Hebelbund Mille

Dr Hebelbund Mille (dt. Hebelbund Müllheim, zmaischt nume Hebelbund gnännt), isch e dytschi literaarischi Gsellschaft un en Haimatverain mit Sitz z Mille im Maarkgreelferland gsii, wu as Schwäärpunkt s Lääbe un s Wäärch vum Johann Peter Hebel ghaa het.

Verainszwäck

Zwäck vum Verain isch d Eerig vum Johann Peter Hebel un d Pflääg vu syre Dichtig un Sprooch gsii. Mer het dr Haimetgedanke welle feerdere, dooderzue het au d Pflääg vum Bruuchduum un vu dr Maarkgreefler Draacht gheert. Derzue het mer no dr Woorzaiche us dr ängere Haimet gluegt, Haimetfescht organisiert, un s alemannisch Schriftdum an dr Schuele brocht.

Gschiicht

Am 12. Mai 1948 isch z Mille ne Iniziatiivkrais bildet woore. Am 5. Juni 1948 isch dr Verain im histoorische Gaschthuus zur Alte Boscht z Mille grindet woore. Dr Presidänt vum Hebelbund Löörech, dr Richard Nutzinger, het dr Verein der Hebelfreunde Müllheim as Zwyygverain in Löörecher Hebelbund ufgnuu. As aigeständige Verain isch dr Hebelbund Mille eerscht am 15. Februar 1955 im Verainsregischter vum Amtsgriicht Mille yydrait woore.

De facto isch dr Verain scho anne 1998 ufgleest woore. Am 5. Augschte 2004 isch dr Hebelbund Mille derno au im Verainsregischter Fryburg, wu in dr Zwischezyt zueständig gsii isch, glescht woore. D Räächtsnoofolg het dr Markgräfler Museumsverein Müllheim e. V. aadrätte.

Aktiviteete

Näb dr literaarische Aktiviteete, wu mer in dr Zytschrift vum Verain cha noolääse, het dr Verain au handfescht bi dr Verscheenerig vum Stadtbild vu Mille (Instandsetzig vum Hebelpaark; Spändesammlig fir dr Määrtblatzbrunne) un dr Pflääg vu Woorzaiche im Umfäld vu dr Stadt engaschiert, zem Byschpel fir d Erhltig vu dr Wachhyysli vu dr Räbbammert in dr Rääbe, wu fir s Maarkgreeflerland typisch sin un fir d Bänk zum Uusrueje fir Wanderer. Mer het Haimet- un Draachtefescht organisiert un fir d Schuele Hebelfyyre mit Gediichtvoordreeg un Lieder uusgriichtet. In dr 1950er-Joor het mer au ne Gitarrengruppe un e Laiespiilgruppe ins Lääbe gruefe.

Au uf dr bolitische Eebeni isch dr Verain mänkmool aktiiv woore, eso 1955 im Zämehang mit dr scho doodmool blaante Ufleesig vum Landkrais Mille, wu as „Unfug“ un „Unrecht“ aabrangeret wooren isch.

Zytschrift „Die Markgrafschaft“

Titelbild vu dr Zytschrift „Die Markgrafschaft“ Heft 2/1968 mit eme alte Stich (Bild vu dr Hörnli-Woog bi Chränzech)

Im Septämber 1949 isch s eerscht Heft vu dr Moonetszytschrift Die Markgrafschaft mit em Untertitel Heimatpost der Hebelfreunde Müllheim i.B. uusechuu. D Redakzioon het dr Leopold Börsig ibernuu.

Ab 1949 het dr Verain d Moonetszytschrift Die Markgrafschaft. Beiträge aus Geschichte, Kultur und Wirtschaft des Markgräflerlandes. Monatszeitschrift des Hebelbundes uusegee, wu bis Mai 1968 uusechuu isch.

Vu Heft 12/1950 bis Heft 1/1955 isch d Zytschrift zäme mit em Hebelbund Löörech uusegee woore. Mer het d Zämenaarbet mit em Hebelbund Löörech im Jänner 1955 uf aire Syte ufgee wäg dr Verluscht vu dr Löörecher us em Heft, wu in dr Hauptsach vu Millemer Wäärbeyynaame finanziert wooren isch. Uf dr andre Syte het mer au driiber gstritte, wie mer s Eerb vum Hebel het solle pflääge. D Millemer hän dr Löörecher voorghalte, si deete „eine Art Hebel-Industrie“ ufböue welle. „Wir sehen nicht den mindesten Grund, denjenigen zu folgen, die auf den glatten Prachtstraßen eines zeremoniensüchtigen Prominentenkultes marschieren.“ Ainewääg sin au noocher no vyyl Byydreeg vum Richard Nutzinger vereffetligt woore, wu Bresidänt vum Löörecher Hebelbund gsii isch.

In dr Heft 3/1955 bis 9/1957 het dr Schwaarzwaldverain Mille-Baadewyyler e. V. syni Verainsnoochriichte in dr Zytschrift vum Millemer Hebelbund vereffetligt. S Blatt het doodmool dr Untertitel Monatszeitschrift des Hebelbundes und des Schwarzwaldvereins drait.

Wu anne 1968 dr Hebelbund Mille di aige Zytschrift Die Markgrafschaft nimi het chenne finanziere, isch dr Hebelbund Mitrusgeeber vu dr Zytschrift vum Gschiichtsverain Maarkgreeflerland Das Markgräflerland woore.

Alli Heft vu „Die Markgrafschaft“ git s syt Februar 2021 bi dr Uniwersiteetsbibliotheek Fryburg as Digitalisaat.

Untertitel

• Heimatpost der Hebelfreunde Müllheim i.B. (nume Heft 1 un 2/1949)
• Monatszeitschrift für das Markgräflerland (ab Heft 3/1949 bis 11/1950)
• Monatszeitschrift des Hebelbundes (ab Heft 12/1950 bis Heft 2/1955)
• Monatszeitschrift des Hebelbundes und des Schwarzwaldvereins (ab Heft 3/1955 bis Heft 6/1956)
• Monatszeitschrift des Hebelbundes und des Schwarzwaldvereins. Beiträge aus Geschichte, Kultur und Wirtschaft des Markgräflerlandes. (ab Heft 7/1956 bis Heft 9/1956)
• Beiträge aus Geschichte, Kultur und Wirtschaft des Markgräflerlandes. Monatszeitschrift des Hebelbundes. (ab Heft 10/1956 bis Heft 5/1968)

Vorsitzer = Hebelvegt

• Robert Wäldin (1948–1950)
• Fritz Wolfsberger (1950–1959)
• Ernst Mattmüller (1960–1962)
• Imgraben (1962–1963)
• Julius Kibiger (1963–1983)
• Fritz Muser(1985 bis zu dr de-facto Ufleesig vum Hebelbund 1998)

Schriftlaiter

• Leopold Börsig bis Heft 12/1950 un wider ab 4/1951 mit em Max Demmler fir dr Löörecher Haimetdail
• Konstantin Schäfer (9/1955–1968) mit em Franz Kröhn fir dr Dail vum Schwaarzwaldverain

Uusglääseni Autoor*ne

• Wilhelm Altwegg (1883–1971), Schwyzer Altfiloloog, Germanischt un Pedagoog
• Emil Baader (1891–1967), Leerer un Haimetfoorscher
• Hanns Bastanier (1885–1966), Mooler un Graafiker
• Hermann Burte (1879–1960), Diichter, Schriftsteller un Mooler
• Albert Eisele (1890–1971), Pedagoog un Haimetfoorscher
• Robert Feger (1918–1987), Klassische Filoloog, Bibliothekaar un Haimetfoorscher
• Richard Gäng (1899–1983), Leerer, Haimet- un Dieläktdiichter
• Johannes Helm (1921–1998), Pedagoog un Haimetfoorscher
• Paula Hollenweger (1900–1980), Dieläktdiichteri un Haimetfoorscheri
• Lina Kromer (1889–1977), Dieläktdiichteri
• Friedrich Kuhn (1895–1976), Kraisschuelroot un Archeoloog
• Gerhard Moehring (1921–2023), Hischtooriker un Autoor
• Richard Nutzinger (1896–1963), Haimetschriftsteller, Dieläktdiichter un evangeelische Pfaarer
• Max Rieple (1902–1981), Schriftsteller, Diichter un Ibersetzer
• Ernst Scheffelt (1885–1969), dytsche Bioloog un Haimetfoorscher
• Franz Schneller (1889–1968), Dramatuurg, Reschiseer un Schriftsteller
• Fritz Schülin (1905–1980), Haimetfoorscher un Pedagoog
• Lucien Sittler (1905–1987), elsässische Leerer, Schriftsteller, Stadtarchiwaar un Redakter
• Otto Ernst Sutter (1884–1970), Inschenieer, Schurnalischt, Meedierepoorter un Schriftsteller
• Wilhelm Zentner (1893–1982), Schriftsteller, Dozänt un Theater- un Musikkritiker

In dr Zytschrift sin au Uussschnitt us dr Wäärch vu dääne Autoor*ne abdruckt woore:

• Anton Hermann Albrecht (1835–1906), evangeelische Theoloog un Diichter
• Waldemar Bonsels (1880–1952), Schriftsteller
• Johann Peter Hebel (1760–1826), Schriftsteller, evangeelische Gaischtlige un Leerer
• Ludwig Fahrenkrog (1867–1952), Mooler un Diichter
• Selma Lagerlöf (1858–1940), schweedischi Schriftstelleri
• Karl Müller (1881–1955), dytsche Botaaniker un Önoloog
• Ernst Sander (1898–1976), dytsche Schriftsteller un Ibersetzer
• Albert Schweitzer (1875–1965), elsässische Dokter, Filosoof, evangeelische Theoloog, Organischt, Musikwisseschaftler un Pazifischt

Literatur

• Leopold Börsig: Zehn Jahre Hebelbund Müllheim. In: Die Markgrafschaft, Heft 5/1958, S. 2 Digitalisat der UB Freiburg
• Konstantin Schäfer: Ernst Mattmüller neuer Hebelvogt. In: Die Markgrafschaft, Heft 3/1960, S. 2–3 Digitalisat der UB Freiburg
• Ida Preusch-Müller: Der Hebelbund Müllheim. In: Helmut Vocke (Herausgeber): Die Chronik des Kreises Müllheim, Waldshut 1968, S. 298
• In eigener Sache (Zusammenschluss mit der Zeitschrift „Die Markgrafschaft“), In: Das Markgräflerland, Heft 3/1968, S. I–II Digitalisat der UB Freiburg
• Hebel-Gedenkplakette für Julius Kibiger. In: Das Markgräflerland, Heft 3/4 1975, S. 341 Digitalisat der UB Freiburg
• Totengedenken (Julius Kibiger). In: Das Markgräflerland, Heft 1/1983, S. 216–217 Digitalisat der UB Freiburg
• Karl Mannhardt: Julius Kibiger zum 100. Geburtstag. In: Das Markgräflerland, Band 1/2003, S. 180–181 Digitalisat der UB Freiburg
• Hanspeter Sänger, Hans H. Hofstätter: Julius Kibiger – Markgräfler Landschaften. In: Das Markgräflerland, Heft 2/1993, S. 67–75 Digitalisat der UB Freiburg
• Fritz Muser: Totenehrung (Leopold Börsig). In: Das Markgräflerland, Heft 1/1989, S. 181–182 Digitalisat der UB Freiburg
• Redaktion: Dr neu Hebelvogt vum Müllemer Hebelbund ... In: Das Markgräflerland, Heft 1/1985, S. 170 Digitalisat der UB Freiburg

Weblink

 Inhaltsverzaichnis vu dr Zytschrift „Die Markgrafschaft“ im dütschsprochige Wikisource
 Autoor*ne-Verzaichnis vu dr Zytschrift „Die Markgrafschaft“ im dütschsprochige Wikisource

Fueßnote

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Hebelbund_Müllheim“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.