Rhybrugg Waldshuèt-Koblänz
Koordinate: 47° 36′ 34″ N, 8° 14′ 3″ O; CH1903: 659810 / 273484
| Rhybrugg Waldshuèt–Koblänz | ||
|---|---|---|
 | ||
| Überfüerig über | Baanschtreggi Turgi-Koblänz-Waldshuèt | |
| Goot über | Rhy, km 102 | |
| Ort | Waldshuèt, Choblez | |
| Konstrukzioon | Gitterfachwärkbrugg | |
| Gsamtlengi | 190 m | |
| Grössti Stützwiti | 54,9 m | |
| Konstrukzionshööchi | 5,1 m | |
| Bauchöste | 484.210 Guldè | |
| Aafang vom Baue | 1858 | |
| Fertig worde | 18. August 1859 | |
| Lage | ||
| ||
D Rhybrugg Waldshuèt–Koblänz isch è eingleisigi Ysèbaaübberfüürig a dè Baanschtreggi Waldshuèt–Turgi, wo zwischè Waldshuèt un Choblez dè Rhy un d Gränzè zwischè Dütschland un dè Schwiz übberschpannt. Si isch diè èrscht Ysèbaabrugg unterhalb vom Bodèsee über dè Rhy gsi. Si isch diè einzig größeri Ysebaabrugg übber dè Rhy, wo bis hüt vollschtändig erhaaltè isch un zellt europawit zu dè seltenè Gitterbruggènè im Orginalzuèschtand.
Gschichtè
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Am 26. Auguscht 1857 hèn diè Badischè Staatsysebaanè mit dè Schwizerischè Nordoschtbaan dè Bau vo dè gränzübberschritendè Baanschtreggi Waldshuèt-Koblänz-Turgi mit dè Rhybrugg agfange. Demit isch es bi dè Inbetrièbnaam am 18. Auguscht 1859 diè èrscht Vobindig zwischè dè Badischè Hauptbaan un èm schwizerischè Ysebaanetz gsi. D Vobindigsbaan z Basel isch èrscht 14 Johr spôter in Betrièb gnõ. Dè Badische Baurõt Robert Gerwig hèt s Bauwärch erfundè un hèt d Bauleitig vo sellèrè Brugg durrègfüürt. Dè stäälerne Übberbau hèt d Firma Gebrüder Benckiser uss Pforzè erschtellt un montyrt. D Brugg isch für zwei Gleis uusglait, allerdings isch immer nu ei Gleis vorhandè gsi. Uffgrund vo zuènemmendem Vokeerslaschtè sin in dè Johr 1912 un 1913 èrschti Voschtärkigsmaßnaamè für Achsmassè vo 18 Tonnè unternõ worrè, ußerdèmm isch s stròuffwärts ligends Gleis in Bruggèmitti voschobè worrè.
Wegè dem voruusgangenè Neuèburgerhandel, wo diè preußisch Armee d Invasion i d Schwiz übber sini Pontonbruggènè zwischè Waldshuèt un Koblänz blaant hèt, isch è Sprèngkammer in ein vo dè Bruggèpfyler uff schwiizer Seite ybaut worrè. Nõch Bekanntwörrè hèt diè Badisch Sitè mit èm Ybau von èrè eigenè Sprèngkammèr nõchglait. 1912 isch z Basel è Serbischi Anarchischtèzällè vohaftet worrè, wo scho è Benzinsüüribombè zu dè Sprengig vo dè Waldshuèt-Koblänzer Rhybrugg baschtlet ka hèt. D Gruppè hèt beabsichtigt, d Brugg bim Ytritt vom Dütschè Rych i dè èrschte Balkanchrièg unter m èrschtè Truppètransport z sprengè.[1] Au diè im Zweite Wältchrieg für dè 24. April 1945 blaanti Sprengig vo dè Brugg durch dütschi Einheitè isch nit durrègfüürt worrè, ergo isch s Bauwärch als technischs Denkmòl i sinèrè urschprünglichè Konschtruktion bis hüt erhaaltè blibbè.
Im Johr 1967 isch uff dè Brugg wegè m Aalter vo dè Brugg un Sicherheitsbedenkè è Langsamfaarschtell vo 10 km/h ygrichtet worrè. È Gutachtè vo dè Universidät Karlsruè hèt èm Bauwärch im Johr 1974 no Reschtnutzigsduèr vo 10 bis 15 Johr ygrumt, sofärn èn neuè Korrosionsschutz durrègfüürt werrè würd, wa au 1978 bassyrt isch. Zee Johr spôter hèt diè Dütsch Bundesbaan diè Streggi stilllegè wellè, allerdings hèt diè Schwizerische Bundesbaan, welli Eigètümer von èrè Bruggèhälfti isch, d Zuèschtimmig voweigeret un hèt è aktualisyrts Guètachtè übber d Brugg gforderèt. Dõdruus sin 1991 umfangrychi Inschtandsetzigsarbètè durrègfüürt worrè, welli unter anderem lokali Voschtärkigsmaßnaamè un èn erneuertè Korrosionsschutz umfasst hèn un èn Reisezuugvokeer mit 45 km/h Högschtgschwindigkeit ermöglicht hèn sowiè dè Brugg è Reschtnutzigsduèr vo 40 Johr gää hèn. Bis zu dè Elektrifizyrig vo dè Streggèluggè Waldshuèt-Koblänz im Johr 1999 hèn Nõvokeersdiseldrybwägè vo dè Dütschè Baan AG uff dè Brugg vokeert. Ab 1999 hèt d SBB d Betrybsfüürig mit elegtrischè Drybwägè übbernõ. Im Johr 2007 hèn däglich zirka 34 Züüg vo dè Linniè 41 Waldshuèt-Winterthur vo dè S-Baan Züri übber s Bauwärch vokeert.
Für dè ab 11. Dezembèr 2011 blaantè Ysatz vo schwerè Domino-Züüg isch d Rhybrugg schinbar nimmi geignèt gsi. Vohandlungè vo dè Stadt Waldshuèt un vom Waldshuèter Landratsamt mit dè Dütschè Baan un d Schwizerischè Bundesbaan hènim Novembèr 2011 zuè nèrè Kompromisslösig gfüürt. S Tempo vo dè Dominozüüg wörd im Berych vo dè Brugg uff 30 km/h begränzt. D Bassagyr dürfed sich wôrend dè Übberfaart nr i dè lychterè Zugdeil uffhaaltè[2].
Konschtruktion
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Dè rund 190 m lange Bruggèzug hèt èn obbèligendè Faarwäg un wyst übber m Rhy Stützwitè vo 37,24 m i dè beidè Randfälder un 54,90 m im mittlerè Fäld uff. Dõdraa schlièßt sich am schwizerischè Ufer è gmuèretes Viadukt mit sechs halbchreisförmigè Gwölbebögè aa, diè è lichti Witi vo jewyls 7,5 m hèn. Diè stark unterschydlichè Stützwitè vo dè Hauptbrugg ergäbed sich uss dè Strômigsvohältnis im Rhy. Uff dè dütschè Sitè übberquert d Ysebaalinniè nõch rund 50 Metèr Volauf uff ènèm Damm d E54 uff èrè modernè Bedongbrugg mit eim Bogè.
Dè Übberbau vo dè èngmaschigè Gitterfachwärchbrugg bschtòòt uss Puddlysè un isch im Querschnitt chaschtèförmig uusbildet. In Längsrichtig isch dè Durchlaufdrääger s Bauwärchssischteem. Vertikal sin zwei engmaschigi, gitterartigi Fachwärchhauptdrääger mit èrè Höchi vo 5,13 m un èm Achsabschtand vo 4,95 m vorhandè. D Diagonalschtreebè sin uss Flachysè bildet un i dè Chrützigspünkt mitènand voniètet. Diè vertikalè Pfoschtè bschtônn uss vir voniètetè Winkelbrofyl.
D Gründig vo dè Pfyler bschtônn uss ygrammtè, zirka 10 m langè Holzpfôèl, uff dennè Pfaalköpffundamènt uss Bedong aagordnet sin. Diè 14 m hochè un am Kopf 3 m breitè Pfyler bschtônn uss Nadurschteimuèrwärch.
Montage
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Am Waldshuèter Ufer isch dè Übberbau vo dè Stròmbrugg in èrè temporärè Wärchhallè in drei Abschnitt zämmèbaut worrè. Nõch Fèrtigschtellig vom èrschtè Segmènt isch sebbes uff Rollè uss dè Hallè gschobè worrè. Aaschlièßend isch es zweiti Segmènt gfolget, wo nõch Fèrtigschtellig mit dè èrschtè vobundè un voschobè worrè isch. Schlièßlich isch dè Übberbau mit èm drittè Segmènt uff sini ganzi Längi vo 131 m zämmèbaut worrè. Diè eigentlich Montage vo dè Brugg isch mit Hilfsjoch im Rhy durch s Ièschièbè mit èm 10,5 m langè, hölzernè Vorbauschnabèl uff èrè Rollbaan bewerschtelligt worrè. Dõby isch dè Übberbau mit Menschèchraft bzw. Drybwärch mit Walzè vorwärts bewegt worrè.
Literadur
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- Ulrich Boeyng: 150 Jahre Eisenbahnbrücke über den Rhein bei Waldshut. Zum Jubiläum der ersten internationalen Eisenbahnverbindung. In: Denkmòllpfleeg z Badè-Württèbärg, 38. Jg. 2009, Heft 3, S. 153–156 (PDF)
- Robert Gerwig: Die Eisenbahnbrücke über den Rhein bei Waldshut. In: Allgemeine Bauzeitung, Jahrgang 1862, S. 243–257 (Online bei ANNO)
- Gesellschaft für Ingenieurbaukunst (Hrsg.): Schweizer Eisenbahnbrücken. 1. Ufflaag. vdf Hochschulverlag AG, Zürich 2001. ISBN 978-3-7281-2786-0.
- Hans-Wolfgang Scharf: Eisenbahn-Rheinbrücken in Deutschland. EK-Volaag, Fryburg 2003, ISBN 3-88255-689-7.
- Jörg Schlaich, Matthias Schüller: Ingenieurbauführer Baden-Württemberg. Bauwärch Volaag, Berlin 1999. ISBN 3-934369-01-4
- Ulrich Boeyng: Die Eisenbahnbrücke über den Rhein zwischen Waldshut und Koblenz. Ein Denkmal der Technikgeschichte. In: Denkmalpflege in Baden-Württemberg, 19. Jg. 1990, Heft 3, S. 135–140. (PDF)
Weblingg
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Commons: Ysebaabrugg Waldshuet-Koblänz – Sammlig vo MultimediadateieLuèg au
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Einzelnõchwys
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- ↑ Erhard Buchner: Kriegsdokumente, der Weltkrieg 1914 in der Darstellung der zeitgenössischen Presse, Albert Langen, München, 1914-18, Band 2,S.136
- ↑ Südkurier vom 17. November 2011: SBB fährt weiter über Brücke
| Di nögscht Brugg flussufwärts: Rhybrugg Zurzi-Rhynè |
Bruggene öber de Rhy | Di nögscht Brugg flussabwärts: Strõßèbrugg Waldshuèt–Koblänz |
|
Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Rheinbrücke_Waldshut–Koblenz“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde. |