Mäander

Dä Artikel behandlet Mäander vo Flüss. Witeri Bedütigè findt me under Begriffsklärig vo Mäander.

Auèmäander vom Nowitna River (Unterlauf)

Mäander isch d Bezeichnig für è Flussschlaufè in èrè Abfolgè vo söttigè, wo si sich in Abschnitt mit gringem Soolgefälle un glychzitig dransportyrtem Geschièbe (Sand, Kys, Stei) bildet. È isolyrti Flussschlaufè im Flusslauf, wiè z. B. d Saarschlaufè, wörd degegè nit als Mäander bezeichnèt. Als eifachs Maß für d Intensität vom Mäandryrè wörd d Sinuosidät vowendet.

Etûmology

S Wort Mäander stammt vom grychischè Nammè Μαίανδρος (Maiandros) für d Flüss Menderes (Großè Mäander un Chlynè Mäander) i dè weschtlichè Türkei. S Wort stammt nit uss Übbersetzigè für „Schlingè“ odder „Schlaufè“, d. h. es isch vo Spezialfäll voallgemeinerèt worrè. Schu in dè Antikè sin diè gnanntè Wasserläuf bekannt für iri Huufè Flussschlaufè gsi.

Ursachè

• 
  Grafik vo dè Mäandryrig
• 
  Mäandryrigsanalûsè am Byschpill vo dè Unterelbè

Ursach vo dè Mäandryrig isch eini durch d Bodenrybig vom Wasser verursachti Querzirkulation, wo im Flussbodè nõch vo dè kurvèüßerè Sitè zu dè kurvèinnerè Sitè füürt un a dè Flussobberflächi zrugg zu dè kurvèüßerè Sitè füürt. Dõdurrè wörd Matriaal vom Flussbodè vo ußè nõch innè drait un d Kurvè beschrybt èn immer witerè Bogè. Selli Querzirkulation entschtòt asè:

1. Bildet sich uss zuèfälligè Unregelmäßigkeitè im Flussbett è lychti Kurvè, denn entschtòt folgendes Kräfteglychgwicht bi Rybigsfreiheit. Dè Wasserschtand a dè kurvèüßerè Sitè vom Fluss isch höcher als uff dè innerè Sitè. Dõdurrè entschtòt i dè glychè Wasserdüèfi für alli Wasserdeilchen è Drugggradientchraft in Richtig vom Kurvèinnerè (Zentripedalchraft). D Gegèchraft dõdezuè isch uss Sicht vom Wasser d Zentrifugalchraft. Dè Wasserschtand isch somit è Aquipotentialflächi uss èm Potential vo dè Gravitation un dè Zentrifugalchraft. Dõmit allei hèt mò è Glychgwichtsschtrömig um d Kurvè, wo znägscht kei Querzirkulation voursacht.
2. I dè Nöchi vom Flussbett spürt s Wasser abber d Rauhigkeit in Form von èrè Rybigschraft. Selli stòt dè Gschwindigkeit znägscht entgegè. D Druggchraft blybt glych, well d Statik vo dè Wasserobberflächi dõdurrè unvoänderèt blybt. D Zentrifugalchraft wörd abber abgschwächt, wodurrè selli Wasserdeilchen è Beschlüünigung in Richtig vom Kurvèinnerè erfaared.
3. A dè Obberflächi git s uss Gründ vo dè Massèerhaaltig è Komponentè vo dè Strömig in Richtig vom Kurvèüßerè. Jedè Flussbootfaarer kennt selli Strömig, diè nit durch d Zentrifugalchraft uusglöst wörd. Sell wörd exakt balancyrt durch dè höchere Wasserschtand a dè kurvèüßerè Sitè.

• 
  Flussschlaufè vo dè Amper z Olching mit guèt sichtbarè Kysablagerigè im Kurvèinnerè 48° 12′ 55″ N, 11° 20′ 3″ O48.21523711.334077

Wûrkig

Mäandryrendè Charley River a dè Mündig i dè breitere Yukon River

Fluss-Mäander a dè Aller bi Gifhorn z Nidersachsè

Wenn sich zwei benõchbòrtè Schlaufè berüüred, nimmt s Wasser diè entschtandeni Abkürzig un s blybt è Altwasser zrugg, welles mit dè Zit volandet. S Gebièt, wo vom Altwasser umgää un erhöht isch, nennt mò Umlaufbärg.

Allerdings könned sich a sellènè Durchbruchschtellè vom Fluss je nõch Größi vom Höhèunterschyd zwischè Aafang un Ènd vom ehemòligè Flussbogè uffgrund vom Gefällr größeri odder chlyneri Stròmschnellè bilded. Selli füüred zuè nèrè rüggschritendè Erosion. Dè Fluss duèt sich mit dè Zit ruggwärts düèfer ygrabbè, also au obberhalb vom Altwasser. S Altwasser wörd denn witgehend zuè nèm Drochèdal, wiè öppè dè Umlaufbärg Etzhardt bi Mayschoß mit Drochèdal bi Altèburg im Aardal.

Wegè m stärkerè Flussgefälle a jüngerè Mäanderdurchbrüch stônn dört oft Müllè.

Bi Flüss, in dennè bolitischi Gränzè volaufed, wörd i dè Regel dè Dalwäg in Gränzvodrääg als Grenzlinniè vowendet, so dass au d Zuèghörigkeit vo Inslè eidütig greglèt wörrè ka. Isch èn (ehemòligè) Gewässervolauf èrscht mòl geodätisch definyrt, könned Änderigè im Flussvolauf zu dè Bildig vo Flächè füürè, wo zwar nõch wiè vor Deil von èrè Gebiètseinheit sin, vo sellèrè abber durch dè neue Flussvolauf abdrènnt worrè isch un somit oft nit (bzw. nu übber Frèmdgebièt) zuègänglich isch. Mitunter chummt s in söttigè Fäll zum Gebiètsduusch; fèrner bièted sich söttigi Berych au als Naturreservat odder Retentionsflächè aa. È guèts Byschpill dõdefür isch d Wuètè uff Höchi vo Stüèlingè un Obberwisè, wo 1964 dè Gebiètsuusduusch gmacht worrè isch, well s Schwizer Gränzhüsli durch è natürlichi Änderig vom Wuètèbett im Lauf vo dè Zit uff badischem Territorium glegè isch.

Artè

Talmäander

Folged im Volauf vom Dal un formed s wiè obbè beschribbè witer. Diè dõ entschtandenè Umlaufbärg sin somit meischtens relatyv hoch.

Bi nõchträglicher Gländehebig ka sich èn Fluss unter Bybhaaltig vo dè Schlaufèform, wo im Flachland erworbè worrè isch, düèf is Gebirge yschnydè. Söttigi Zwangsmäander müèn abber nit ubedingt durch è „historisch vorgäbeni“ Mäandryrig ygleitet worrè sy. Si könned uffgrund vo geologisch vorgäènè Formationè entschtòò, wiè byschpillswys dè Mittelrhy odder d Moselbögè.

Auenmäander

flûèßed in èm weiträumigè Dal, meischtens in Flussèndläuf, ooni es selbchst z formè. D Schlaufè vom Fluss windet sich im Tal sèlbscht hy un hèr.

Satellitèuffnaam: Unterlauf vom Mississippi mit Mäander un Altarmè

Natur un Mènsch

Stark mäandryrendi Flüss, wiè dè Mississippi odder dè Rhy sin villfach durch Feldbegradigungè schiffbar gmacht worrè. Dè Rhy hèt sich allei durch diè vom Johann Gottfried Tulla zwischè 1817 bis 1819 ygleitetè Begradigung vo Karlsruè bis Monnèm vo 135 Kilometer uff 86 Kilometer vokürzt. È söttige Flussbegradigung hèt è Absenkig vom Grundwasserschygel un durch diè erhöhti Flièßgschwindigkeit è stärkeri Erosion vom Flussbett zur Folg, dòmit bschtòt è höcheri Hochwassergfòòr für nõchfolgendi Flussabschnitt. Diè landwirtschaftlichi Nutzbarkeit vo dè aaligendè Fläch un d Wasservosorgig vo aaligendè Waldflächè wird nit voänderèt.

Diè phûsikalischè Gwaltè vom Mississippi, diè im Lauf vo dè Zit zu übberlagerndè Mäandervoläuf gfüürt hèn, sin Deil vo dè amrikanischè Folk-Mûthology worrè. I dè 1940er Johr isch è großi Studiè vom Geolog Harold Fisk durrègfüürt worrè. Fisk untersuchte mit einem Team von Geologen und Geographen die Flussläufe des Mississippi - seine Haupt- und Nebenströme, die toten Seitenarme und die trocken gefallenen Flussbette sowie das Schwemmland. Fisks Studie isch online vofüègbar.

Inzwischè wörred Flüsse zum Deil widder i diè altè Mäander zruggglait worrè. Bevorzugt sin jeni, wo nit dè Schifffaart dièned un grad wegè m schnèllè Abfluss vom Wasser begradigt worrè sin. Söttigi Flussabschnitt sin d Nidda im Berych vo Bad Vilbel bis Frankfurt iè, dè Main zwischè Bambärg un Lichtèfèls im Berych Unterbrunn. Im Zuug vo Renaturyrigsmaßnaamè wörred au chlyneri Bäch widder mäandryrt. Mäander findet sich au südlich vo dè sächsischè Stadt Eilèburg im Dal vo dè Muldè, wo dört wiè bi irè Zuèflüss villi söttigi witgehend natürlichi Phänom bildet wörrè.

Weblingg

 Commons: Mäander – Sammlig vo Multimediadateie

• Bernhard, Karl-Heinz: Teetassen-Zyklonen und Flußmäander – Einstein klassisch, Sitzungsbricht vo dè Leibniz-Sozietät, 78/79(2005), 81–95 un Quèllèaagaabè dõdrin.
• Harold N. Fisk, Alexander Trevi (Hrsg.): Geological Investigation of the Alluvial Valley of the Lower Mississippi River, Part II Kartèuuszüüg vo 1944 un witerfüürendi Links
• Egon Specht: Alte Flussschleifen der Ahr bei Altenburg und Mayschoß - Kreis Ahrweiler

Einzelnõchwys

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Mäander“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.