Wenkerbogen von Guétich

Dr Wenkerboge vo Guétich isch e Blatt für di grosse Uffnahm vo dr ditsche Sprooch, wo de Sprochforscher Georg Wenker vo 1852 bis 1911 für de Düütsch Sprochadlas gmacht het. D Schuele im domolige ditsche Reych hän e Frogeboge kriägt mit Muschdersätz, zuem si in lokale Dialäkt zuem iwwersetze. Aü im alemannische Sprochgebiet hend d' Gmeinschuele mitgmacht.

Hiwiis zuem Boge 36892

• Guétich het domols zuem Bezirk Waldkirch im Großherzogtum Bade ghärt.
• De Ord lit im Sproochruum vum Oberrhinalemannische/Freiburg-Wolfacher-Raum ]
• Die Sätz sin domols in Guétich vun de Schüeler un em Léhrer Fridolin Gantert us Obersäckinge, Amt Säckinge usgefillt worre. So wiäs de Gantert uffgschriebe het, ischs werdlig iwernumme worre.
• As Üssproch vum Ortsnamme wird im Boge „Guétich“ ohgeh.
• In Süddischland sinn d Bege anne 1887 uffgnumme worre, der vu Guétich het d Nummere 36892 griägt.
• D geografisch Lag vu Guétich isch in dere Karde iitrage.

Wenkersätz

1. Im Winter fliége die druckene Blètter in der Luft 'rum.
2. S' hèrt glī uf z'schnèie, derno wird's Wétter wieder bèsser.
3. Dué Kohlen in Ofé, daß d'Milch bal afangt z'koche!
4. Der guét' alt' Mann isch mit ém Roß dur's Iis broche und in's kalt' Wasser ghèit.
5. Ér isch vor vier oder sèchs Woch' g'storbé.
6. S' Fiir isch z'stark g'si, d' Kueché sin' jo undé ganz schwarz brénnt.
7. Er ißt d'Eier alléwil uhni Salz un Pféffer.
8. D' Fiés dién mér sèlli wéh, i glaub', i han's durgloffe.
9. I bin bi dér Frau gsi un han ér és gséit, un sie hèt gséit, sie wèll's au ihrer Dochder sage.
10. I will's au nimmi dué.
11. I schlag' di gli mit ém Kochlèffel uf'd Ohre, du Aff!
12. Wo gosch na, solle mér mit dér guh?
13. S' sind schéchti Zidde!
14. Mi liébs Kind blib do unde stuh, dié bèse Gäns' bisse di dod.
15. Du hèsch hit am mieschte g'lehrt un bisch brav gsi, du dèsch früier héim guh as di Andere.
16. Du bisch no nit groß genué, zué nér e Fläsche Wii ustrinke, du muésch z'érscht no mèh wachse un größer wére.
17. Gang, bin so guét un sag diner Schwester, sie soll d' Kléider fir eiere Muéder fértig nääien un mit der Birste subermache.
18. Hättsch e kénnt! d'no wär's andersch kumme, un's dät bèsser um e stuh.
19. Wer hett mi Korb mit ém Fleisch gschdole?
20. Er hètt dégliche dué, wié wénn sie é zuém Drèsche ag'stèlld hätte; sie hénds aber sélber dué.
21. Wem hètt er dié nei Gschicht verzèllt?
22. Mé muéß lut schrèie, susch verstoht er is nit.
23. Mér sin miéd un hén Dūrst.
24. Wo mér gèschder z'Obe zruckkumme sin, sin dè Andere schu im Bètt glége un hén fèst gschlofe.
25. Der Schnä isch dié Naacht bi iis liege bliebe, aber hit morge isch er gschmolze.
26. Hinder iserm Huus stèhn drèi scheni Èpfelbäumli mit roten Èpfeli.
27. Kinnen ihr nit no e wèng uf is warte, dérno gèhn mér mit i.
28. Ihr dirfe nit si Kindereie driebe.
29. Iseri Bérg sin nit so hoch, èiere sin vill häier.
30. Wié vill Pfund Wirschd un wié vill Brod wénn ér?
31. I verstand i nit, der mién e wéng luter schwätze.
32. Hén er kéi Stickli Seipfe fir mi uf mim Disch g'funde?
33. Si Bruéder will si zwéi schèni neii Hiiser in èierem Garte boue.
34. Dès Word isch ém vum Hérze kumme.
35. Dès isch réécht gsi vun ihné!
36. Wa hocke do fir Vègeli oben uf dem Miirli?
37. Dié Buure hén finf Ochse un nii Kiéh und zwèlf Schäfli vor's Dorf brocht, dié hén si verkaufe wèlle.
38. Dié Litt sin hit alli uf ém Féld uß un määie.
39. Gang nur der bruu Hund duèt der nint.
40. I bin mit dé Litte do hinde iber d'Matte ins Korn gfahre.

Werder im Wenkerboge

• heiß, néi, blau, grau, haue, Hand, Hampf, Hèlm, Flax, er wèxt, Bésem, Pfluume, Briéf, Hof, jung, krumm.
• Sunndig, Méndig, Zischdig, Mittwoch, Dunnschdig, Fritig, Samschdig.
• èlf, fufzèh, séchzeh, fufzg.

Lueg au do

• Lischte vo de Wenkerböge
• d Wenkersätz uf Hochditsch

Wus her isch

Digitalisat vum Guéticher Wenkerboge