S Freidorf z Muttez
Dialäkt: Baseldütsch |
S Freidorf isch e blanti, gnosseschaftligi Siidlig in dr Baselbieter Gmeind Muttez in der Schwiz.
Gschicht
[ändere | Quälltäxt bearbeite]D Wohnsiidlung Freidorf isch der bedütendsti Siidligsbau in der Schwiz us der Ziit zwüsche de Wältchrieg. Si isch vom Verband vo de schwiizerische Konsumverein as Modellprojekt vom e soziale Wohnigsbau gstiftet worde. Dr Initiator isch dr Gnosseschafter Bernhard Jäggi gsi.
Dr spöter Bauhaus-Architekt Hannes Meyer (1889-1954) het d Siidlig entworfe. Si isch in de Johr 1919 bis 1921 im Gnosseschaftsmodäll noch em Gartestadt-Vorbild baut worde. Dr Meyer sälber het s Freidorf as halb Chloster und Astalt, halb Gartestadt und Juradorf beschriibe. D Bebauigsplän si 1919 uf ere Sonderusstellig vom Zürcher Kunstgwärbmuseum, won e Katalog usege het, zsämme mit dene vo der Gämfer Gartestadt "Piccard, Pictet Co." zeigt worde.
Um s Baugländ git s e Muure. Es lit an der St. Jakobs-Stross uf em Schänzli am Rand vo Muttez. Si Dreieggform isch noch em Meyer die symbolischi Idealform für die "ersti schwizerischi Vollgnosseschaft". Der Architekt Rudolf Christ (1895-1975) haig grossen Iifluss uf d Planig vo dr Siidlig gha.[1]
Um e zentrale Dorfplatz si rasterförmig 150 Reihehüüser agordnet, wo jedes drvo chliini Vorgärte und Nutzgärte hinter em Huus gha het. Die ganzi Siidlig isch mit Baumreihe bepflanzt und eso schön grüen. In der Dorfmitti isch e Blatz, wo au vo Bäum beschattet isch und as Spiilmatte plant gsi isch. Er isch mit eme Brunne und eme Obeliskdänkmol gschmückt. Am Blatz stoht s sogenannte „Gnosseschaftshuus“, wo vo 1922 bis 1924 baut worden isch und ursprünglich als Beiz, Lade, Schuel und Seminar dient het. Afangs 1921 isch d Dramlinie vo Basel noch Muttez eröffnet worde, wo diräkt am Freidorf vorbiigoht, so dass au d Verchehrsabindig günstig gsi isch.
S Freidorf isch e Höhepunggt in der Entwicklig zum sogenannte Wohngartestil in der Schwizer Gartekunst vom 20. Johrhundert, wo d Funktion über die strängi Orientierig an formale Gstaltigsprinzipie gsetzt het im Gegesatz zur zitgenössisch Stilrichtig vom architektonische Garte, wo denn vorherrscht het. En eigene private Garte hät nüm sölle s Privileg vom riiche Bürgertum si, sondern d Fortsetzig vom Wohnruum im Freie und gstalterisch offe für wächselndi Aktivitete (wie d Konzept vom Harry Maasz z Dütschland).[2]
S Ortsbild vom Freidorf isch vom Bund und au vom Kanton Basel-Landschaft im Zug vom Inventar vo de schützenswärte Ortsbilder in der Schwiz (ISOS) klassiert worde, ass es vo nationaler Bedütig sig (en entsprächendi Bundesrots-Verornig (VISOS) isch sit em 1. Oktober 1981 in Chraft).
Z Münchestei isch zur gliiche Ziit, vo 1920 bis 1921, d Wasserhuus-Siidlig baut worde. Dr Hans Benno Bernoulli het d Entwürf gmacht und noch deene het dr Architekt Brodtbeck d Blään gmacht. Die Siidlig isch e privatwirtschaftligi Alternative zur gnossenschaftlig finanzierte Siidlig Freidorf gsi.
Literatur
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- Hannes Meyer: Die Siedelung Freidorf. In: Das Werk. 12 (1925), 2, S. 40–51. Meyer, Hannes: Die Siedelung Freidorf (Memento vom 12. Juni 2007 im Internet Archive). Reprint in: Martin Kieren (Hrsg.): Hannes Meyer, Architekt: 1889–1954; Schriften der zwanziger Jahre, Baden: Müller, 1990, ISBN 3-906700-23-2.
- Adolf Damaschke: Die Siedlungsgenossenschaft Freidorf. In: Die Bodenreform (1922), S. 167-171. (Online-Text)
- Helmut Faust: Geschichte der Genossenschaftsbewegung. Ursprung und Weg der Genossenschaften im deutschen Sprachraum. Frankfurt/Main 1965, S. 458.
- Matthias Möller: Leben in Kooperation. Genossenschaftlicher Alltag in der Mustersiedlung Freidorf bei Basel (1919-1969). Frankfurt/Main 2015.
Weblingg
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Nowiis
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- ↑ Noch em Basler Architekt Hans Schmidt (1893-1972), wo au e Pionier vo dr modärne Architektur gsi isch [1]
- ↑ Hans-Rudolf Heyer: Gärten, Städtische Wohngärten. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
Koordinate: 47° 32′ 13″ N, 7° 37′ 42″ O; CH1903: 614284 / 265152
Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Freidorf_(Muttenz)“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde. |