Wort Diskussion:Alemannische Ortsnamen/Archiv1

Kopie vo Diskussion:Etymologie alemannischer Ortsnamen

Wird d'Endig -ig im Schwäbische datsächlich -ich usgsproche, wie do d'Schribig vu 'Haifich' statt 'Haifig' nohlegt?

So vil ich weiss. isch d' ch-Ussproch vum terminale g hinder i us em norddytsche in die dytsch Standardussproch ybernu worre. Im Oberrhialemannische jedefalls isch des g e g un chei ch.

Mir sage bispilswiis wänig un nit wänich, bzw. hüfig un nit hüfich

Die Schwäbisch-Schwätzer, wo i chenn, sage's gnauso. Isch -ich fer ig also - wie sehr hüfig aztreffe - scho uf e Ifluss vu dr Standardussproch vum Hochdytsche zruckzfüehre?

Des glaob I edda. S'schwäbisch Word "Haozich" (Hochzeit) isch ganz bschdemmd ed von dr Schdandardschproch be'aeflusst. Ao no an Houfa andere Beischbiel dädet mr drzua oefalle. I glaob abr, dia "ch" oussproch isch haobdsächlich em Norda vom Schobeland verbraeded ond ischd ao a Onderschaedongsmerkmol zwischa m'Schwäbischa ond andere alemannische Dialägdgrubba. Drfir schbricht ao, dass grad em schwäbischa des "ch" am End zom Doel no weider verbroedad isch, wia em Hochdeidscha. Em nerdlicha Schwäbisch saed mr ao ällaweil "wenich", em Hochdeidscha abr ällamol au "wenig". Ao saed mr im Hochdeidsche en dr Schdaegerongsform ällaweil "weniger", em nerdlicha Schwäbisch abr ällaweil "wenicher". I dääd abr ao ed "haifich" schreiba, sondern "heifich". uusgwanderte 11:44, 17. Okt. 2006 (CEST)

Un: stot in dinere Schribig ie fer e Diphthong oder fer e dähnt's i (wo früeher au im Standarddytsche e Diphthong gsi isch) ? --w-j-s 00:59, 29. Jan 2006 (UTC)

I dääd amol saga, ie schdood ällaweil fir en Zwoelout (Diphtong). So hald I's jedafall, wenn I schwäbisch schreib. Mr saed hald ed "Beischbiil" sondern "Beischbiel", ond mr saed ao ed "Iiberzwerch", sondern "Ieberzwerch". En de abflachdere Forma vom Schwäbischa isch des abr ufgwoechd, em Honoratioreschwäbisch heerd mr efders ao "zom Beischbiil" oder ehnliche Konschdrugdsiona. --uusgwanderte 12:04, 17. Okt. 2006 (CEST)

Zytlich Zuordnung

Zue denne Endunge gibts zytlichi Zuordnunge, ä Ort mit 'ra bschtimmte Endung, isch wahrschienlich vun XXXX-YYYY gründet worre. Isch mol in nem alte Schulatlas gschtonde, vorrem Krieg (nit vorm Irakkrieg). Weiss ebr abs drüber? -- Test-tools

- ingen sin die äldiste alemannische Nämme (260-500). Alli andere sin jünger, sofern nit vu voralemannischem Usrprung wie Basel, Brisach oder Zarte.

-huse un -wiler werre scho vu 500-800 erwähnt un sin au nit typisch alemannisch wie -ingen.

--84.159.80.4 22:38, 7. Feb 2006 (UTC)

Hetsigrwiiz ştôôt i dr aalthoctüttşa grammatik (Althochdeutsche Grammatik — Braune/Eggers) dinna dass -ch tüppiş aalt alemanniş zai. Iş mr haald gad in zinn kô.

--194.208.235.250 16:33, 27. vebruaar 2006

Vereinige mit de Siite 'Alemannische Ortsnamen'?

I hon grad di klai Lischte mit de (houptsächlich schwäbische) Ortsnäme i de Artikel 'Alemannische Ortsnamen' eigflochte und uf dere Siite veschwinde lo (it glescht!).

Erscht denooch bin i uf d Idee gkumme das me eigentlich den ganze Artikel 'Ethymologie...' dert naa veschiebe kännt. Des wär dänke s Bescht. No kännt me den Artikel Ethymologie als Vorspann vu 'Alemannische Ortsnamen' neme und doo druf folgt no d Lischte. I lueg emool eb i zu de oenzelne Ortsnameendunge no eppes schriibe kaa (Datierung usw.) - Meeßt i aber no Literatur bsorge.

De Artikel 'Ethymologie Alemannischer Ortsnamen' däät i vorschlage zum Lösche. Des het no en Vorteil: de falsch gschribene Titel wär entsorgt (Etymologie schriibt me ohne 'h')...

(Ralf)

Suschtigs

Dä Artikel isch momentan nô chaotisch un total unvollschtändig. I durchsuech d'Wikipedia emol gründlicher un usserdäm chönnte mer au nô ä andres layout bnutze. Vilycht chönnt mer d'Syte au als Projekt uf d'Houptsyte schtälle. --Chlämens 22:15, 7. Aug 2005 (UTC)

Solle do jetzt nummer Ortsname ine wo uff alemannisch anderscht gschproche wärde odr alli Ortsnäme im alemannische Schprochgebiet? Säll würd ich jo vo de Vollschtändigkeit halber empfähle... also dass zuem Bischpiel denn au "Lörrach - Lörrach" odr "Muttenz - Muttenz" in de Lischte uffgno wird. Sunnscht weiss jo nochher nümmi wenn öbber was suecht worum sälle Ort jetz nit dört uffgfuehrt isch. --80686 10:28, 7. Jan 2006 (UTC)

Uf jede Fall, Lörrach isch jo au debi. Mer werre warschynlich merke dass des gar nüt so viili sin. --Chlämens 14:41, 7. Jan 2006 (UTC)

S giit nebedher d Siite 'Ethymologie Alemannischer Ortsnamen'. I hon grad e Lischte vu Ortsnäme vu dert doo hane iigflochte, fänds aber am beschte, wenn me die zwä Siite vereinigt uf 'Alemannische Ortsnamen'. No het me i dem Artikel au e Iileitung und it blos e lange Lischte. (Ralf)

I find mer sot Teile vo dr Lischte uslagere, so wie Zürcher Ortsnamen, also zum Byschpiil: Schwäbische Ortsnamen. Sunscht wird d'Lischt z'lang un unübersichtlich. --Chlämens 21:26, 4. Apr 2006 (UTC)

I han des jetz gmacht. Mer sot au irgetwenn emol andri Teil vo dr Lischt uslagere. --Chlämens 18:15, 6. Apr 2006 (UTC)

-ikon s'gliich wie -ingen oder -igheim ?

Sin die Endige -ikon un -ingen ethymologisch gliich, odr gits do unterschiedlige Herkünft? -ingen isch z'mindescht nid numme uf dr'alemannische Schproochraum bschränkt. Lueg z.B. "Scheveningen" (Holland) odr "Twistringen" (Norddütschland). Isch --ingen also wirklig a typisch alemannische Örtsnämme'endig?
Noch an anderi Frog: Isches nid eso, dass -wil un -weiler ethymologisch gliich sin? Alemannisch uusgschproche wird doch beids gliich, oder?

Noochtrag: Ich ha geschdrd no a weng ghirned üeber sälli sach. Ich glaub, -ikon un -igheim isch gliich, un nid -ikon un -ingen. Wemmr nämli allai noch dr Uusschproch goht, sin sälli Endige fascht genau gliich! Im Norde vum alemannische Schprochruum hets viili so Ördtschafte, z.B. "Bietigheim", "Bönnigheim", "Gemmrigheim"... Wo mr im dortige schwebische Dialekt "Biitike", "Bönnike", "Gemmrike" uusschpricht. Uf sälli Art hot au s'Züricher Oerlikon en "geheime Namensvetter" im schwebische: Im jeweilige Dialekt were Oerlikon und Erligheim (bii Ludwigsburg) fascht genou gliich ussgschproche (naürli isch dr Tonfall unterschiedli): Örlike bzw. Erlike. Bschtimmt hets no anderi Fäll wie den. uusgwanderte 11:42, 20. Okt. 2006 (CEST)

D Ortsnäme uf -ikon sprechtmer as /-ikche/ us und stammt us althochdütsch -inghofun, wa übrigens en Dativ-Plural isch. Also z.B. Wiedikon, sprich: /Wiedikche/ het im 9. Johrundert Wiedinghofun ghaisse, und da bidütet, "bide Hööf vode Wiedinge" und Wiedinge isch de Sippename vomene Wiedo oder ähnli. Sippenäme uf -ingen und -ungen kchenet ali Germane, nöd nu bide Ortsnäme. D Näme uf -heim geltet ide Schwizer Ortsnameforschig als fränkischi Sidlige und sind ide Schwiz denn au selte. D Näme uf -ingun und -inghofun ghöret de gliiche Schicht aa, nämlich de Landnameschicht, nochdem d Römer abghaue sind. D Näme uf -wiil und -wiiler sind echli spöter, baid stamet us ahd. -wîlare. Baidi Arte vo Ortsnäme werdet ide Regle miteme Manename im erste Tail bildet. --al-Qamar 14:32, 15. Dez. 2006 (CET)

Chaos

Bi de alemannische Ortsnäme herrscht jo wirklich es ziemlichs Chaos. Grad han ich gsäh, dass es jo au e Lischte Gemeinden des Kantons Aargau git. Do sotte d Ortsnäme eigentlich so gschribe sii wie in de Bezirkslischte, oder? --Brian 18:02, 15. Dez. 2006 (CET)

Find i nöd zwingend. S Alemannische/Schwizertütsche isch jo oortograafisch nöd greglet. (Und die Site sowiso nöd :-). Aigetlich chamer d Lischte vode Aargauer Näme lösche und deför de Link uf d Aargauer Gmaindsliste setze. Da chasch mache wenn die seb ganz fertig isch. Sus mach is spöter.

Mi wunderets a dere Site, as nu Näme vo Dörfer notiert werded. Die söttet aber ali (wenn denn die alemannischi Wikipedia ganz fertig isch :-? ) als politischi Gmainde separat ufglistet sii und die chliinere Käffer und Wiseli chamer under de ainzelne Gmainde nocheluege. Ii ha drum (um s Chaos zvergrössere) aagfange im Kantoo Sanggale die wichtigste Berge und Flöss ufzschribe, ha deför d Ortschafte (usser d Städt) wegloo. -al-Qamar 23:00, 16. Dez. 2006 (CET)

Sortiere

I ha so viili badischi Ortsnäme wie mögli nooch Landkreis sortiert, aber natürli kenni nüt jeds Dorf un jede Ortsdeil, vorallem im Briisgau. Wenn jetz öber wo e weng me vo dört isch un sich uskennt des no mache chönnt wärs guet. --Chlämens 18:56, 3. Nov. 2007 (CET)

Blumberg

I derre Lischt stoot jetz dass Blumberg uf Alemannisch Texas heisst, cha des öber bstätige un erkläre? Falls des numme e Spitzname isch no ghört nämli besser dr richtige Name yne, wo doch warschynts Bluemberg oder ähnlich isch. --Chlämens 22:51, 8. Nov. 2007 (CET)

I ha de Name jetz use, bevor en öber wiider ynetuet bitte z'erscht erkläre was es mit däm Name uf sich het. Z Rhyfälde sage mer au emene Stadtdeil Chleimexiko, aber des isch deswege no lang kei alemannischer Ortsname! --Chlämens 18:54, 12. Nov. 2007 (CET)

Vorsichtigi un schnälli Ussproch

Ich halt Forme wie "Muulbrg" für "Muulburg" oder "Efrge" für "Efrige" nüt für d eigetlichi Ortsname. Natürli hört mer die Vokal mangmol fascht nüt wemmer de Name schnäll usspricht, aber i bin mir zimli sicher dass bi vorsichtiger Ussproch dr Vokal au im Alemannische no do isch bzw dass en Konsonantehuufe vo 4 Konsonante im Alemannische gar nüt mögli isch, wenn i de germanische Sproche überhaupt (im Änglische gits maximal 3 Konsonante am Silbeaafang, z.B "straw"). Het dr Name vo Efrige etwa bloss zwei Silbe? Äänlichs gilt für "Lörech", binere schnälle Ussproch werre viili Vokal zumene Schwa, aber i denk d vorsichtigi Ussproch ischs au do "Lörrach".--Chlämens 03:29, 28. Sep. 2008 (CEST)

Z Obfige said mer fir Friibùrg imer [fri:bəg], egal wie schnäl oder wie langsam mer des said, [fri:bʊrg] said mer im Obfiger Dialäkt nie. Genauso hais Straßburg bi ùns au nùme [ʃdro:sbəg] ùn dr Schönberg haisd [ʃi:mbəg], mer deed nie [ʃi:mbærg] saage. Des lyd aifach doodraa, as es au bin ere langsame dydlige Uusschbrooch kai Näänebetoonig ùf dr zwoode Silb gid ùn in ere nid betoonde Silb gid s bi ùns nùr Schwa oder i. Im Hoochdydsche gid s aber e Nääbetoon ùf dr zwoode Silb vù Maulburg. D Yywooner haise im Obfiger Dialäkt aber [fri:bʊrgər] oder [ʃdro:sbʊrgər], do isch e Nääbetoon ùf dr zwoode Silb. Eso isch s im Dialäkt vù Obfige, wie s im Dialält vù [mu:lbəg] isch, wais i nid, ich vermued aber, as es doo au kai Nääbetoon ùf dr zwoode Silb gid ùn es wäg däm nid as [mu:lbʊrg] gsaid wird. E anderi Froog isch derno, wien i des derno sol schryybe, z. B. in Dieth: Fryybeg oder Fryybrg? --Holder 03:29, 28. Sep. 2008 (CEST)

Wie wärs mitem schwiizerische Familiename Zgraggen /'tsgragg∂/? Vier sind aso mögli und i wart scho lang uf de, womer e Biispil mit füf bringt ;-). Wenn s /r/ verschwindt, wär wol Friibeg am beste. Bi Efrge wär vermuetli d Schriibwiis "Efrege" nöd schlecht, aber do müest mer scho wüsse, wie da würkli tönt. --drtswärg

Meinsch du fümf Konsonante uff einem Hufe? Wie wär s mit "Angschtschweiß" [aŋʃtʃvaɪs]? --Strommops 12:04, 30. Sep. 2008 (CEST)

Do förchtsmi grad /rxtsm/ --al-Qamar 12:10, 30. Sep. 2008 (CEST)

ich hetti no Herschbrg und Ramschbrg z'biete, wo noch de Agoob vom Kanton BL uff Mundart offiziell eso gschriibe wärde, s'ursprünglige "e" bzw. "u" isch mittlerwyle verschwunde --Dr Umschattig red mit mir 12:54, 30. Sep. 2008 (CEST)

Bi "Angschtschweiss" isch e Silbetrännig derzwüsche: /aŋʃt.ʃʋais/ un bi Zgraggen isch s Affrikat /ts/ denki ei Phonem (mol devo abgsehe dass des sicher kei bsunders gängigs Byspil isch). Verglych es z.B mitem Serbokroatische wo Wörter wie "srpski" oder "krk" alltäglich sin. --Chlämens 19:39, 30. Sep. 2008 (CEST)

Möglicher hend d Schriibige "-brg" d Uursach dodri, as im Tielekt /-b∂rg/ gsait werd, wa denn as /-berg/ gschribe were müesst, wamer aber verhindere möcht, well ebe nöd e Berg sonder e Burg gmaint isch. Under dene Umständ weered Graphiie wie Muulbrg oder Ramschbrg verständli, wenn onöd grad glunge. Bi Efrge weer da allerdings i dem Fall nöd grechtgfertigt /xtkf/. --al-Qamar 15:31, 30. Sep. 2008 (CEST)

ich ka kei IPA, ich cha nume sage, dass s -brg bi Herschbrg wie Ramschbrg genau gliich usgsproche wird (obwohl eimoll burg eimoll berg/bärg) - allerdings seit me mängisch uff em Ramschbrg (drbi wärs jo ke Bärg). Wie au immer: das brg wird usgsproche wie "Breg" eifach ohni e. Oder au ähnlig wie Bergues im Film Bienvenue chez les Ch'tis, eifach ohni s ööööö... Es ganz ganz fiins "e" isch mängisch no z'gheere, aber normalerwys nimmi, sondern brg tönt als ei "Explosion". Drumm ka ich mir Muulbrg vorstelle (wenn au schwer, im Baselbieterdütsche ände nume bärge/burge wo vorhär es -sch hän uff brg - z.B. au Lieschbrg (aber umgekehrt Lieschtel (wenn au nur e ganz fiins e)), nid aber z.B. Lampebärg, Waldeburg), nid aber Efrge --Dr Umschattig red mit mir 17:54, 30. Sep. 2008 (CEST)

Ich zwyfel nüt aa dass die Vokal zumene Schwa wärde wenn si unbetont sin, ich mein aber dass sich d "volle" Form trotzdäm lycht ableite loot. Wie sait mer de de Lüt us denne Ort? Herschbrger un Ramschbrger oder hört mer nüt wenigschtens do en Vokal? Mer sait natürli oft "Lörrech" mit Schwa, aber es goot sicher niemer uf de "lörrecher Markt". --Chlämens 19:39, 30. Sep. 2008 (CEST)

meischtens wirds umschriibe: vo Herschbrg, vo(m) Ramschbrg. Oder dr Dialäkt goot verlore und me seit Ramlinsburger. Me ghört aber au Herschbärger, Lieschbärger, Ramschburger (sälte). --Dr Umschattig red mit mir 13:05, 1. Okt. 2008 (CEST)

Nejstrukturierig

Ich haan emol aagfange, die Lischte nej z strukturiere. Bi dr Ortsnämme z Dytschland find i s zimli problematisch, ass do historischi Regione (Baden, Hohenzollern), geografischi Regione (Allgäu) un sprochligi Regione (Schwäbisch) zämmegmischlet wäre. Wär weiß denn hit scho no, eb e Ortschaft friejer zue Hohezollern oder zue Württemberg oder zue Baden ghert het? Z. B. sin do zum Deil Gmeine zue Hohenzollern zuegordnet, wu nie derzue ghert hän. Oder allmeh Gmeine dien sich sälber us Marketing-Grind zum Allgäu zueordne. Ganz abgsäh dervu git s do derno Iberschnyydige bi schwebische Gmeine z Bade (z. B. um Messkirch), bi bodeseealemannische Gmeine z Württemberg (z. B. Schwennigen oder am Bodesee) usw.

Wäge däm biin i jetz dra di ganze Ortsnämme no hitige Verwaltigsgränze zämmezordne. --Holder 13:52, 28. Okt. 2009 (MEZ)

Findi inhaltlig guet, formell wärs schön gsi, de hettsch im erschte Edit (Neualag) uff d Uslagerig higwiise, chasch es jetzt jo uff de Diskussionssyte nochhole (Hiiwys uff Versionsgschicht) --Dr Umschattig red mit mir 16:31, 28. Okt. 2009 (MEZ)

Jo, mersi fir d Erinnerig, bi Uuslagerige vergiss i des mänkmol. --Holder 18:03, 28. Okt. 2009 (MEZ)