Wenkerboge vu Schàrze

Dr Wenkerboge vu Schàrze isch e Blatt vu dere grosse Ufnaam vu dr ditsche Sprooch, wo im 19. Joorhundert angefange het un hit Bschdanddeil vum Ditsche Sprochadlas isch. Sällimols, wo dr Sproochforscher Georg Wenker vo 1852 bis 1911 sinner Sproochadlas vorbereitet hed, hänn alli Schuele im domolige ditsche Riich e Froogeboge mid vierzig gliche Muschdersätz vorgleit bikumme, wu d' Schiäler middem Léhrer in de lokal Mundart uffschriewe hänn mièn.

Hiwiis zuem Boge 36455

• Schàrze het dozemols zuem Kreis Kahl im Großherzogtum Bade ghärt un isch hit e Ortsdeil vu Lichtenau.
• De Ord leyt im Sproochruum vum Oberrhinalemannische / Kaal-Stroßburijer-Raum.
• Die vierzig Sätz hän dozémols d' Schueler iwwersetzt un sin vum Lährer uffgeschriwwe worre. Lährer war de Emil Hornberger vu Nüstenbach, hitt ne Oortsdeil vu Mosbach im Odewald.
• Es sin al vierzig Wenkersätz uffgeschriwwe. Sowit megli, isch d Schriibwiis inn de Bege iwernumme worre.
• As Üssproch vum Ortsnamme wird im Boge „Schàrze“ angän.
• In Süddischland sinn d' Bege anne 1887 uffgnumme worre, der vo Heilzä het d' Nummere 36445 bekumme.
• D' geografisch Lag vu Schàrze isch in dere Karde ingetraje.

Wenkersätz

1. Em Wender fleje die droggene Blädder en de Luft rom.
2. 's härt glich uf ze schneie, no words 's Wedder wedder besser.
3. Dhue Koole in de Offe, daß d' Melich ball anfangt ze koche.
4. De guet alt Mann esch mit dem Roß durchs Iss gebroche un ens kalt Wasser gefalle.
5. Er esch vor vier oder sechs Woche gstorwe.
6. 's Fier esch ze stark g'sen, d' Kuche sen jo onde ganz verbrénnt.
7. Er eßt d' Eier emmer ohni Salz und Pfèffer.
8. D' Fuèß duen mēr weh, i glaub, i habse dorch geloffe.
9. I bin bie de Frau g'sen on i hab'sere g'said, on sie het g'seid, sie wells de Dochder au saje.
10. I wells nemmi duehn.
11. I schlaa der glich met em Kochlöffel om d'Ohre.
12. Wo gehsch anne, solle mer met der gehen.
13. Senn schlechtie Zidde.
14. Lièbs Kend, bliè dort onde stehn, d'böse Gäns bisse di dord.
15. Du hesch hitt am merdelste gelehrt, on bisch ardi g'senn, du dörfsch frejer heem as d'andere.
16. Du besch noch net groß genue, e Flasch Winn uszetrenke, du mosch z'erscht noch e bessel wachse un größer wäre.
17. Geh, sei so guèt un sa diinere Schweschter, sie soll d'Kleider für eueri Modder ferti naje onn met de Berst sufer mache.
18. Hättsch ne kennt, no wärs andersch komme un 's thät besser um die stehn.
19. Wer her mer mine Korb met Fleisch gstohle.
20. Er het gedohn, als wanns sènne zuem dresche bstallt hätte; sie henns awer selwer gedohn.
21. Wénn hetter die nei G'schecht verzählt.
22. Mer mueß lutt brueele, sonst versteht er ons net.
23. Mièr sènn mièd on henn Dorst.
24. Wie mer gester Owe heimkomme sènn, sènn d'andere schon em Bett gelege on henn schon hert g'schofe.
25. De Schnee esch hit Nacht bin uns làje geblewe onn hite Morje esch er g'schmolze.
26. Henter onserem Hus stehn drei schöni Apfelbäumle met rote Äpfele.
27. Kenener net noch e Auwebleck of's warte, no kenner au mèt i.
28. Er derfe kenn so Kenderrei driiwe.
29. Unseri Berri senn net so hoch, eueri sènn vill höcher.
30. Wieveel Pfund Werscht on wieveel Brot wèllenner hènn?
31. I versteh i net, er minn e bessel ludder babble.
32. Hènner kènn Stigl wissi Seif fer mi of mim Desch gfonde?
33. Sinn Bruder well sich zwei schöni neii Hüser en eure Gärte baue.
34. Des Wort esch em von Härze komme.
35. Des esch récht von ene g'senn.
36. Was setze do fer Veuel of dem Mürel?
37. Die Bure hènn fenf Ochse onn ninn Kièh on zwölef Schäfel vors Dorf gebrocht, die hènn se verkaufe wèlle.
38. D'Litt sènn hitt alli drus em Feld onn mäjè.
39. Geh norr, der brune Hund huet der nigs.
40. I benn met denne Litte dohende ewwer d'Matt ens Korn g'fahre.

Werder im Wenkerboge

• heiß, nai, blou, grou, hauwe, Hand, Hanf, Hèlm, Flachs, er wachst, Bèse, Pflumme, Brièf, Hofft, jung, krumm.
• Sonndi, Mandi, Zisti, Middwoch, Dundersti, Friddi, Samsti.
• èlf, fufze, sèchze, fuffzich.

Luäg aü do

• Lischde vu alemannische Wenkerboge
• d Wenkersätz uf Hochdütsch

Wo s her isch

• Digitalisat vum Original Schàrzemer Wenkerboge