Näbbèbaan

Näbbèbaanè sin Ysèbaaschtrèggè vo untergordnetem („sekundärèm“) Rang, wo im Gegèsatz zuè dè Hauptbaan Voeifachungè im Bau un Bedryb uffwysèd.

Gschichte[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Well dè Bau un Bedryb vo Hauptbaanè nit immer durch d Erdrääg deggt worrè isch, hèt mò aagfangè nõch Voeifachungè z suèchè. Schu 1865 hèt d Techniger-Vosammlung vom Verein vo dè Dütschè Ysèbaavowaltungè Grundsätz für sekundäri Baanè uffgschtellt. Sèlli sin am 1. Juli 1878 mit dè Bahnordnung für deutsche Eisenbahnen untergeordneter Bedeutung als Rychsgsetz in Chraft gsetzt worrè.

Diè wichtigschtè Voänderungè zum bishèrigè Hauptbaanbedryb sin:

Wégkeiè vo dè Baanbewachung
Eimòl däglichi Kontrollè vo dè Gleisaalaagè (statt dreimòl däglich)
Wènniger zuè bsetzendi Brèmsè (jeddè Wagè hèt sini eigeni Brèms ghaa)
Keini Yhagè vo dè Baanaalaagè
Wégkeiè vo Schrankèaalaagè a Baanübbergäng
Wègkeiè vo Signaal a Baanhööf
Großzügigeri Voschleißgränzmaaß a dè Radreifè vo dè Wägè un Loks

Mit voglychbarè rächtlichè Raamèbedingungè, wo d Finanzyrung, dè Bau un dè Bedryb greglèt hèn, sin ab Èndi vom 19. Johrhundert in è baar europäischè Staatè d Grundlaagè für d Erschlièßung vo dè Flächi durch koschtègünschtigi Schinnènetz gschaffè worrè. Z Öschterrych isch sèll s urschprünglich zitlich beschränkte Gesetz vom 25. Mai 1880, betreffend die Zugeständnisse und Begünstigungen für Localbahnen^[1], dèmm sini Gültigkeit sin meemòl volängerèt worrè. Drübber usè isch dè Kronländer erlaubt worrè, eigeni Landesbaan-Organisationè z gründè, wiè öppè diè Nidderöschterrychischè Landesbaanè un diè hüt no eksischtyrendè Steiermärkischè Landesbaanè. Im Voeinigté Könnigrych isch 1896 mit èm Light Railways Act è Gsetz voabschydèt worrè, wo dè Bau un Bedryb vo Baanè in voeifachter Bauart greglèt hèt.

Rächtlichi Grundlaagè[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Dütschland[ändere | Quälltäxt bearbeite]

È Definition vo Haupt- un Näbbèbaanè git s i dè Ysebaa-Bau- un Bedrybsordnung (EBO). Dè § 1 Abs. 2 lutèt:

„Die Strecken werden entsprechend ihrer Bedeutung nach Hauptbahnen und Nebenbahnen unterschieden. Die Entscheidung darüber, welche Strecken Hauptbahnen und welche Nebenbahnen sind, treffen

für die Eisenbahnen des Bundes das jeweilige Unternehmen,
für Eisenbahnen, die nicht zum Netz der Eisenbahnen des Bundes gehören (nichtbundeseigene Eisenbahnen), die zuständige Landesbehörde.“

Unterscheidungsmèrkmòl wörrèd in folgendè Paragraphè vo dè EBO uffgfüürt:

§ 5 Spurwitti – bi Näbbèbaanè Schmalschpur zuèlässig,
§ 6 Gleisbogèradiè – bi Näbbèbaanè wènniger wiè 300 Meter zuèlässig,
§ 7 Stygung – bi Näbbèbaanè uff freier Streggi bis 40 ‰ zuèlässig,
§ 8 Radsatzlascht,
§ 11 Baanübbergäng – bi Näbbèbaanè unbeschrankti Übbergäng zuèlässig,
§ 13 Baanschteig,
§ 14 Signaal un Weichè – bi Näbbèbaanè isch è voeifachts Signalsischteem zuèlässig,
§ 15 Streggèblogg, Zugbeyflussung – bi Näbbèbaanè Zugleitbedryb zuèlässig,
§ 16 Fèrnmeldeaalaagè un
§ 40 Faargschwindigkeit – bi Näbbèbaanè maximal 100 km/h.

Näbbèbaanè stôn grundsätzlich für è eifacherí Bauwys bzw. für è eifacherè Bedryb. Diè meischtè Näbbèbaanè sin eingleisig. D Högschtgschwindigkeit bedrait für Reisezüüg maximal 100 km/h, für Güterzüüg un generèll für diè meischtè Streggè 80 km/h odder no wènniger. Bi dè Dütschè Rychsbaan hèn dõ no strengeri Maßschtääb goltè. D Högschtgschwindigkeit uff Näbbèbaanè isch uff 60 km/h feschtgsetzt gsi; si hèt au 80 km/h sy dürfè, wenn d Zugsicherungsaalaagè bi mee als 60 km/h glych sin wiè bi dè Hauptbaanè.

Öschterrych[ändere | Quälltäxt bearbeite]

§ 4 vom Ysèbaagsetz vo 1957 definyrt Näbbèbaanè als „für dè öffentliche Vokeer bschtimmti Schinnèbaanè, sofèrn si nit Hauptbaanè odder Strõßèbaanè sin“.

Schwiz[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Art. 2 vom Schwizer Ysèbaagsetz lutet bis 2009 (uffghobbè durch Ziff. II 13 vom BG datyrt uff dè 20. März 2009 übber d Baanreform 2, mit Wǜrkung sit èm 1. Jan. 2010):

S schwizerische Ysèbaanetz bschtòt uss Haupt- un Näbbèbaanè. Hauptbaanè sin diè normalschpurigè Baanè, wo im inländischè un internationalè Durchgangsvokeer diènèd; Näbbèbaanè sin diè normalschpurigè Baanè, wo i dè Hauptsach nu èm Vokeer in èrè bschtimmtè Landesgegend diènèd, fèrner alli Schmalschpurbaanè, Zaaradbaanè, Strõßèbaanè un Standseilbaanè.
D Konzession bschtimmt, ob è normalschpurigi Baan als Näbbèbaan geltè duèt; wo d Konzession nüt sait, dõ bschtimmt dè Bundesrõt. Er deklaryt au sèbbi normalschpurigè Streggè vo dè Schwizerischè Bundesbaanè, wo zuè dè Näbbèbaanè ghörèd.

Tschechiè[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Z Tschechiè unterscheidet d Klassifizyrung vom Ysèbaanetz gsamtstaatlichi Baanè („celostátní dráhu“) un einzelni regionali Baanè („regionální dráhy“). Per Dekret vo dè tschechischè Regyrung vum 20. Dezembèr 1995 sin 128 Ysèbaaschtreggè z Tschechiè zuè regionalè Baanè erklärt worrè.^[2]

Literadur[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Walter Ledig, Ferdinand Ulbricht: Die Sekundär-Eisenbahnen des Königreichs Sachsen, Bèrlin 1887 (Digitalisat (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)[1] [2] )
Th. Sorge: Die Secundärbahnen in ihrer Bedeutung und Anwendung für das Königreich Sachsen, Dresdè 1875 (Digitalisat)
Wolf L. Temming: Nebenbahnen: eine Epoche deutscher Eisenbahngeschichte, Transpress, Bèrlin 1993
Horst Weigelt: Bayerische Eisenbahnen: Vom Saumpfad zum Intercity. Motorbuèch Stuègètt, 1A 182 ISBN 3-87943-899-4 S. 215ff