David Friedrich Weinland

Dialäkt: Schwäbisch

Dr David Friedrich Weinland

Dr David Friedrich Weinland uff-ma Fodole vom Erwin Hanfstaengl so om 1880 rom

Dr David Friedrich Weinland (* 30. Auguscht 1829 z Grabaschdedda en Wirdaberg, † 19. Sebdembr 1915 uff-em Hofguad Hohawiddlenga [heit a Doil vo Aurich]) ischt a deitscher Nadurforscher ond Schriftsteller gwäa.

Aus seim Leaba

Dr David Friedrich Weinland ischt am 30. Auguscht 1829 z Grabaschdedda als Soh vom Pfarrer August Johann Friedrich Weinland (1788 bis 1857) ond seira Frau Sophia geborene Klingler uff d Welt komma. Scho als Bua hôt’r sich arg fir dui erdgeschichdlicha Vorgangaheit vo seira Hoimet endressiirt ond ischt emmr mit „offene Auga“ uff dr Schwäbischa Alb schbaziira ganga. Nôch seim Abidur an dr Nirdenger Ladeinschual hôt’r zerscht amôl da gleicha beruaflicha Werdegang wia sei Vadder eigschlaga ond s Evangelische Seminar en Maulbronn bsuacht. Hendrher hôt’r am Diibenger Stift vo dr Uni Diibenga Theologii studiirt. Neabaher hôt’r au noh nadurwissaschaftliche Vorleasonga gheert. Wia-nr schliaßlich sei Theologii-Studiom mit-em erschda Exama abgschlossa ghet hôt, hôt sei Entresse bloß noh de Nadurwissaschafda golda. Uff sellem Gebiit hôt‘r 1852 a Doktr-Arbet ibr da Ôfang vo ällem Leaba uff dr Erde gschriiba.

Wia-nr a Zeitlang als Assischdent beim Zoologischa Museom Berlin gschafft ghet hôt, hôt’r 1855 a Peschtle bei dr Harvard-Universideet z Cambridge en de USA kriagt. En sellra Zeit isch’s-em meglich gwäa, uff deam amerikanischa Kondinent etliche Reisa zo Studiazweck durchzfiiret. Ondr andrem hôt-en sein Weag nôch Kanada, Mexiko ond en d Karibik gfihrt. Deet ischt sei Liablengsziil Haiti gwäa, wo-nr s Wachsdom vo de Koralla erforscht hôt. Fir-em Weinland sei Gsondheit send dia Reisa abr schädlich gwäa. Drom hôt’r scho nôch wenige Jôhr sei Stellong an dr Harvard-Universideet uffgäa miaßa ond ischt wiidr en sei schwäbischa Hoimet zruckkomma.

Wia-nr gsondheitlich wiidr geneasa gwäa ischt, hôt’r 1859 a Stell als wissaschaftlicher Sekredär bei dr Zoologischa Gsellschaft z Frankfurt am Main kriagt. Sei Arbet isch deet gwäa, am Uffbau beim Frankfurter Zoo mitzoschaffa. Wia dr sell schliaßlich ferdich gwäa ischt, isch dr Wieland zom erschda Direktr ernannt wôrra. En dera Zeit hôt’r au a nuia Zeitschrift ens Leaba gruafa, Der Zoologische Garten, wo heit noh exischdiirt.

Em Jôhr 1863 hend-en wiidr seine Leida, wo-nr sich en Amerika zuazoga ghet hôt, uffs Neie eigholt. Drom hôt’r sei Stell beim Frankfurtr Zoo uffgäa ond vorzeidich en Ruhestand ganga miaßa. Dean hôt’r – mit a baar Ondrbrechonga – zamma mit seira Frau Anna geborene Burnitz ond seine viir Kendr uff-em Hofguad Hohawiddlenga vorbrôcht, wo vo seim Vaddr 1852 kauft wôrra ond noh heit em Besitz vo dr Familie Weinland ischt. Deet hôt’r sich mit dr Landwirtschaft befasst ond sich als Privatgelehrdr ällaweil môl wiidr zo Vorträg eilada lau.

Weil’r jetzt viil Zeit ghet hôt, isch’r uff dui Idee komma, fir seine Buaba an Roman zo schreiba, wo-se uff ondrhaltsama Weis draus lerne kennet, wia s Leaba uff dr Schwäbischa Alb en dr Steinzeit gwäa ischt. So isch dr Rulaman entstanda. A-ma scheena Dag hôt’r dô draus z Urach vôr-a-ma Zuaheererkreis a Leasong vorôstaldet. Dô drbei isch des Werk mit-ra graußa Begeischtrong uffgnomma ond dr Weinland bedrengt wôrra, des Buach doch zo vreffentlicha, was em Jôhr 1878 au bassiirt ischt. Weil sich dr Rulaman schnell zo-ma Beschtseller entwicklet hôt, hôt’r em Jôhr druff noh a zwoits Jugendbuach gschriiba, da Kuning Hartfest, wo em Jôhr acht nôch Chrischdi Geburt schbiilt. Sell hôt abr bei weidem et dui Popularideet vom Rulaman erreicht.

Gschdôrba isch dr Wieland am 19. Sebdembr 1915 uff seim vädderlicha Hofguad Hohawiddlenga. Zo sellem gheert au a kloiner Privatfriidhof, wo-nr sei ledschda Ruah dren gfonda hôt.

Seine bekanndeschde Werk

• Rulaman. Naturgeschichtliche Erzählung aus der Zeit des Höhlenmenschen und des Höhlenbären (1878). ISBN 978-3-87421-137-6, nui rauskomma em Karl Knödler Verlag Reitlenga em Jôhr 1987
• Kuning Hartfest. Ein Lebensbild aus der Geschichte unserer deutschen Ahnen, als sie noch Wuodan und Duonar opferten (1879). ISBN 978-3-87421-172-7, au nui erschiina em Knödler-Verlag em Jôhr 1990

Litradur

• Fritz Berger: David Friedrich Weinland. Biographie. Blaubeira, Mangold 1967. (= Abhandlonga zo dr Karscht- ond Hehlakonde)
• Klaus Doderer: Lexikon der Kinder- und Jugendliteratur, Bd. III, S. 778-779 (1979), Verlag Beltz, Weinheim ond Basl (1979) ISBN 3-407-56513-5
• Rulaman, der Steinzeitheld. Sonderausstellung des Biberacher Braith-Mali-Museums. Zum 125-jährigen Jubiläum des ‚Rulaman‘ präsentiert das Braith-Mali-Museum in Biberach eine Wanderausstellung, vom Frank Brunecker. Diibenga o.a.: Wasmuth 2003. ISBN 3-8030-1510-3

Weblinks

• Ibr da David Friedrich Weinland uff dr Webseit vo dr Gmoid Grabaschdedda
• Dr Tekscht vo-ma Artikl ibr da Weinland, wo en dr Ausgab 17/2004 em Evangelischa Gemeindeblatt fir Wirdaberg erschiina ischt
• Rulaman vom David Friedrich Weinland (Projekt Gutenberg-DE)
• Kuning Hartfest vom Weinland – a Ibrsicht vom Inhalt mit-ra Zammafassong vo dr Handlong
• Günter Herburger: Mein Jahrhundertbuch. Rulaman von Christian David Friedrich Weinland In: Die Zeit