Kithara

de Apollon Kitharoides, römisches Fresko, um 50 n. Chr.

e Muse bim Kitharaspiil. De Bau vom Instrument und d Spiilwiis cha do guet erchennt were.

D Kithara (griechisch κιθάρα, κίθαρις, kithára, kítharis) isch en antiks Saiteinstrument. Si isch äänlich wie d Laier und d Phorminx aber witter entwicklet und isch da Musiginstrument i de Antiki gsii, wo am höchste agsee gsii isch. Kithara isch o vo de Etrusker und Römer öbernoo wore.

Name

S Wort Kithara stammt usere vorgriechische Sprooch, d Etymologie isch nöd bikannt. I de Bible werd Kithara för die semitischi Kinnor bruucht, won e äänlich Instrument isch.

Öber arabisch qīṯār, qītār (قيثار) isch da Wort mit de Maure uf Spanie choo. Usem spanische guitarra sind di tütsche Instrumentenäme Gitarre, Quinterne und Zittere entstande. Allerdings sind die antiki Kithara und d Gitarre, wie o d Zittere ganz verschidnigi Musiginstrument. Im Noigriechische bizaichnet κιθάρα di antiki Kithara und di moderni Gitarre.

Uufbau

D Kithara ghört zo de Famili vo de Laiere, wo gliichlangi Saite hend, zwee Ärm und e Joch. I de Antiki isch nöd immer gnau zwösched de Laiere und de Kithara unterschide wore, do si zimmli äänlich uufbaut sind. D Kithara aber hett im Gegesatz zo de Laiere e chasteförmige Schallchaste (ἠχεῖον, echeíon) us Holz, wo geg hindere buuchig, vore aber flach isch. De Fuess isch bi de Konzertkithara flach, bi de Wiegekithara rund. Am Schallchaste sind zwee Ärm (πήχεις, pécheis) agmacht, wo graad oder liecht geg use gchrümmt sind. Oben ade Ärm isch e Querstab (ζύγον, zýgon „Joch“) bifestigt. A dem sind d Stimmchnebel bzw. -wirbel (κόλλοπες, kóllopes) aagmacht. Uf de Deggi vom Schallchaste isch e Saitehalter (χορδότονον, chordótonon) aabrocht. D Saite (χορδαί, chordaí) wered denn öber e Steg (μαγάδιον, magádion) zom Joch gfüert, wo si mit de Stimmchnebel gstimmt were chönnt. D Saite sind une nöcher binenand as obe. D Kithara hett i sibe Saite, selte aber au mee. Si sind us Därm oder Seene gmacht, selte au us Liine, wa aber e zimmli fiine Too gitt. D Stimmchnebel sind i de Regle us Schwarte gsii, mengisch au us Stoff.

Spilwiis

D Grieche hend underschide zwösched em Kitharist (κιθαριστής, kitharistés) und em Kitharöd (κιθαρῳδός, kitharoidós), de letscht het zom Kitharaspiil ane no gsunge. D Wiegekithara miteme runde Fuess isch vo Frau gspillt wore, d Konzertkithara vo Mane, wo Bruefsmusiker gsii sind.

D Kithara isch mit eme Stoffband am lingge Arm vom Kitharist ghebt und geg sini Brust druggt wore, sini Finger hend d Saite vo hene ggriffe. Mit dene hett er chöne d Toonhööchi verändere oder de Chlang abdämpfe, aber o d Saite zupfe. Di rechti Hand het miteme Plektrum (πλῆκτρον, pléktron) us Horn, Holz oder Metall d Saite vo voore gschlage oder döregstriche. Uf die Wiis chön meerstimigi abwechsligsriichi Melodie gspillt were. I de Regle isch de Kitharist gstande.

Entwicklig

Zwoor hend di alte Grieche nöd gnau zwösched de drai iihaimische Saiteinstrumen, de Lyra (Laiere), de Phorminx und de Kithara underschide. Allgimain werd aber agnoo, ass d Kithara sich us de Phorminx entwicklet hett. De Homer nennt maist d Phorminx und offebar synonym dezue d Kitharis. Di sibesaitigi Kithara isch da Saiteinstrument gsii, wo am maiste entwicklet woren isch. Versüech mit nüü-, zee- elf- oder zwölfsaitige Kithare hend sich nöd döregsetzt und sind allgimain onöd guet bim Publikum achoo.

Mythos

Noch de griechische Saage het de Apollon d Kithara erfunde, im Gegesatz zo de Laiere, wo de Hermes scho as chliine Bueb erfunde gha het, die denn aber em Apollon gschenkt hett. De Apollon isch de aigetlichi Musiggott gsii und er isch hüüffig mitere Kithara abbildet wore. Zo sinene Eere sind au Musigwettchämpf abghalte wore. Er isch o de Herr vo de Muse.

Di griechische Saage chennt o vili Kitharoide, wo maist e tragisches End nemid, so de Orpheus, de Linus oder de Thamyris.

Literatur

• Martin L. West: Ancient Greek Music. Clarendon, Oxford 1992, 2005, ISBN 0-19-814975-1.
• John G. Landels: Music in Ancient Greece and Rome. Routledge, London 1999, 2002, ISBN 0-415-24843-4.
• Stefan Hagel, Christine Harrauer (Hrsg.): Ancient Greek Music in Performance. Wien 2003, 2005, ISBN 3-7001-3475-4.