Wenkerboge vo Eichsle

Dr Wenkerboge vo Eichsle isch es Blatt für di grosse Ufnaam vo dr dütsche Sproch, wo dr Sprochforscher Georg Wenker vo 1852 bis 1911 für de Düütsch Sprochadlas gmacht hed. D Schuele im domolige dütsche Rych hend e Frogeboge übercho mid Muschdersätz, zum se in de lokal Dialäkt z üwersetze. Au im alemannische Sprochgebiet hend Gmeindschuele mitgmacht.

Hiwiis zuem Boge 41611

• Eichsle het sällmols zuem Kreis Schopfe im Großherzogtum Bade ghört. Hüdd isch Eichsle en Oordsdeil vo Badisch Rhyfälde und lit am Dinkelberg.
• De Oord lit im Sproochruum vum Hoch- oder Südalemannische / Säckinger-Laufeburger Ruum.
• Die vierzig Sätz sin sällmols durch Schueler notiert worde. Lährer war de Pius Sütterle vo Zell im Wiisedal.
• As Ussproch vum Oordsnamme wird im Boge „Aichsel“ angeh.
• In Süddischland sinn d Böge anne 1887 uffgnumme worde, der vo Eichsle het d Nummere 416011 übercho.
• D geografisch Lag vo Eiggsle isch in dere Karde iitrage.

Wenkersätz

1. Im Winter fliège di trochén Blätter in dr Luft umme.
2. S' hört glii uf zschneie, d'rono wird s'Wetter wieder besser.
3. Thuè Chole in Ofe, daß d'Milch bald afoht z'choche.
4. Dr guet alt Maa isch mit'm Roß dur's Iis broche und ins chalt Wasser keit.
5. Er isch vor vièr oder segs Wuche g'storbe.
6. S' Füür isch z'schtark, d'Chueche si unde ganz schwarz brennt.
7. Er ißt d' Aier allewil ohni Salz un Pfeffer.
8. D' Fueß thüe mer fest weh, i glaub, i has durgloffe.
9. I bi bi d'r Frau gsi und haneres g'seit, drno hät si g'sait, si wälls au go dr 'Tochter sage.
10. I will's au nimme meh wiedr thue!
11. I schla dr gli (dr) Chochlöffel um d' Ore, du Aff! (mit'm)
12. Wo gosch hi mie mer mit dr goh?
13. Si schlächti Zitte!
14. Mi Lièb Chind, blib do unte schtoh, diä böse Gäns bise di tot.
15. Du häsch hütt am merste g'lehrt und bisch artig gsi, du darfsch ender (früeher) heim go as diè Andere.
16. Du bisch no nit groß genueg, zuenem ä Fläschli Wii usztrinkche, du muesch zerscht no öbis wachse und größer werde.
17. Gang, bisch so guet und sag dir Schwester, si soll d Gleider (s Plunder) für eui Muetter ferig naie und mit dr Bürscht sufer mache.
18. Hättschen kchennt, deno (drno) wärs anderscht cho, und s'thät besser ummen schtoh.
19. Wer hät mr mit Chratte (Chorb) mit'm Fleisch g'schtohle?
20. Er hät dr gliiche thue, (wia wenn 'r hät solle helfe drösche), si hais aber selber thue. (as hätte s'en zuem Drösche bschtellt)
21. Wem hät'r di neui Gschicht verzellt?
22. Mä mues lutt schreie (briäle statt brüllen), suscht verschdoht 'r eus nit.
23. Mit si mued und hai Durscht.
24. Wo m'r geschtert Zobe zrukch cho si, so si die andere scho im Bett gläge und hai fest gschloofe.
25. Dr Schnee isch diè Nacht bi eus bliebe liege, aber hütt früeh isch'r g'schmulze.
26. Hinter unserm hus stönd drü schöni Epfelbäumili mit rote Epfeli.
27. Chönnt 'r nit no ne Augeblick (ne weng) uf eus warte, drno gön m'r mit ich.
28. Ihr dörfet nit sonigi Chindereie tribe.
29. Eusi Bärg si it arg hoch, eii si viel höher (höcher)
30. Wiè viel Pfund Würst und wiè viel Brod wait 'r ha?
31. Ich verstand ich nitt, dr nüent e bitzili lutter schwäze.
32. Heit 'r kai Stükchli wisi Saipfi für mi uf mini Tisch gfunde?
33. Si Bruedr will si zweu schöni neui Hüser in euem Garte boue.
34. Des Wort isch'm vo Herze cho.
35. Des isch Recht gsi von ene.
36. Was hockche do für Vögeli obe uf'm Mürli.
37. D' Bure hai fümpf Stière und nün Chueh und zwölf Schöfli usse ans Dorf brocht und hai's wölle verchaufe.
38. D' Lütt si hütt alli dusse uf'm Feld und maie.
39. Gang numme, d'r brun Hund thuet d'r nütt.
40. I bi mit de Lütte do hinte über d' Matte ins Chorn g'fahre.

Wörder im Wenkerboge

• haiß, nai, blau, grau, haue (das e eher wie ä), Hand, Hampf, Hälm, Flachs, er wachst, Bäse (das letzte e eher wie ä), Pflume, Briäf (das e mehr wie ä gesprochen), Hof, jung, chrummb
• Sunntig, Mäntig, Zischtig, Mittwuche, Dunschtig, Frittig, Samschtig
• elf (das e mehr wie ä gesprochen), fufzäh, sächzäh, fufzig

Quälle

• Digitalisat vum Wenkerboge vo Eichsle

Luäg aü do

• Lischde vu alemannische Wenkerboge
• d Wenkersätz uf Hochdütsch