Wenkerbogen von Ruaschd

Dr Wenkerboge vu Ruaschd isch e Blatt vu dere grosse Ufnaam vu dr ditsche Sprooch, wo im 19. Joorhundert angefange het un hit Bschdanddeil vum Ditsche Sprochadlas isch. Sällimols, wo dr Sproochforscher Georg Wenker vo 1852 bis 1911 sinner Sproochadlas vorbereitet hed, hänn alli Schuele im domolige ditsche Riich e Froogeboge mid vierzig gliche Muschdersätz vorgleit bikumme, wu d' Schiäler middem Léhrer in de lokal Mundart uffschriewe hänn mièn.

Hiwiis zuem Boge 37014

• Ruaschd het dozemols zuem Bezirksamt Äddene im Großherzogtum Bade ghärt.
• De Ord leyt im Sproochruum vum Oberrhinalemannische / Brisgäu-Ränch-Ruum.
• D Schueler hänn mit Hilf vum Lährer Stephan Kurz vu Groffähuusä de Wenkerboge üssgfillt.
• Vu de vierzig Wenkersätz sinn alli iitrage. Sowit des goht, isch d Schriibwiis inn de Bege iwernumme worre.
• As Üssproch vum Ortsnamme wird im Boge „Ruaschd“ angän.
• In Süddischland sinn d' Bege anne 1887 uffgnumme worre, der vo Ruaschd het d' Nummere 37014 bekumme.
• D' geografisch Lag vu Ruaschd isch in dere Karde igetrage.

Wenkersätz

1. Im Windr fliège dia drugenè Bleddr in dr Luft rum.
2. S'hert glich uff schneiè, drno wurd's Wèdr wiedr béssr.
3. Duè Kohlè in dr Ofè, daß d'Milich ball afangt z kochè.
4. Dèr guèt alt Mann isch mitm Roß durichs Iis brochè un ins kalt Wasser gfallè.
5. Er isch vor vièr odr sex Wochè gschdorwè.
6. S' Fier isch z'schdarig gsi, d' Kuachè sinn jo undè ganz schwarz brènnt.
7. Er ißt d'Eier allèwīl ohni Salz unn Pfèffr.
8. D'Fièß dièn mr weh, ich glaib, ich hab sie durichglaifè.
9. Ich bin bī dr Frai gsi unn habèrès gsait, un sie hét gsait, sie wills ai ihrer Dochdr sagè.
10. Ich will's ai nimmi wiedr dua.
11. Ich schlag dich glich mitm Kofléffl um d'Ohrè, dü Aff!
12. Wu gehsch dü hie, sollè mr mitdr geh?
13. Sinn schlèchdi Zidè!
14. Mi lièbs Kind, bliè do undè schdèh, d'bésè Gäns bißè dich dōd.
15. Dü hésch hitt am mèschdè glèhrt, unn bisch ordig gsie, dü dèrfsch frijér haim goh aß d'Andrerè.
16. Dü bisch no nit groß gnua, um è Flasch Win üszdrinkè, dü muasch noch ebbis wagsè un größr wèrè.
17. Geh, sei so guad unn sag dinner Schweschdr, sie soll d Klaidr für eièr Muadr ferdig naiè unn mit dr Bürschd rain machè.
18. Hättsch dü è kènnt, 'drno wärs anderschd kummè unn s däht besser ummè schdehn.
19. Wär het mr mi Korb mit Flaisch gschdohlè?
20. Èr hét so dua, als hättè siè ne zuam dréschè bschdellt; sie hèns awer selber dua.
21. Wèm hétr die nai Gschicht verzéhlt?
22. Mr muaß lütt schréiè, sunschd verstehd èr uns nitt.
23. Mr sinn müèd unn hènn Durschd.
24. Wu mr géschdrd Zowè zruck kummè sinn, sinn d'Andèrè scho im Bett glègè unn sinn am Schlofè gsi.
25. Dr Schnee isch diè Nacht bi uns liegè bliewè, awwr hütt Morgè ischr gschmolzè.
26. Hindr unsèrèm Hühs schdehn drei schéeni Epflbaimli mid rodè Epfili.
27. Könnénèr nit no è Aigèblickli uff uns wardè, drno géhn mr mit.
28. Ihr därfè nit so Kindreiè triéwè.
29. Unsèri Bérg sinn nit arig hoch, eièri sinn vièl héchr.
30. Wiè vièl Pfund Wurschd unn Brod wènr ha?
31. Ich vérschdeh eich nit, ihr müèn è bitzili lüdr sprèchè.
32. Hènnr kai Stickli wißi Saipf für mich ufm Disch gfundè?
33. Si Bruadr will sich zwai scheeni Hießr in eir Gardè bojè.
34. Des Word ischm vum Hèrzè kummè.
35. Des isch rècht vunèm gsi.
36. Was sitzè do fier Vegili owè uffm Mierli?
37. D' Büürè hèn finf Oxè unn nien Kia unn zwèlf Schäfli vors Dōr brocht, dia hèn si vrkaifè wéllè.
38. D' Lidd sinn hidd alli duß uffm Fèld unn majè.
39. Geh nur dr brün Hund duad dr nix.
40. Ich bin midè Liddè do hindè übr d Wies ins Korn gfahrè.

Werder im Wenkerboge

• heiß, nain, blai, grai, haiè, Handd, Hanf, Helm, Flags, er wäxt, Bèsè, Pflümè, Brièf, Hof, jung, krumm
• Sunndig, Mèndig, Zischdig, Mittwoch, Dunschdig, Fridig, Samschdig
• elf, fufzeh, sèchzeh, fufzig

Luäg aü do

• Lischde vu alemannische Wenkerboge
• d Wenkersätz uf Hochdütsch

Wo s her isch

• Digitalisat vum Original Ruaschder Wenkerboge