Wenkerboge vu Màsmìnschter

Dr Wenkerboge vu Màsmìnschter isch e Blatt vu dere grosse Ufnaam vu dr ditsche Sprooch, wo im 19. Joorhundert agfange hed un hit Bschdanddeil vum Ditsche Sprochadlas isch. Sällimols, wo dr Sproochforscher Georg Wenker vo 1852 bis 1911 sinner Sproochadlas vorbereitet hed, hänn alli Schuele im domolige ditsche Riich e Froogeboge mid vierzig gliche Muschdersätz vorgleit griägt, wu d Schiäler middem Léhrer in de lokal Mundart uffschriewe hänn mièn.

Hiwiis zuem Boge un zuem Ord

Màsmìnschter lit im Dal vun dr Doller un het domols zuem Kreis Dànn im Owerélsaß ghärt.
De Ord lit im Gebiet vum Niideràlemànnische un isch e Gränzort zuem Franzeesische.
Die vierzig Sätz sin dozémol in Màsmìnschter dur d' Schieler un de Lèrer üssgfillt worre. Léhrer war de Josef Anton Kuentz vu Oberhàgethàl, Kreis Mehlhüsa.
As Üssproch vum Ortsnamme wird im Boge „Māssminschtr“ angeh.
D Elsässer Bege sinn wie die Südditsche 1887 uffgnumme worre, der vo Màsmìnschter het d Nummere 41201 griägt.
D geografisch Lag vu Màsmìnschter isch in dere Karde iitrage.

Wenkersätz

Im Windr flīhga d'droggana Blättr i dr Lufd ūmma.
Ass hāltet boll mit schnèīa; drno wid s' Wattr widr bässer.
Thüa Kohla i dr Ohfa, ass d' Milch boll āfangt (z' kocha) z' wälla.
Da güatan ālta Mānn isch mitm Rosss dūr s Iss gabrocha un ins kālta Wāsser kèit.
arr isch vor fiar odr sègs Wucha gschtorwa.
S' Fīhr isch z'schtārk gsih; d' Küacha sinn jo unda gānz schwārz gabrènnt.
arr isst d' Eier āllawīll ohna Salz unn Pfaffr.
D' Fiass dīa mr wéh, i glāib, is ha sa duragloffa.
I bi bī dr Frāī gsih, un hā s' ara gsait, unn sa hāt gsait, se gadds o in ihrer Dochdr sāga.
I wills ō nimma dǖa.
I schlāg dr glī mit m Kochläffel um d' Ohra, dü Āff.
Wüa gésch āhna, solla mr mit dr géh?

Ass sih schlachta Zitta.
Mī līabs Kind, blib dunda stéh, d' bèise Ganz bīssa di dod.
Dü hāsch hitt ām mérschtel gléhrt, unn da bisch brāv gsih, do därfsch frèjr heim geh āss d' āndra.
Dü bisch nō nit groß gnüa, für a Flascha Wīh üsszrtinka, dü müasch zärscht noch a bitzi wāgsa un greisser warda.
Gāng, bisch so güat un sāg dinr Schwäschtr, si sälls Blundr fir ihra Müadr fertig naja, un met dir Burschd birschda (butza).
Hättsch na numma gakännt, drno wars anderscht kumma, un s dat bässr umm ne schteh.
Wrr hāt mr mī Korb voll Fleisch gschtohla?
Ar hāt a so gmācht, āss wīa sa na züem Dräscha bschtällt hätta, si hǎss āwar salwr gmacht.
I wäm hāt r dīa nèja Gschichta verzählt?
Ma müass schtārk brüalla, suscht vrschteht r is nit.
Mr si mīad unn ha Durscht.
Wüa mr gäschtr Zōhwa zruk kumma si, so sinn d' āndra scho im Bätt glaga un ha fäscht schlofa.
Dr Schnee isch bi uns dia Nācht blīwa liga, war da Morga ischr gschmulza.
Hinter unsrm Hüss schtehn drej Äpfelbaimala mit rotan Äpfala dra.
Känna nr nit noch a glai Bitzala warda, mr geh drno mit i.
Ihr därfa kä so Kindrdings mācha.
Unsara Barga sinn nit so hoch; ejara si vīll (hachhr) hechhr.
Wi vīll Pfund Wurscht und wī vīll Brūod wann r?
I verstand di nit; r mīan a wenig schtärker rehda.
Hann r nit a Schtigala wīssa Saifa fir mich uff mīm Desch gfunda?
Si Brüader will se zwai scheena neja Hissr in ejrem Gārta boja.
Dās Word isch em vo Harza kumma.
Dās isch racht gsih von anna!
Was sitza dō for Vegala owa uf dam Mirla?
D' Büra ha finf Ogsa un nīhn Kīa un zwälf Scheefala vors Dorf gabrocht ghāh; se ha se wälla vrkāifa
D' Litt si hit ālla dussa ufm Fald un maja.
Gāng nur, dr brüna Hund mācht dr nix.
I bi mit dahna Lit do hinda üwr d' Madda ins Korns gfāhra.

Werder im Wenkerboge

heiß, nai, blāi (a recht dumpf u. gedehnt), grāi (a " "), hāia (id aber das auslautende a recht hell u. kurz), Hānd, Hāmf, Hälm, Flāgs (a dumpf), rr wāgst (" "), Bāsa (beide a hell), Pflühma (a kurz und hell), Brīaf (a kurz und hell), Hoff, jung, grumm
Sunndig (g=k), Māndig (a hell und lang), Zīschdig, Mittwuch (i=e), Dunnschdig, Friddig, Sāmschdig (a dumpf)
älfa, fuffzéhna (a kurz hell), sachzéhna, fuffzig

lueg au do

Quelle

Digitalisat vum Màsmìnschter Wenkerboge