Wenkerboge vo Oberbipp
Dr Wenkerboge vo Oberbipp isch es Blatt vo dr grosse Ufnaam vo dr dütsche Sprooch, wo im 19. Joorhundert agfange hed. Wo dr Sproochforscher Georg Wenker vo 1852 bis 1911 en Dütsche Sproochadlas vorbereitet hed, hei alli Schuele im domolige dütsche Rych e Froogeboge übercho mid de glyche vierzg Muschdersätz, zum se i dr lokale Mundart ufzschrybe.
Hiwiis zuem Boge
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- Au im alemannische Sproochgebiet vo dr Schwiiz hei ab 1933 vili Gmeindschuele en Froogeboge übercho.
- Oberbipp isch e politischi Gmeind im Verwautigskreis Oberaargou im Kanton Bärn, Schwiz.
- De Ord lit im Gebiet vum Hochàlemànnische.
- Die vierzig Sätz sin dozémol in Oberbipp vom Lährer Werner Schaad, 62 Johr aut, vo Oberbipp üssgfillt worde.
- As Üssproch vum Ortsnamme wird im Boge „Oberbipp“ ageh.
- De Boge treit d Nummere 45001.
- D geografisch Lag vu Oberbipp isch in dere Karde iitrage.
- D Sätz und d Wörter sin do unde eso gschribe wie si vom Schaad uf em Froogeboge ageh worde sind.
Wenkersätz
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- Im Winter flüüge die döre Bletter i der Luft ume. (ö geschlossen)
- Es hört grad uf schneie, de wird 's Wätter wider besser. (ö offen)
- Due Chole i Ofe, dass d'Möuch bau afot choche (ö geschlossen)
- Dä guet aut Ma isch mit em Ross uf em Ysch ybroche un i's chaut Wasser gfaue.
- Er isch vor vier oder sächs Woche gstorbe. (o geschlossen)
- 's Füür isch z'starch gsi, der Chueche isch am Bode ganz verbrönnt.
- Er isst d'Eier gang ohni Sauz und Pfäffer.
- D' Füess tue mir grüüsli weh, i glaube, i heig se düre glüffe. (ü ganz lang)
- I bi bi der Frau gseh und ha-n-er es gseit, und si het gseit, si wöu's au ihrer Tochter säge.
- I wot's au nümme mache.
- I hou der de gly eis mit em Chochlöffu hinger d'Ohre, du Aff!
- Wo geisch hy, söue mer mit dr cho?
- Es sy schlächti Zyte.
- Mys liebe Ching, blyb do unge stoh, diä böse Gäns bysse di sösch z'tod. (ö geschlossen)
- Du hesch am meiste gleer und bisch rächt brav gsy, du darfsch ender hei aus diä angere.
- Du bisch no nid gross gnue, um e Fläsche Wy uszrinke, du muesch zersch no chli wachse und grösser wärde.
- Bisch so guet und gang säg dyr Schwester, sie söu d' Chleider für eui Mueter fertig näie und mit der Bürste potze.
- Hätsch du ne mume kennt! De wärs angers cho, und es würd besser um ihn stoh.
- Wär her mer mi Chorb mit em Fleisch gstole?
- Er het dergliche to, si heigene zum Drösche bstöut; si hei aber aus säuber gmacht.
- Wäm hed der die nöi Gschicht erzöit?
- Me muess luut brüele, süsch versteit er üs nid.
- Mir sy müed und hei Durscht.
- Wo mer gester z'obe umecho sy, si die angere scho töif im Bett gläge und hei fescht gschloffe.
- Diä Nacht isch der Schnee bi üs blybe lige, aber hötde morge isch er vergange.
- Hinger em Huus stöh drü schöni Oepfuböimli mit rote-n-Oepfeli.
- Chöit dr nit no es Ougeblickli uf üs warte, mir chöme de mit ech.
- Dir dörfet nit söttigi Chinderei trybe.
- Uesi Bärge si nid grüsli höch, öi si vöu höcher.
- Wie mängs Pfung Wurscht und wie vöu Brot weit dr?
- I verstoh-n-ech nid, dir müesst e chly lüter rede.
- Heit-er keis Bitzli wyssi Seife für my uf mim Tisch gfunge?
- Sy Brueder wott sech zwöi schöni nö-i Hüser i euem Garte baue.
- Das Wort isch im vo Härze cho!
- Das isch rächt gsy von ihm.
- Was hocke do für Vögeli uf däm Müürli obe?
- D' Buure hei föif Stiere und nün Chüe und zwöuf Schöfli vor Dorf use brocht, für se z'verchoufe.
- D' Lüt sy hüt au dosse uf em Fäud und mäye. (o geschlossen)
- Gang nume, dä bruun Hung tuet dr nüt.
- I bi mit de Lüte do hinge über d'Matte is Chorn gfahre.
Wörder im Wenkerboge
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- heiss, nei, blau, grau, houe, Hang, Hanf, Höum, Flachs, er wachst, Bäse (e ganz kurz), Fluume, Brief (offenes e), Hof, jung (u fast wie o), chrumm
- Sundi, Mändi (ä lang), Zysti, Midwuche, Donnsti, Fritti, Samsti
- öuf, föfzä (ö geschlossen), sächszä, föfzg (ö geschlossen), Härdöfpfu.