hän si dr glych Name gee.

Anne 1957 het er d Winnie Madikizela (1936-2018) chänneglehrt, di erscht schwarz Sozialarbaiteri z Johannesburg. Si hän zämme zwoo Dechtere, Zenani (Zeni, * 1958) un Zindziswa (Zindzi, *1960). In syre Haftzyt hän si di baide nume sälte gsää. Zwai Johr no syre Freilossig het si dr Nelson Mandela wäge bolitische Belaschtige anne 1992 vu dr Winnie Madikizela drännt un ihri Eh isch am 19. Merz 1996 gschide wore.

An syym 80. Geburtstag, am 18. Juli 1998, het er d Graça Machel ghyrote, d Witfrau vum Samora Machel, em ehmolige Bresidänt vu Mosambik un ANC-Unterstitzer, wu zwelf Johr vorhär bi me Flugzyyguuglick unm s Läbe chuu isch.

Bi dr Ereffnigsfyyr vu dr Fueßball-Wältmaischterschaft 2010 am 11. Juni 2010 z Johannesburg het dr Mandela welle derby syy, är het si zimli derfi yygsetzt gaa, ass es Turnier z Sidafrika het chenne stattfinde. Am Obe vorhär isch aber sy 13-jehrigi Uränkeli noch eme Autouufall gstorbe, sällewääg het er sy Dailnahm churzfrischtig abgsait. Zue dr Schlussfyyr am 11. Juli 2010 isch dr Nelson Mandela dderno fir churzi Zyt derzue chuu. Syterhär isch er nie mee in dr Effetligkait ufdrätte.

Derwylscht dr Mandela au no syym Ruckzug us dr Bolitik voir allem z Johannesburg gwohnt gha het, isch er am 14. Juli 2011 wider ändgitlig in sy Haimetdorf Qunu zoge.

Am 5. Dezämber 2013 het dr sidafrikanisch Bresidänt Jacob Zuma in ere Färnsehaasproch mitdailt, ass dr Nelson Mandela an dr Folg vun ere Lungenentzindig gstorbe sei. Dr Zuma het sy Vorgänger mit dr Wort verabschidet: „Unseri Nation het ihre greschte Suhn verlore.“

• 
  Hochzyt mit dr Evelyn Ntoko Mase, 1994
• 
  Winnie Madikizela-Mandela, 2008
• 
  Dr Mandela un d Graça Machel, 2000
• 
  Makaziwe Mandela, 2007

Ehrige

• 1983 Simón-Bolívar-Bryys vu dr UNESCO
• 1988 Mänscherächtsbryys vu dr Verainte Natione
• 1990 Bharat Ratna, dr hegscht zivil Orde vu Indie
• 1990 International Lenin-Fridesbryys vu dr UdSSR
• 1991 Félix-Houphouët-Boigny- Fridesbryys, zämme mit em mit Frederik Willem de Klerk
• 1992 Prinz-vu-Aschturie-Bryys fir Internazionali Zämmearbet, zämme mit em mit Frederik Willem de Klerk
• 1993 Fridesnobelbryys, zämme mit em mit Frederik Willem de Klerk
• 1996 Elefanten-Orde
• 1997 Cheniglige Seraphinenorde
• 1997 Collane vum Nil-Orde
• 1997 Collane vum Finnischen Orde vu dr Wysse Rose
• 1998 Honorary Companion vum Order of Canada
• 1998 Großchryz vum Sankt-Olav-Orde
• 1998 Guldeni Ehremedallie vum US-Kongräss
• 1998 Dytsch Mediebryys
• 1999 Collane vum Orde de Isabel la Católica
• 1999 Honorary Companion vum Order of Australia
• 1999 Großchryz vum Verdienschtorde vu dr Republik Ungarn
• 2000 Gandhi-Fridesbryys vu dr indische Regierig
• 2000 World Methodist Peace Award
• 2002 Four Freedoms Award, Freedom Medal
• 2002 Freihaitsmedallie („The Presidential Medal of Freedom“), di hegscht zivil Uuszaichnig in dr USA
• 2002 Queen Elizabeth II Golden Jubilee Medal
• 2006 „Botschafter vum Gwisse“, vergee dur Amnesty International
• 2007 Ehreburger vu Belgrad
• 2010 Orde vum Aztekischen Adler
• iber 50 internazionali Ehredoktorwirde

Im Johr 2001 sin d Stedt Port Elizabeth, Uitenhage un Despatch in dr Provinz Ostkap zue Nelson Mandela Bay Municipality zämmeglait wore.

Anne 2009 het d UN-Vollversammlig bschlosse, dr 18. Juli zum Internazionale Nelson-Mandela-Dag uuszruefe.

Anne 2012 isch e uusgstorbeni Spächtart noch em Mandela gnännt wore: Australopicus nelsonmandelai.

Zum 50. Johresdag vu dr Verhaftig vum Mandela am 5. Augschte 1962 isch 2012 am Ort vu dr Verhaftig bi Howick e Skulptur ufgstellt wore. 50 laser-gschnitteni Stahlstele, bis zue 9,50 m hoch, formen us eme bstimmte Blickwinkel s Gsicht vum Mandela. D Skulptur mit em Titel Capture stammt vum Marco Cianfanelli vu Johannesburg.

Wärch

As Autor

• um 1970: I am Prepared to Die. International Defence and Aid Fund for Southern Africa, London, ohne ISBN
  • Wofür ich bereit bin zu leben und zu sterben. Mainzer Arbeitskreis Südliches Afrika, Mainz 1973, ohne ISBN
• 1973: No Easy Walk to Freedom. Heinemann, London, ISBN 0-435-90782-4
  • Mein Kampf gegen die Apartheid. Goldmann, München 1991, ISBN 3-442-12324-0
• 1986: The Struggle is my Life. Pathfinder Press, London, ISBN 0-87348-593-9
• 1994: Long Walk to Freedom. Little, Brown & Company, London, ISBN 0-316-54585-6
  • Der lange Weg zur Freiheit. S. Fischer, Frankfurt am Main 1994, ISBN 3-10-047404-X
• 1996: Nelson Mandela: An Illustrated Biography. Little, Brown & Company, ISBN 0-316-55038-8
• 2003: From Freedom to the Future. Tributes and Speeches. Jonathan Ball, Johannesburg, ISBN 978-1-86842-157-2
• 2011: Conversations with Myself. Farrow, Strauss and Giroux, New York City, ISBN 978-1-4299-8839-1
  • Bekenntnisse. Piper, München 2010, ISBN 978-3-492-05416-4

As Rusgeber

• 2004: Nelson Mandela’s Favorite African Folktales. W. W. Norton & Group, ISBN 978-0-393-32624-6
  • Meine afrikanischen Lieblingsmärchen. C. H. Beck, München 2007, ISBN 978-3-406-51862-1

Literatur

• Anthony Sampson: Nelson Mandela. Die Biographie. DVA, Stuttgart 1999, ISBN 3-421-05193-3 (Rezension)
• Albrecht Hagemann: Nelson Mandela. Rowohlt, Reinbek bei Hamburg 2000, ISBN 3-499-50580-0
• Maren Gottschalk: Die Morgenröte unserer Freiheit – Die Lebensgeschichte des Nelson Mandela. Beltz & Gelberg, Weinheim 2002, ISBN 978-3-407-74025-0
• Jack Lang: Nelson Mandela, Biographie., Patmos Verlag, 2006, ISBN 978-3-538-07222-0
• Joel Joffe: Der Staat gegen Mandela. Karl Dietz, Berlin 2007, ISBN 978-3-320-02076-7
• M. Nicol: Mandela. Das autorisierte Porträt. Knesebeck, München 2008, ISBN 3-89660-551-8. 
• Richard Stengel: Mandelas Weg. Liebe, Mut, Verantwortung. Die Weisheit eines Lebens. C. Bertelsmann, München 2010, ISBN 978-3-570-10048-6

Film iber dr Mandela

• Freiheit für Nelson Mandela. Dokumentation, Deutschland, Südafrika, 1986, 43 Minuten, Buch und Regie: Ebbo Demant
• Angeklagt: Nelson Mandela. Der Rivonia-Prozess. Dokumentation, Dänemark, Deutschland, Großbritannien, Südafrika, 2004, 52 Minuten, Buch und Regie: Pascale Lamche, Produktion: ZDF
• Nelson Mandela. Eine Legende wird 90. Dokumentation, Deutschland, Südafrika, 2008, Buch und Regie: Richard Klug, Produktion: Phoenix, Erstausstrahlung: 13. Juli 2008

Weblink

 Commons: Nelson Mandela – Sammlig vo Multimediadateie

• Informatione vu dr Nobelstiftig zue dr Pryysverleihig 1993 an Nelson Mandela (änglisch)
• Nelson Mandela in de Internet Movie Database (änglisch)
• Nelson Mandela in dr Notable Names Database (änglisch)
• Audio-Feature iber Läben un Wärch in dr Bayern 2 Mediathek Radiowissen
• Mandela-Biografi uf dr Websyte vum ANC
• Nelson Mandela Foundation
• Mandela Rhodes Foundation
• Nelson Mandela Childrens Fund
• Video: „Der große Mann Südafrikas: Nelson Mandela wird 90“, 26. Juni 2008, Spiegel online, 3:51 Min.
• Nelson Mandela Archiv vum Google Cultural Institute

Fueßnote

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Nelson_Mandela“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.