JHWH

Jahwe (interbretiert as „ich bi dä, wu alliwiil isch“ odr „ich bi dä, wuni bi“) isch dr Namme vum jüdisch-chrischtlige Gott, wien er vo de Chrischte mänggisch gsait wird. Es het sich bin enä näbe Jahwe siter em 12. Johrhundert aü d Läsart Jehova iibirgeret.

Religiösi Jude schbrächen en überhaupt nit us, sondern bruuche Umschriibige wie אדוני Adonai (Herr). Die Ultrareligiöse gönge sogar so wiit, ass si dr Buechschdabe ה wo as Abchürzig für „Gott“ schdoht, in Wörter, wo Gott bedüte, as ק uschbräche. So säge si Elokim anschdatt Elohim.

Vorcho

D Schriftzeiche JHWH (hebräisch: יהוה), wu vu rächts no links gläse wäre, heißt mer aü Tetragramm (griächisch: τετραγράμματον – tetragrammaton – viär Zeiche). Es kummt vor im Tanach – e Sammlung vu jüdische Religionsschrifte, wu vu dr Chrischte aerkännt un ibernumme sin. Dä Namme isch im hebräische Tanach, dr Bibel vum Judetum יהוה gschriibe, do fähle d Vokal, wu drzue ghere – wiä dä Namme tatsächlig üsgsproche wore isch, isch nit sicher, well d Jude dä Namme siter em 2. Johrhundert noch em Chrischtus nimmi üsgsproche hän. Dr Grund drfir isch e Stell im 2. Buech Moses (20,7), wus heißt: „Bruuch der Name vom Herr, dym Gott, nid für nüüt. Der Herr lat dä nit ungstraft, wo sy Mame für nüüt und wider nüüt bruucht.“

Dr Namme Jahwe stäckt aber verkirzt no in andere Wortverbindunge, wiä zum Biispiil Halelujah (Ihr solle Gott lobe!) oder im Personenamme Jesaja.

Bedütig

D Bedittung vom Begriff isch umstritte, in „Der Guet Bricht“ (lueg bi Literatür) isch si mit „i bi dä, woni bi“ agä, s git aber aü anderi Dittunge, so „dä, wu s Läbe schafft“ oder „dä, wu wirksam isch“.

Dr altteschtamäntlig Gottbegriff

Am Afang hän d Israelite (d alte Jude) noch ke Ei-Gott-Glaübe (Monotheismus) gha. Dr Jahwe isch am Bärg Sinai (Horeb) vu halbnomadische Stämm verehrt wore un isch megligerwiis e Vulkan- oder Wättergott gsii. Derte het er sich noch 2 Mos 3 (noch em 2. Buech Moses Kapitel 3) im Moses z erkänne gä: dr heb üs eme Dornebusch, wu brännt het, zue nem gschwätzt un heb em sich eso vorgstellt: „I bi der Gott vo dym Vatter, der Gott vom Abraham, der Gott vom Isaak und der Gott vom Jakob.“ D Israelite sin noch em Buech Moses z Ägypte gfange gsii un Gott het si welle befreie. Er sait üs dr Dornehecke: „I ha gseh, wi mys Volk z Ägypte im Eländ isch, un i ha ghört, wi si über iri Vögt stöhne. (…) Jitz bin i abecho, für sen us de Chlaue vo den Ägypter z rette (…).“ Dä Mann, wu diä Rettung het solle organisiäre, isch dr Moses gsii, dr Gott het zuenem gsait: „Du muesch mer mys Volk, d Israelite, us Ägypten usefüere.“ Dr Moses het welle wisse: „Aber wänn i jitz zu den Israelite ga ga säge: ‚Der Gott vo öine Vätter het mi zue nech gschickt’ – de frage si mi: ‚Wi heißt er de?’ Was söll i ne da säge?“ S Buech Moses goht eso witter: „Gott het em Mose gantwortet: ‚I bi dä, wo geng isch!’ Er het gseit: ‚Gang den Israelite ga säge: ‚Dä, wo geng isch, schickt mi zu öich. (…) Das isch my Name für ewig, un so söll me mi aarede vo eir Generation zur andere.’“

Ass dr Glaübe an e einzige Gott nonit gfeschtigt gsii isch, wird dittlig, wänn dr Jahwe im Moses d Zeh Gebott ibergit un s erscht Gebott glii heißt: „Häb keni andere Götter, numme mi.“ D Gschicht vum goldene Kalb zeigt, ass gege des erscht Gebott als no verstoße wore isch.

Speteschtens noch em 2. Johrhundert noch em Chrischtus hän d Jude dr Namme Jahwe nimmi üsgsproche. Wo si d Bible vokalisiert hai, hän si em Name vom Gott keini diakritischi Vokalzeiche gä; si hän anstatt däm Adonai (hebräisch ‚mi Herr’) gsait. Dr Namme Jahwe stäckt aber verkirzt no in andere Wortverbindunge, wiä zum Biispiil Halelujah (Ihr solle Gott lobe!) oder im Personenamme Jesaja.

D Läsart Jehov a

D Läsart „Jehova“ het sich siter em 13. Johrhundert z Äiropa iibirgeret un het näbe dr Läsart „Jahwe“ dominiärt. Si greschti Bekanntheit im ditsche Sprochraüm het dr Namme Jehova(h) friähjer dur katholischi un evangelischi Kircheliäder gha – zum Biispiil im wältbekannte „Dir, Dir Jehovah will ich singen“ in der Melodii vum Bach (1685–1750); si Textfassung isch anne 1697 z Halle vum Bartholomäus Crasselius (1667–1724) gschriibe wore.

Witter isch dä Namme in eltere Bibelibersetzunge vorkumme, d Glaübensgmeinschaft Ziige vum Jehova (Zeugen Jehovas) verwändene ständig (im „Alte Testamänt“ 6973 mol un im „Neije Testamänt“ 237 mol). Hit wird – zu Unrächt – dä Namme am meischte mit däre Gmeinschaft verbunde; tatsächlig het dä Namme aber e Dradition, wu viil elter isch wiä d Gmeinschaft vu dr Ziige vum Jehova.

Sältener verwände aü d Mormone no dä Namme (Jehovah); in dr goße Kirche het sich jetz Jahwe durgsetzt.

Literatür

Ds Nöie Teschtamänt bärndütsch. Übersetzig: Hans und Ruth Bietenhard. Bern 1983.
Der Guet Bricht. Us der Biblen uf Baselbieterdütsch. Uusegee vo de Bibelgsellschaft Baselland. Liestal 1981.