Jacinda Ardern

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
Dialäkt: Mìlhüüserdiitsch
D’ Jacinda Ardern ànna 2022

D’ Jacinda Kate Laurell Ardern [dʒəˈsɪndə ɑːrˈdɜːrn] (* 26. Jüüni 1980 z’ Hamilton, Regioon Waikato) ìsch a ehamooliga näiseelandischa Politikera. Vu 2017 bis 2023 ìsch sa Laitera vu dr New Zealand Labour Party gsìì un ìsch domìt d’ 40. Premiarminìschtera vum Näiseelànd gsìì. Vorhaar ìsch sa ìm Pàrlàmant Lischtaàbgoordneta vu 2008 bis 2017 gsìì, un Àbgoordneta üss Mount Albert vu 2017 bis 2023.

ìhr Laawa un Kàrriar[ändere | Quälltäxt bearbeite]

D’ Ardern ìsch z’ Morrinsville un Murupara uff dr Nordìnsel uffgwàcksa. Mìt 17 Joohra ìsch sa Mìtglììd vu dr Labour Party worra. Sa hàt ànna 2001 a Àbschluss vu dr politischa Kommunikàzioon un vu dr Äffentlikaitsàrwet bschtànda un hàt d’rnooh àls Forschera-n-ìm Büroo vu dr näiseelandischa Premiarminìschtera Helen Clark gschàfft. Schpeeter ìsch sa z’ London Räätin ìm Kàbinättsbüroo vum britischa Premiarminìschter Tony Blair gsìì. Ànna 2008 ìsch d’ Ardern àls Presidantin vu dr Ìnternàzionààla Unioon vu dr Soziàlischtischa Jugend gwählt worra.[1] Bii dr näiseelandischa Pàrlàmantswààhl ìsch sa àls Àbgoordneta gwählt worra — bii dara Wààhl hàt dr Labour Party d’ pàrlàmäntààrischa Mehrhait nooh niin Joohra verloora. Schpeeter ìsch d’ Ardern bii’ma Schtìchwàhl àm 25. Hornung 2017 ìm Wàhlkrais Mount Albert gwählt worra.

Àm 1. März 2017 ìsch d’ Ardern aischtìmmigerwiis àls Vìzalaitera vu dr Labour Party gwählt worra, nohdam àss d’ Annette King üss dam Àmt z’rucktratta-n-ìsch. Fìmf Moneeta schpeeter ìsch dr Labour-Laiter Andrew Little üss siim Àmt z’rucktratta, un d’ Ardern ìsch aischtìmmigerwiis àls Noohfolgera gwählt worra. Noh dara Wàhl hann ìmmer mehr Wähler d’ Labour Party unterschtìtzt. Unter dr Fiahrung vu dr Ardern hàt d’ Pàrtäi bii dr Wàhl vum 23. Septamber 2017 viarzehn wittera Pàrlàmantssìtza gwunna — d’ Labour hàt àwwer ìnsgsàmt 46 Sìtza ghàà, wahrend àss d’ konsärwàtiiwa National Party 56 Sìtza bikumma hàt. Nooh Verhàndlunga hàt sìch d’ nàzionàlìschta Pàrtäi New Zealand First àn dr Regiarungskoàlizioon mìt dr Labour ààgschlossa, mìt dr Unterschtìtzung vu dr Green Party, mìt dr Ardern àls Premiarminìschtera. Àn dara Schtälla-n-ìsch d’ Ardern àm 26. Oktoower vu dr Generààlgouverneura veraidigt worra. Domìt ìsch sa mìt 37 Joohra d’ jìngschta wiibliga Regiarungsfiahrera uff dr Walt bikumma. D’ Ardern hàt àm 21. Jüüni 2018 a Tochter uff dr Walt gebrocht; domìt ìsch sa — noh dr pàkischtàànischa Premiarminìschtera Benazir Bhutto — d’ zwaita demokrààtisch gwählta Regiarungsfiahrera ìn dr Gschìcht worra, wo-n-ìm Àmt a Kìnd uff d’ Walt gebrocht hàt.[2] Ìhra Tochter haisst Neve Te Aroha.[3] „Neve“ schtàmmt vum Iirischa Niamh, wo „klààr“ bediitet; uff Maori bediitet Aroha „Liawa“ un Te Aroha ìsch a klaina Schtàdt bii dr Ardern ìhrer Haimetschtàdt Morrinsville.[4]

D’ Ardern b’schribbt sìch salbscht àls Soziààldemokrààtin un progressiv.[5][6] Ìhra Regiarung hàt mehrera Kriisa müassa behàndla, wia d’ Unterkunftskriisa, d’ Kìnderàrmüat so wia soziààla Ungliichhaita. Noh-n-em Àmoklàuif ìn’ra Moschee dur a Rachtsextreemìscht ìm März 2019 hàt d’ Ardern sehr schnall schtranga Wàffagsätzer iigfiahrt[7][8][9] — fìr dàs ìsch sa àui ìm Üsslànd globt worra.[10] Ànna 2020 hàt sa d’ COVID-19-Pàndemii ìm Lànd müassa bhàndla un ìsch aina vu da ainiga wäschtliga Regiarungsfiahrer, wo d’ Verbraitung vum Wirüs verlängsämmert hàt.[11] Maa hàt gschätzt, àss d’ Àkzioon vun ìhrer Regiarung äbba 80.000 Laawa grätta hàt.[12]

Ìn Hìnsìcht vu dr Pàrlàmantswààhl vun Oktoower 2020 hàt d’ Ardern d’ Pàrtäi uffs Zäntrum verschììwa: Sa hàt zem Biischpììl vorgschlààga, d’ Schtààtshìlfa wahrem Rascht vu dr COVID-Kriisa z’ reduziara. Bii dr Wàhl hàt d’ Pàrtäi a ardrutschàrtiger Siig ghàà un hàt a Mehrhait vu 65 ìm Pàrlàmant bikumma.[13][14] Domìt ìsch zem äärschta Mol zitter dr Iifiahrung vum Verhaltnisswàhlsüschteem ànna 1996 a Mehrhaitsregiarung ìn Näiseelànd gebìlda worra. Ìn dr näija Regiarung ìsch zem äärschta Mol näiseelandischa Üriiwoohnera Üssaminìschtera worra.[15]

Àm 19. Janner 2023 hàt d’ Ardern bekànnt gaa, àss sa üss ìhrem Àmt àls Labour-Laitera z’rucktratta wurd[16] — dàs hàt uff dr Walt verschììdana Reàkzioona üssgleest.[17] Àls Noohfolger ìsch dr Chris Hipkins aischtìmmigerwiis gwählt worra, àlso ìsch d’ Ardern offiziäll àm 22. Janner àls Laitera vu dr Labour Party z’rucktratta un hàt dräi Taaga schpeeter ìn dr Genrààlgouverneura-n-ìhra Rucktrìtt àls Premiarminìschtera vorgschtällt.[18][19]

ìhra politischa-n-Äärwa[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Ànna 2018 un 2019 ìsch d’ Ardern vu dr Zittschrìft Time bii da „100 iiflussriichschta Litt uff dr Walt“ glischtet worra.[20][21] Üsserdam hàt sìe ànna 2020 d’ Zittschrìft Forbes bii da „maachtigschta Fràuija ìn Politik uff dr Walt“ glischtet.[22] Ìm Jüüni 2023 ìsch ìn dr Ardern ìhr Büach ärschììna.[23] Ìm Moneet druff ìsch d’ Ardern vum Keenig Charles III. veràdelt worra un trajt zitterhar dr Àdelstìtel „Dame“.[24][25][26]

a pààr Bìlder vun ìhra[ändere | Quälltäxt bearbeite]

  • d’ Ardern zamma mìt dr Phil Goff and Carol Beaumont bii’ra Demonschtràzioon geega Rohschtoffàbbàui ìn da Nàtüürpàrka àm 1. Mai 2010
    d’ Ardern zamma mìt dr Phil Goff and Carol Beaumont bii’ra Demonschtràzioon geega Rohschtoffàbbàui ìn da Nàtüürpàrka àm 1. Mai 2010
  • d’ Ardern bii dr Kàmpàània àn dr Üniversitäät vun Auckland ànna 2017
    d’ Ardern bii dr Kàmpàània àn dr Üniversitäät vun Auckland ànna 2017
  • d’ Ardern zamma mìt’m Vìza-Premiarminìschter Winston Peters un dr Genrààlgouverneur Patsy Reddy bii dr Veraidigung vum Kàbinätt àm 26. Oktoower 2017
    d’ Ardern zamma mìt’m Vìza-Premiarminìschter Winston Peters un dr Genrààlgouverneur Patsy Reddy bii dr Veraidigung vum Kàbinätt àm 26. Oktoower 2017
  • d’ Ardern zamma mìt’m US-Presidant Donald Trump ànna 2019
    d’ Ardern zamma mìt’m US-Presidant Donald Trump ànna 2019
  • zamma mìt’m süüdkoreàànischa Presidant Moon Jae-in, dr filipiinischa Presidant Rodrigo Duterte, d’ burmeesischa Schtààtsräätin Aung San Suu Kyi biim 14. Oschtààsia-Gìpfel z’ Bangkok àm 4. Nowamber 2019
    zamma mìt’m süüdkoreàànischa Presidant Moon Jae-in, dr filipiinischa Presidant Rodrigo Duterte, d’ burmeesischa Schtààtsräätin Aung San Suu Kyi biim 14. Oschtààsia-Gìpfel z’ Bangkok àm 4. Nowamber 2019
  • d’ Ardern ìn dr moslämischa Gmainschàft z’ Philippstown noh-n-em Àmoklàuif vu Christchurch ìm März 2019 — sall Bìld hàt waltwitta Reàkzioona üssgleest[27][28][29][30][31]
    d’ Ardern ìn dr moslämischa Gmainschàft z’ Philippstown noh-n-em Àmoklàuif vu Christchurch ìm März 2019 — sall Bìld hàt waltwitta Reàkzioona üssgleest[27][28][29][30][31]
  • d’ Ardern zamma mìt’m Vìza-Premiarminìschter Grant Robertson un dr Genrààlgouverneura Patsy Reddy bii dr Veraidigung vum Kàbinätt àm 6. Nowamber 2020
    d’ Ardern zamma mìt’m Vìza-Premiarminìschter Grant Robertson un dr Genrààlgouverneura Patsy Reddy bii dr Veraidigung vum Kàbinätt àm 6. Nowamber 2020
  • d’ Ardern (rachts) zamma mìt dr Genrààlgouverneura Cindy Kiro (mìtta) un d’ Presidantin vum oowerschta Grìchtshoof Helen Winkelman z’ Waitangi àm 22. Janner 2022
    d’ Ardern (rachts) zamma mìt dr Genrààlgouverneura Cindy Kiro (mìtta) un d’ Presidantin vum oowerschta Grìchtshoof Helen Winkelman z’ Waitangi àm 22. Janner 2022
  • zamma mìt’m US-Presidant Joe Biden ànna 2022
    zamma mìt’m US-Presidant Joe Biden ànna 2022
  • zamma mìt dr finnischa Premiarminìschtera Sanna Marin ìm Nowamber 2022
    zamma mìt dr finnischa Premiarminìschtera Sanna Marin ìm Nowamber 2022

Lìteràtüür ìwwer sìe[ändere | Quälltäxt bearbeite]

uff Diitsch
  • Jacinda Ardern. In: Brockhüüs Enzüklopädii. Brockhüüs (brockhaus.de [abgerufen am 12. November 2023]).
  • Esther Blank: Wie Jacinda Ardern die politische Kultur Neuseelands verändert. In: Nöi Zürcher Ziitig. Sydney 21. Oktober 2020 (Schweizer Hochdeutsch, nzz.ch [abgerufen am 12. November 2023]).
  • Dietmar Pieper, Hannes Schrader: Jacinda Ardern, Superstar. In: Der Spiegel. 2. November 2020 (spiegel.de [abgerufen am 12. November 2023]).
uff Anglisch
  • Jeff Wallenfeldt: Jacinda Ardern. In: Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica, Inc. (britisches Englisch, britannica.com [abgerufen am 12. November 2023]).
  • Neill Atkinson: Jacinda Ardern. In: New Zealand History: Biographies. Näiseelandisch Minìschteerium fìr Kültüür un Äärwa (englisch, govt.nz [abgerufen am 12. November 2023]).
  • Benjamin Laker: Jacinda Ardern And The Power Of Academia In Tackling Society’s Greatest Challenges. In: Forbes. 30. April 2023 (amerikanisches Englisch, forbes.com [abgerufen am 12. November 2023]).

Weblìnks[ändere | Quälltäxt bearbeite]

 Commons: Jacinda Ardern – Sammlig vo Multimediadateie
  • d’ Jacinda Ardern ìn dr Àbgoordneta-Dààtabànk vum näiseelandischa Pàrlàmant (anglisch)

Ainzelnoohwiisa[ändere | Quälltäxt bearbeite]

  1. ↑ Stacey Kirk: Jacinda Ardern says she can handle it and her path to the top would suggest she's right. In: Stuff.co.nz. 1. August 2017, abgruefen am 12. November 2023 (änglisch).
  2. ↑ M Ilyas Khan: Ardern and Bhutto: Two different pregnancies in power. In: BBC News. British Broadcasting Corporation, 21. Juni 2018, archiviert vom Original am 22. Juni 2018; abgruefen am 12. November 2023 (britischs Änglisch): „Now that New Zealand's Prime Minister Jacinda Ardern has hit world headlines by becoming only the second elected head of government to give birth in office, attention has naturally been drawn to the first such leader – Pakistan's late two-time Prime Minister Benazir Bhutto.“
  3. ↑ Watch: PM Jacinda Ardern leaves hospital with 'Neve Te Aroha'. Radio New Zealand, 24. Juni 2018, archiviert vom Original am 13. Februar 2019; abgruefen am 12. November 2023 (änglisch).
  4. ↑ PM's baby named: Neve Te Aroha Ardern Gayford. Radio New Zealand, 24. April 2018, archiviert vom Original am 24. Juni 2018; abgruefen am 12. November 2023 (änglisch).
  5. ↑ Tim Murphy: What Jacinda Ardern wants. (Nicht mehr online verfügbar.) In: Newsroom. 1. August 2017, archiviert vom Original am 16. August 2017; abgruefen am 12. November 2023 (änglisch).
  6. ↑ Live: Jacinda Ardern answers NZ's questions. In: Stuff. 3. August 2017, archiviert vom Original am 22. März 2019; abgruefen am 12. November 2023 (änglisch).
  7. ↑ AFP: Reaktionen auf die Anschläge. Neuseeland verschärft die Waffengesetze. In: Bààdischa Zittung. 18. März 2019, abgruefen am 12. November 2023.
  8. ↑ Nach Anschlag von Christchurch. Neuseeland stimmt neuen Waffengesetzen zu. SRF, 18. März 2019, abgruefen am 12. November 2023 (Schwiizer Hochtüütsch).
  9. ↑ Nach Massaker in Christchurch. Waffenrückkauf in Neuseeland beendet. SRF, 20. Dezember 2019, abgruefen am 12. November 2023 (Schwiizer Hochtüütsch).
  10. ↑ Anna Fifield: New Zealand’s prime minister receives worldwide praise for her response to the mosque shootings. In: The Washington Post. , abgruefen am 12. November 2023 (amerikanischs Änglisch).
  11. ↑ Uri Friedman: New Zealand's Prime Minister May Be the Most Effective Leader on the Planet. In: The Atlantic. 19. April 2020, archiviert vom Original am 24. Juli 2023; abgruefen am 14. November 2023 (amerikanischs Änglisch).
  12. ↑ The government valued your life at $4.53m – until Covid came along. In: Newsroom. 15. Oktober 2020, archiviert vom Original am 13. Februar 2023; abgruefen am 14. November 2023 (auschtralischs Änglisch).
  13. ↑ Rebekah Lyell, Carola Frentzen: Jacinda Ardern holt in Neuseeland einen historischen Wahlsieg. In: Bààdischa Zittung. 17. Oktober 2020, abgruefen am 12. November 2023.
  14. ↑ Esther Blank: Premierministerin Jacinda Ardern gewinnt die Parlamentswahl in Neuseeland. In: Nöi Zürcher Ziitig. Sydney 17. Oktober 2020 (Schweizer Hochdeutsch, nzz.ch [abgerufen am 12. November 2023]).
  15. ↑ Till Fähnders: Vielfalt in Arderns Kabinett: Neuseeland bekommt Maori als Außenministerin. In: Frankfurter Allgemeine Zeitung. Abgruefen am 12. November 2023.
  16. ↑ Carola Frentzen, Rebekah Lyell: "Ich weiß, dass ich nicht mehr genug im Tank habe". In: Bààdischa Zittung. 20. Januar 2023, abgruefen am 12. November 2023.
  17. ↑ Frauke Wolter: Der Rücktritt von Jacinda Ardern erfordert Mut. In: Bààdischa Zittung. 19. Januar 2019, abgruefen am 12. November 2023.
  18. ↑ Barbara Barkhausen: Ein solider Macher ersetzt Jacinda Ardern. In: Nöi Zürcher Ziitig. 25. Januar 2023, abgruefen am 12. November 2023 (Schwiizer Hochtüütsch).
  19. ↑ Urs Wälterlin: Wahlen in Neuseeland. Jacinda Ardern: von der Starpolitikerin zur «Persona non grata». SRF, 13. Oktober 2023, abgruefen am 12. November 2023 (Schwiizer Hochtüütsch).
  20. ↑ Sheryl Sandberg: Jacinda Ardern Is on the 2018 TIME 100 List. In: Time. Abgruefen am 12. November 2023 (amerikanischs Änglisch).
  21. ↑ Sadiq Khan: Jacinda Ardern Is on the 2019 TIME 100 List. In: Time. Abgruefen am 12. November 2023 (amerikanischs Änglisch).
  22. ↑ Nicolette Jones: From Kamala Harris To Jacinda Ardern: The World’s Most Powerful Women In Politics In 2020. In: Forbes. 8. Dezember 2020 (amerikanisches Englisch, forbes.com [abgerufen am 12. November 2023]).
  23. ↑ Jacinda Ardern schreibt Buch über Führungsqualitäten. In: Der Spiegel. 24. Juni 2023, abgruefen am 12. November 2023.
  24. ↑ Vom König geadelt. Neuseelands Ex-Regierungschefin Ardern zur Dame ernannt. In: Nöi Zürcher Ziitig. 5. Juni 2023, abgruefen am 12. November 2023 (Schwiizer Hochtüütsch).
  25. ↑ Tess McClure: Jacinda Ardern becomes a dame as New Zealand honours former PM. In: The Guardian. 5. Juni 2023, abgruefen am 12. November 2023 (britischs Änglisch).
  26. ↑ Natasha Frost: Jacinda Ardern, New Zealand’s Ex-Leader, Is Now Dame Jacinda Ardern. In: The New York Times. 5. Juni 2023, abgruefen am 12. November 2023 (amerikanischs Änglisch).
  27. ↑ Calla Wahlquist: An image of hope: how a Christchurch photographer captured the famous Ardern picture. In: The Guardian. 24. März 2019, archiviert vom Original am 31. März 2019; abgruefen am 12. November 2023 (britischs Änglisch).
  28. ↑ Glenn McConnell: Face of empathy: Jacinda Ardern photo resonates worldwide after attack. In: The Sydney Morning Herald. 18. März 2019, archiviert vom Original am 31. März 2019; abgruefen am 12. November 2023 (auschtralischs Änglisch).
  29. ↑ Neuseeland. Premierministerin mit Kopftuch erobert Herzen. In: 20 Mìnüüta. 18. März 2019, abgruefen am 12. November 2023 (Schwiizer Hochtüütsch).
  30. ↑ Till Fähnders: Arderns Kopftuchgeste. Solidaritätszeichen oder billige Symbolik? In: Frankfurter Allgemeine Zeitung. 30. März 2019, abgruefen am 12. November 2023.
  31. ↑ Barbara Barkhausen: Der Hass einiger Neuseeländer auf ihre Premierministerin. In: Die Welt. 12. Januar 2020, abgruefen am 12. November 2023.
Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Jacinda_Ardern“ vu de änglische Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.
Vun "https://als.wikipedia.org/w/index.php?title=Jacinda_Ardern&oldid=1052294"